Khẩn cấp ngăn chặn dịch tả heo châu Phi lan rộng: Phải dập dịch nhanh nhất có thể

- PHÓNG VIÊN: Thưa ông, hiện nay tình hình dịch bệnh đang diễn biến và được kiểm soát như thế nào?

- Thứ trưởng PHÙNG ĐỨC TIẾN: Chúng ta đã tổ chức rất nhiều hội nghị, có rất nhiều văn bản chỉ đạo phòng chống dịch tả heo châu Phi. Gần đây nhất là Công điện 109 của Thủ tướng Chính phủ. Bộ NN-MT cũng định hướng phát triển chăn nuôi an toàn sinh học, chăn nuôi tập trung, quy mô hiện đại để tăng năng lực phòng chống dịch. Tỷ lệ chăn nuôi nông hộ nhỏ lẻ đã giảm còn khoảng 50%, so với mức 70% trước đây.

Tính đến nay, chúng ta đã phải tiêu hủy gần 136.000 con heo. Tôi cho rằng đây là con số đáng lo ngại, đặc biệt trong bối cảnh thời tiết năm nay bất thường, kết hợp với chủng virus có độc lực cao, dẫn đến nguy cơ lây lan dịch rất lớn. Tuy nhiên, từ kiểm tra thực tế cho thấy, gần như các ổ dịch hiện nay đều xảy ra ở các hộ chăn nuôi nhỏ lẻ. Trong khi đó, các doanh nghiệp, trang trại lớn làm công tác an toàn sinh học rất tốt. Họ cũng đã triển khai tiêm vaccine với tỷ lệ bảo hộ cao, cho nên tỷ lệ heo bị chết hoặc nhiễm dịch ở những đơn vị này gần như bằng 0.

- Bộ NN-MT đã có phản ứng ra sao và trách nhiệm thế nào?

- Từ lãnh đạo Bộ NN-MT cho đến lãnh đạo Cục Chăn nuôi và thú y cùng các đơn vị liên quan phải trực tiếp xuống hiện trường, không chỉ ngồi chỉ đạo trên bàn giấy. Bản thân tôi đã đi kiểm tra thực địa tại Lạng Sơn, Phú Thọ. Cục Chăn nuôi và thú y phải cử lãnh đạo các phòng ban xuống tận cơ sở, phối hợp các chi cục thú y vùng và các sở nông nghiệp và môi trường để triển khai các giải pháp cấp bách. Mục tiêu là dập dịch sớm nhất, không để xảy ra hậu quả nghiêm trọng như các năm 2019-2020.

- Bộ NN-MT đã yêu cầu hoặc hướng dẫn các địa phương những gì?

- Chúng tôi yêu cầu các địa phương phải nâng cao tỷ lệ tiêm vaccine, đẩy mạnh chăn nuôi an toàn sinh học, chấm dứt tình trạng vứt xác heo ra môi trường, phải tổ chức tiêu hủy. Đồng thời, phải tiêu độc khử trùng môi trường chăn nuôi để chuẩn bị tái đàn. Dập dịch và tái đàn là yêu cầu quan trọng để đảm bảo nguồn cung dịp cuối năm, đặc biệt trong các thời điểm cao điểm như Noel, tết dương lịch, tết âm lịch. Chúng tôi quyết tâm không để xảy ra tình trạng sốt giá, ảnh hưởng đến các chỉ tiêu kinh tế - xã hội và chỉ số giá tiêu dùng.

- Theo ông, nếu không kiểm soát được dịch bệnh, để phát triển thành đại dịch thì mức độ nguy hiểm như thế nào?

- Dịch tả heo châu Phi có virus độc lực cao, lây lan nhanh, nên tác động rất lớn tới kinh tế - xã hội. Trong những năm 2019-2020 khi dịch bùng phát mạnh, ngành chăn nuôi Việt Nam đã buộc phải tiêu hủy gần 9 triệu tấn thịt heo. Nguồn cung thiếu hụt đã ảnh hưởng nghiêm trọng tới thị trường và đời sống người dân. Chỉ số giá tiêu dùng tháng 4-2020 đã tăng vọt lên 6,73%. Đó là một mức chỉ số rất cao, cho thấy tác động sâu rộng của dịch bệnh đối với nền kinh tế.

- Tiêm vaccine là giải pháp hàng đầu, nhưng tại sao hiện nay người chăn nuôi lại nghi ngờ?

- Tôi khẳng định rằng, Việt Nam là quốc gia đầu tiên nghiên cứu thành công vaccine phòng dịch tả heo châu Phi. Từ năm 2022, vaccine đã được cấp phép lưu hành và cho phép tiêm rộng rãi. Báo cáo từ các doanh nghiệp cho thấy, vaccine có hiệu quả rất tốt, tỷ lệ bảo hộ cao. Nhưng cũng phải nhìn nhận một cách công khai, có những đơn vị đã tiêm sai đối tượng như tiêm cho heo đực giống, heo nái đang mang thai (điều mà ngành thú y đã khuyến cáo là không được làm). Hậu quả là đã xảy ra sự cố, khiến người chăn nuôi và doanh nghiệp mất niềm tin.

Để khắc phục tình trạng này, cần phải có loại vaccine đồng bộ, có thể tiêm trên diện rộng, cả trên heo thịt lẫn heo sinh sản. Theo Cục Chăn nuôi và thú y thì từ tháng 10-2025, chúng ta sẽ có vaccine tiêm đồng loạt trên đàn heo.

- Mặc dù vậy, hiện cả doanh nghiệp lẫn người chăn nuôi đều than khó tiêm vaccine cho heo?

- Đây là thực tế đang xảy ra ở các địa phương. Một số địa phương chưa thực sự chỉ đạo quyết liệt, chưa bố trí ngân sách để tiêm vaccine. Bên cạnh đó, các địa phương trong quá trình thực hiện mô hình chính quyền địa phương 2 cấp, khiến nhiều nơi chưa có lực lượng thú y cấp xã.

Tôi cho rằng nếu khắc phục được các vướng mắc về tổ chức, ngân sách và nhân lực, độ bao phủ vaccine sẽ tăng lên rõ rệt. Từ đó, ngành chăn nuôi sẽ ổn định hơn, rủi ro dịch bệnh sẽ giảm.