Chất lượng spa

Khó quản lý

27/08/2007 15:02

Ở nước ta, nhất là tại TPHCM, dịch vụ spa hiện nở rộ như... nấm mọc sau mưa. Thực tế, những spa hoạt động đúng chuẩn rất hữu ích, giúp giảm stress, làm đẹp da. Tuy nhiên, bên cạnh những điểm spa tổ chức tốt có không ít điểm spa “nhái” với chất lượng không thể kiểm soát được...

Spa đua nở

Hiện nay, tại TPHCM, chưa có trường nào đào tạo KTV spa bài bản. Tại spa Z., tôi hỏi cô KTV: “Em học kỹ thuật massage ở đâu?”. Ấp úng một hồi, cô nói thật: “Trước khi vào đây làm chính thức, tui em tập trung lại, bà chủ dạy cho mấy buổi và làm cho tới bây giờ!”.

Theo khảo sát của chúng tôi, TPHCM hiện có không dưới 300 điểm spa từ bình dân đến cao cấp, tập trung chủ yếu ở các khách sạn cao cấp 4-5 sao với đủ trường phái như Thái, Zen (Nhật), Bali (Indonesia), Hàn Quốc, Ấn Độ… Đối tượng đến spa chủ yếu là nữ du khách, doanh nhân, văn nghệ sĩ và những người có thu nhập ít nhất 10 triệu đồng/tháng (gần đây, một số spa còn có dịch vụ dành cho nam). Chúng tôi phỏng vấn 10 khách hàng thường xuyên đến spa thì có đến 6 người sẵn sàng dành 20% thu nhập mỗi tháng để tận hưởng dịch vụ cao cấp này. Điều đáng nói là ngoài một số người coi spa là phương thức đem lại sức khỏe, chăm sóc da thật sự, không ít người xem việc đến spa như là “mốt thời thượng”, để chứng tỏ sĩ diện, thậm chí khoe mẽ. Đối với họ, có tiền mà không biết spa là “lúa”, “nhà quê”.

Khó quản lý ảnh 1 — Một spa đạt chuẩn phải có không gian gần gũi với thiên nhiên. Ảnh: C.T.V

Đến một spa trong một con hẻm yên tĩnh trên đường Nam Kỳ Khởi Nghĩa, chúng tôi mua vé trọn gói (trong 3 giờ). Sau khi thay quần áo, mặc đồ chuyên dụng, chúng tôi xông hơi ướt, tắm, lau mình khô ráo, trước khi được kỹ thuật viên (KTV) đưa đến một bồn nước xinh xắn, nức hương từ những cánh hồng tươi phủ kín mặt nước. Cô KTV thuyết minh: “Đây là bồn jacuzzi hương liệu hoa hồng của chính hãng L. và có pha một loại thảo dược đặc biệt để giúp quý khách tẩy các chất nhờn có hại cho da”. Sau khi ngâm nước, lau khô mình, chúng tôi được đắp một lớp bùn trên toàn cơ thể (chừng 30 phút), sau đó tắm sạch và KTV bắt đầu massage toàn thân (cũng 30 phút) bằng hương tinh dầu nóng, thơm… Đây là quy trình của gói dịch vụ spa “bậc trung”, giá 300.000 đồng/người. Còn ở những spa cao cấp, giá vé khoảng 60-100 USD/ người/2-3 giờ.

Trong spa cao cấp, ở giai đoạn trị liệu da, KTV sẽ sử dụng dòng mỹ phẩm cao cấp của các hãng nổi tiếng như: Cle de peau Beauté, Clinique, Shiseido, Lamy, L’Occitane, Debon, Clarins, Kosé… hay các loại bùn khoáng, thảo dược nguyên chất; lúc massage toàn thân thì dùng các loại tinh dầu cao cấp được chiết xuất từ thiên nhiên.

