KỲ 1: Phố Tây ba lô đầu tiên ở Việt Nam

Đó là nơi đầu tiên ở Việt Nam được gọi bằng cái tên ngồ ngộ: Phố Tây ba lô. Còn trong nhiều guide book (sách hướng dẫn của nước ngoài) Phố Tây được ghi dưới tên: Foreigner Town, Backpacker Area, Backpacker Land, Western Backpackers… (tạm dịch: nơi dành cho khách du lịch ba lô). Đây là nơi chứa đầy hỉ, nộ, ái, ố giữa Tây với Tây và Tây với… ta mà có thể rất nhiều người chưa biết.

• Phố Tây xuất hiện bao giờ?

Những ai lần đầu tiên đặt chân đến khu tứ giác Phạm Ngũ Lão, Đề Thám, Bùi Viện, Đỗ Quang Đẩu (Q1, TPHCM) sẽ thấy một không khí khác biệt hẳn: hàng trăm điểm dịch vụ du lịch, nhà hàng, khách sạn (KS) trương bảng hiệu (chủ yếu bằng tiếng Anh) với nhiều cái tên vui vui như Go 2 eat (chơi chữ Go to eat – đến để ăn), Bodhi Tree, Zen, Sunshine Indian, Sahara Music, Seventeen Saloon, Good Morning Vietnam, Cyclo bar, Allez Boo Bar, Guns & Roses Bar…

Liên tục từ sáng sớm đến nửa đêm, ở nơi đây hàng chục chiếc xe mang dòng chữ “Open tour” (tour mở) tấp nập đón, trả khách. Đặc biệt rất nhiều người nước ngoài ăn uống, đi lại, cười nói, trang phục thoải mái. Có thể nói, đêm ở phố Tây rộn ràng, đậm sắc thái văn hóa đa quốc gia, chẳng khác nào một “liên hiệp quốc” thu nhỏ.

Vậy Phố Tây có từ bao giờ? Hãy nghe ông Võ Tấn Phát, 56 tuổi, ngụ tại 265/7/16 Phạm Ngũ Lão – một trong những người có xe ôtô chở những du khách ba lô đầu tiên, nói về con đường Phạm Ngũ Lão (nơi khởi thủy của phố Tây) vào những năm từ 80 đến 90: “Hồi đó, con đường khá yên tĩnh. Một bên dọc theo con đường này là nhà ga xe lửa, cỏ mọc xanh um như cánh đồng nằm ngay trong lòng thành phố. Hàng quán thì lèo tèo vài tiệm phở và quán bún bò bình dân”. (Nhà ga xe lửa giải tỏa năm 1997, bây giờ là Công viên 23/9 – NV).

Như vậy, có thể nói Phố Tây hình thành vào khoảng năm 1986, khi vài nhóm du khách Pháp, Nhật tập trung về đây. Còn ông Nguyễn Thanh Tuấn – nguyên Phó Giám đốc Lĩnh Nam Tourist, người gắn bó với Phố Tây từ rất lâu, lại cho rằng: “Phố Tây khai sinh khi Mỹ chuẩn bị bỏ lệnh cấm vận. Lúc đó, một số khách Mỹ là cựu chiến binh từng sống ở Sài Gòn tìm đến nơi này vì trước giải phóng, khu vực ngã tư Đề Thám – Bùi Viện được mệnh danh là “Ngã tư quốc tế” – nơi có nhiều bar, sòng bài, vũ trường tấp nập nhiều sắc lính đến ăn chơi nên họ qua tìm lại “hồn xưa”. Còn du khách từ các quốc gia khác chọn nơi này vì gần chợ Bến Thành, nằm trung tâm thành phố, đi đến các điểm vệ tinh vừa gần, vừa tiện lợi.

Đặc biệt, năm 1993, khi khu Phạm Ngũ Lão có tên trong sách hướng dẫn du lịch Lonely Planet (nổi tiếng trên 150 quốc gia), nhiều nhóm khách du lịch bụi, du lịch bình dân từ Nhật, Pháp, Úc, Anh, Tây Ban Nha, Phi… tề tựu về đây, nở rộ nhất là năm 1995 (năm Mỹ bỏ lệnh cấm vận Việt Nam). Lúc đó, trên đường Phạm Ngũ Lão chỉ có 3 nhà khách Hoàng Tử (Prince, Liberty 3 bây giờ), Hoàng Vũ (Liberty 4 bây giờ) và Viễn Đông là có đón khách nước ngoài đến lưu trú, ngoài ra không có nhà trọ, khách sạn mini như bây giờ.