Tuy nhiên, theo điều tra của chúng tôi, bên cạnh những spa cao cấp, có thương hiệu, có nhiều spa “bèo”, spa “nhái” (chỉ massage da, mặt). Có nơi trước đây chỉ là thẩm mỹ viện, bây giờ mở thêm dịch vụ spa hoặc trương bảng “Dịch vụ spa” cho “oách”. Đó là chưa kể, spa bình dân bây giờ tràn ra cả vùng ngoại thành, dĩ nhiên ở những nơi đó đầu tư chưa tới. Do việc xin mở dịch vụ massage hiện rất khó vì bị xếp vào ngành nghề nhạy cảm và phải theo quy hoạch của từng quận, huyện nên nhiều chủ đầu tư “né” bằng cách mở spa.

Chất lượng: không thể kiểm soát

Trong số 10 khách hàng được phỏng vấn cùng câu hỏi: “Có quan tâm đến chất lượng của hương liệu, thảo dược, mỹ phẩm sử dụng trong spa hay không?”, chúng tôi nhận được kết quả: 7 người chưa nghĩ đến, 2 người có hoài nghi, 1 người không quan tâm, chỉ cần thấy khỏe là được!

Các điểm spa thường ngan ngát mùi sả, gừng, chanh, bạc hà… nhưng thực tế, nhiều nơi chỉ “chưng hàng thật làm tin”, còn mùi “hương thiên nhiên” là hóa chất 100%. Các loại hương vị này bán đầy ở chợ Kim Biên và nhiều cửa hàng hóa chất khác trên địa bàn TPHCM. (Theo thời giá hiện nay, giá một chai “nước cốt” hoa hồng nguyên chất thứ thiệt của hãng L. là hơn 400.000 đồng). Đó là chưa tính đến chuyện: một bồn nước sử dụng bao nhiêu ml nước cốt hoa hồng và bồn nước đó sử dụng cho bao nhiêu khách…? Để hút khách, mỗi điểm spa còn tự rao một loại “hàng độc” (và thường lấy tên của điểm spa đó ghi trên bao bì). Đó là các loại mỹ phẩm tự bào chế như bùn từ biển chết, bùn khoáng nguyên chất, tảo thiên nhiên, thảo dược tổng hợp... Theo một bác sĩ chuyên khoa da liễu, nếu pha chế không đúng kỹ thuật sẽ rất nguy hiểm khi sử dụng. Còn có biết bao spa biến tướng nữa bởi không ít chủ đầu tư vì lợi nhuận mà bất chấp sức khỏe khách hàng.

Đừng để “mất bò mới lo làm chuồng”

Chủ nhân của một spa nổi tiếng cho biết, muốn đầu tư một spa có đẳng cấp, chỉ riêng chi phí trang trí và trang thiết bị đã trên 3 tỷ đồng. Một spa đạt đẳng cấp phải có không gian gần gũi với thiên nhiên; trang thiết bị hiện đại và dịch vụ hoàn hảo. Nếu vậy, theo khảo sát của chúng tôi, chỉ có khoảng 30 điểm spa (chiếm 10% các điểm spa hiện có) đạt chuẩn. Trong khi đó, theo Sở Y tế TPHCM, hiện nay, các điểm spa hoàn toàn không thuộc cơ quan quản lý nào vì chưa có những quy định cụ thể từ Bộ Y tế về loại hình này. Dường như đến nay, chưa có trường hợp kiện cáo nào về các dịch vụ spa như các vụ giải phẫu thẩm mỹ nên các cơ quan chức năng vẫn “bình chân như vại”. Để rồi, đến lúc chẳng may xảy ra sự cố đáng tiếc ở một spa nào đó, mới “làm căng” theo kiểu “mất bò mới lo làm chuồng”. Nếu không phòng ngừa từ sớm, khi những loại hóa chất “dỏm”, “rẻ tiền” phát huy “công dụng”, khách hàng biết kiện ở đâu, kiện như thế nào?

Thạc sĩ, bác sĩ Phan Anh Tuấn (Bệnh viện Hoàn Mỹ) cho rằng, không phải mọi người đều phù hợp với mọi loại mỹ phẩm. Về nguyên tắc, khi điều trị – cho dù là spa để dưỡng da, khách hàng vẫn phải được khám trước để chọn mỹ phẩm phù hợp vì độ nhạy cảm trên da của mỗi người mỗi khác, nếu sử sụng mỹ phẩm không đúng sẽ có những phản ứng, nặng có thể để lại di chứng. Chưa nói đến các trường hợp có thể lây lan các bệnh như: viêm siêu vị, chàm, vảy nến, lang ben, giang mai và một số bệnh khác về da liễu.

NHƯ NGỌC – MỘNG BÌNH

Quy trình dịch vụ spa

Đầu tiên, bạn xông hơi để lỗ chân lông nở ra, giải thoát chất độc trong cơ thể, giúp da đàn hồi tốt hơn. Dịch vụ này được cung cấp miễn phí hoặc phí không cao (3-5 USD). Ở một số trung tâm, có tinh dầu oải hương và quế để trong phòng xông hơi. Bước tiếp theo bạn lựa chọn tắm muối khoáng hoặc tắm thảo dược để tẩy hết tế bào chết. Bước này không bắt buộc nhưng nếu sau đó, bạn muốn đắp mặt nạ (bùn, rong biển) thì không nên bỏ qua. Bạn có thể ngâm mình trong bồn jacuzzi để giải tỏa căng thẳng cơ, hay massage toàn thân sau đó bằng tinh dầu thảo dược. Quy trình này mất 3-4 giờ.

Da mặt cũng là một phần khá quan trọng nhưng massage da mặt tại các spa khá đắt so với các trung tâm chăm sóc da mặt chuyên nghiệp như Clarin hay Dermalogica hay Menard (khoảng 25-35USD/lần). Tại spa, bạn cũng có thể chăm sóc gót sen hay bàn tay của mình với kỹ thuật đắp paraffin hay massage chân kiểu Thái.

LẠI THÙY CHI
(Công ty T&A Việt Nam)

*****

Để rõ hơn về việc quản lý dịch vụ spa hiện nay, chúng tôi đã trao đổi với một số lãnh đạo ngành y tế.

BS ĐẶNG VĂN QUỲ, Trưởng phòng Quản lý dịch vụ y tế Sở Y tế TPHCM: “Chưa có quy định quản lý spa”

- Ông đánh giá như thế nào về hoạt động của dịch vụ spa trong thành phố?

- Theo tôi thấy, dịch vụ spa đang nở rộ nhưng về chất lượng vẫn không theo một chuẩn mực nào vì chưa có sự quản lý từ cơ quan chức năng. Trong khi đó, spa có hai vấn đề cần phải quản lý. Thứ nhất, dịch vụ xoa bóp cần phải có bác sĩ, kỹ thuật viên y tế quản lý vì xoa bóp là phương pháp kèm điều trị bệnh, tác động lên huyệt đạo, ảnh hưởng đến huyết áp, mạch máu, chuyển hóa... Thứ hai, dịch vụ xoa bóp dễ bị biến tướng, dễ phát sinh tệ nạn.

- Vì sao spa chưa thuộc sự quản lý của cơ quan chức năng nào trong khi đây là dịch vụ có liên quan đến sức khỏe của con người?

- Tôi nói chưa có sự quản lý là vì cho đến thời điểm này, Bộ Y tế vẫn chưa có văn bản quy định về việc quản lý spa cũng như chưa có định nghĩa, khái niệm chính thức rõ ràng về dịch vụ spa. Hiện nay, có 2 trường hợp kinh doanh. Thứ nhất là kinh doanh có điều kiện, có giấy phép của cơ quan chuyên ngành (tiền kiểm), tức cơ sở kinh doanh được cơ quan chuyên ngành thẩm tra trước, nếu xét thấy đủ điều kiện mới cấp phép hoạt động, ví dụ như mở phòng mạch. Thứ hai là kinh doanh có điều kiện nhưng không cần giấy phép của cơ quan chuyên ngành (hậu kiểm), tức đơn vị kinh doanh xin giấy phép do Sở KH-ĐT hoặc UBND quận, huyện cấp, sau đó Sở Y tế sẽ thanh tra, ví dụ như dịch vụ xông hơi xoa bóp. Khi thanh tra, nếu phát hiện sai thì đề nghị sửa, nếu cơ sở không chịu sửa thì Sở Y tế sẽ đề nghị cơ quan chức năng rút giấy phép hoạt động. Vì thế, hiện nay, chúng tôi chưa biết dịch vụ spa được xếp vào loại hình kinh doanh dịch vụ nào.

- Sở Y tế đã phát hiện những điểm spa nào vi phạm chưa, thưa ông?

- Như tôi đã nói, vì chưa có văn bản quản lý spa nên Sở Y tế cũng chỉ có thẩm quyền xử phạt dịch vụ xông hơi và xoa bóp - một trong các hình thức vật lý trị liệu.

- Vậy theo ông, phải làm gì để dịch vụ spa đi vào nền nếp, bài bản?

- Theo tôi, trước tiên Bộ Y tế phải có văn bản khẳng định spa là loại hình gì, những tiêu chí về spa… để từ đó phân cấp quản lý. Đối với chúng tôi, khi có tiêu chí rồi thì áp dụng xử phạt hay xếp hạng đạt chuẩn sẽ dễ dàng hơn. Giải pháp trước mắt, UBND TPHCM nên có văn bản quy định để quản lý, kiểm soát, đáp ứng nhu cầu. Về phía các nhà đầu tư nên đầu tư cơ sở quy mô, đầy đủ tiện nghi và khang trang… Các kỹ thuật viên phải được đào tạo bài bản, được cấp chứng chỉ hành nghề. Theo tôi, Sở LĐ-TBXH nên dạy nghề cho người có nhu cầu.

TẤN VIỆT (thực hiện)

Chưa quản lý nhưng vẫn xử lý được!

* Ông TRẦN QUANG TRUNG (Chánh Thanh tra Bộ Y tế): Đây là một loại hình dịch vụ khá mới có liên quan tới sức khỏe con người nên tôi cho rằng, Bộ Y tế cần phải có thêm thời gian để xem xét và đưa ra những quy định cụ thể để quản lý loại hình spa. Tất nhiên, không phải chưa có quy định là thanh tra y tế chịu “bó tay”. Chúng tôi vẫn có thể kiểm tra các cơ sở spa về việc sử dụng các dược liệu, mỹ phẩm, nếu không có nguồn gốc rõ ràng, không được đăng ký tại cơ quan chức năng, chúng tôi vẫn có quyền xử lý.

* Bà TRẦN THỊ HỒNG PHƯƠNG (Vụ phó Vụ Y học cổ truyền Bộ Y tế): Tôi được biết, dịch vụ chủ yếu ở spa là tắm, xông hơi thảo dược hay thuốc bắc kết hợp với xoa bóp, bấm huyệt để thư giãn, nâng cao sức khỏe. Trong y học cổ truyền, hình thức này gọi là Thủy trị liệu, nghĩa là chữa bệnh không dùng thuốc. Vì vậy, để bảo đảm an toàn cho những người sử dụng dịch vụ này, các cơ sở spa phải tuân thủ nghiêm ngặt những yêu cầu về điều kiện và phạm vi chuyên môn hành nghề đối với cơ sở dịch vụ y học cổ truyền không dùng thuốc hay vật lý trị liệu. Do đó, lực lượng chức năng ở địa phương vẫn có thể kiểm tra và căn cứ vào các quy định của Thông tư 07 để xử lý những vi phạm nếu có. Ví dụ: Nếu phòng xông hơi thuốc và hệ thống tạo hơi thuốc không được xác nhận bảo đảm an toàn và có hệ thống báo động thì sẽ bị xử lý.

* Ông TRẦN ĐỨC LONG (Vụ phó Vụ Pháp chế Bộ Y tế): Vừa rồi, trong quá trình xây dựng Thông tư 07 - Hướng dẫn về hành nghề y, y học cổ truyền và trang thiết bị y tế tư nhân, chúng tôi cũng có xem xét tới vấn đề này. Chúng tôi nhận thấy, spa là một loại hình mới xuất hiện ở Việt Nam và chỉ có ở một số ít khách sạn lớn nên những tác động và ảnh hưởng tới sức khỏe người dân, cũng như xã hội chưa rõ ràng. Vì vậy, cần có thời gian nghiên cứu kỹ về loại hình này, xem đây là loại hình chăm sóc sắc đẹp hay chăm sóc sức khỏe. Hơn nữa, hiện nay, các cơ sở y tế công lập và tư nhân cũng chưa có loại hình dịch vụ spa, chưa có trong các danh mục chăm sóc sức khỏe nên Bộ Y tế chưa thể đưa vào diện quản lý.

Cho dù spa là một loại hình mới, chưa có văn bản quản lý nhưng vẫn xử lý được bởi lẽ trong Thông tư 07 có những quy định rất rõ ràng về: Điều kiện và phạm vi chuyên môn hành nghề đối với phòng khám chuyên khoa điều dưỡng, phục hồi chức năng và vật lý trị liệu; Điều kiện và phạm vi chuyên môn hành nghề đối với cơ sở dịch vụ y học cổ truyền không dùng thuốc. Do vậy, nếu loại hình spa có những dịch vụ liên quan tới vấn đề trên hay sự biến tướng của các loại hình trên như: xông hơi, tắm thảo dược, xoa bóp, bấm huyệt hay massage thì vẫn phải tuân thủ nghiêm các quy định của ngành y tế.

QUỐC KHÁNH (thực hiện)

*****

6 tiêu chí quốc tế của spa

Spa viết tắt từ cụm từ La-tinh “Sanitus per Aqua” (cũng có người cho rằng viết tắt từ cụm từ “Salus per aquam”) có nghĩa là làm đẹp, giữ vẻ đẹp bằng nước. Nguyên thủy của dịch vụ spa là người ta dùng những dòng nước như suối, thác, ghềnh trong thiên nhiên để massage cơ thể. Hiệp hội Spa Thế giới cho rằng: Spa là tất cả liệu pháp đem lại sự cân bằng năng lượng cơ thể và tâm hồn của con người. Trong spa có sử dụng nước kết hợp xoa bóp, bấm huyệt và sử dụng dược thảo để ngâm, ngửi, xoa bóp… Theo đó, một điểm spa phải hội đủ 6 tiêu chí cơ bản sau:

1. Không gian và màu sắc: Phải thấm đẫm thiên nhiên; màu trong không gian phải sử dụng gam màu dịu mắt, giúp xoa dịu thần kinh.

2. Mùi hương: Phải sử dụng mùi hương thiên nhiên “thật” (như hoa, quả, lá, vỏ cây…) và tinh dầu nguyên chất.

3. Vệ sinh, an toàn: Tất cả dụng cụ dùng trong spa (bồn, lọ, khăn, quần áo chuyên dụng, dao, kéo…) phải hợp vệ sinh, sử dụng tia cực tím để khử trùng.

4. Âm thanh: Phải cách biệt tiếng ồn từ bên ngoài; sử dụng âm thanh có tác dụng thư thái thần kinh như tiếng suối reo, tiếng chim hót…

5. Dịch vụ: Có dịch vụ từng phần, trọn gói và dịch vụ phụ trợ khác; liều lượng các loại mỹ phẩm, hóa phẩm, thảo dược… phải hợp lý, khoa học.

6. Kỹ thuật viên: Phải có kiến thức, ăn mặc đẹp, lịch sư; có ít nhất 2 bác sĩ chuyên khoa về da liễu và tim mạch trong một điểm spa.

Nhật Bản, Thái Lan, Hàn Quốc, Ấn Độ, Trung Quốc cũng dựa vào 6 tiêu chí trên để xét chọn hay công nhận những dịch vụ spa đủ tiêu chuẩn.

N.THỦY