• “Cha đẻ” open tour tại Việt Nam

Khách du lịch quốc tế khắp nơi tập trung về, thường đeo cái ba lô đi lòng vòng tìm chỗ trọ, chỗ ăn uống nên thấy vậy người dân ở đây gọi là “Tây ba lô”. Tên phố bắt đầu hình thành từ đó. Khách đến ngày càng đông, nhiều nhà dân bắt đầu ngăn phòng để kinh doanh. Lúc đầu ở ngoài mặt tiền, sau đó đến trong hẻm. Phong trào nhà nhà làm nhà trọ xuất hiện, có nhà chỉ có 2 phòng ngủ cũng để bảng “Guess house” để đón khách. Có những phòng chỉ đủ đặt một cái giường đơn, cái quạt điện, còn sử dụng phòng vệ sinh chung. Rồi người dân bắt đầu tập nấu những món ăn nước ngoài bán cho khách, hướng dẫn khách tham quan vài nơi trong thành phố. Một số người dắt khách qua chợ Bến Thành, qua Inter Shop ITC (nằm trên đường Nguyễn Trung Trực)  - nơi duy nhất lúc ấy có đổi ngoại tệ, để kiếm huê hồng.

Thời điểm đó (khoảng năm 1991 -1992), ở khu này có hai vợ chồng tên Chưởng bán quán ăn, thường thuê xe, tổ chức cho các nhóm khách nhỏ đi city tour. Biết Sinh - Lê Văn Sinh, giỏi tiếng Anh nên vợ chồng Chưởng nhờ Sinh (lúc này Sinh đang làm tiếp tân trong một KS) làm phiên dịch, dẫn khách tham quan nội thị. Nhận thấy xu hướng du lịch ba lô sẽ bùng nổ, Sinh bàn với vợ chồng Chưởng mở quán cà phê và lấy tên “Sinh Café” đặt ở số 6 Phạm Ngũ Lão, sau đó chuyển về 187 Phạm Ngũ Lão (KS Prince) để vừa phục vụ khách, vừa tổ chức tour. Nhóm Sinh – Chưởng trở thành một điểm hẹn của khách ba lô, khách du lịch bụi. Khách đi về rỉ tai, truyền miệng nhau rằng đến Phố Tây ở TPHCM thì nên tìm Sinh Café.

Cái tên Sinh Café bắt đầu có thương hiệu. Riêng Sinh là người chịu đi, tự khám phá về thiết kế, tổ chức tour. Vì vậy Sinh được 2 tác giả của Lonely Planet thuê dẫn đường (năm 1993 Sinh Café và cá nhân Lê Văn Sinh có tên trong sách này). Sinh làm hướng dẫn, đứng ra điều hành mở màn cho trào lưu open tour – tour mở (khách đến mua vé đi các tuyến, có hướng dẫn viên). Những chuyến xe dần dần đi xa hơn về Củ Chi, Tây Ninh, đồng bằng sông Cửu Long, Phan Thiết, Nha Trang, Sơn Mỹ, Hội An, vùng Khe Sanh DMZ… Loại hình open tour chính thức ra đời, Sinh được xem là “cha đẻ” của open tour ở Việt Nam. Cho đến thời điểm này tại khu phố Tây, theo ghi nhận của chúng tôi, Sinh Café vẫn là địa chỉ đón khách đến mua tour nhiều nhất.

• Sinh Café không còn là Sinh!

Thương hiệu Sinh Café và cái tên Lê Văn Sinh đã nổi tiếng đối với khách du lịch ba lô khắp thế giới. Một hiện tượng xảy ra là có lúc tận ngoài Hà Nội, nhiều địa điểm cũng trương bảng hiệu “Sinh Café”. Nhưng người thật sự tạo nên thương hiệu Sinh Café bây giờ đã mở một công ty khác: “Sinh ba lô”, còn thương hiệu Sinh Café hiện nay thuộc Công ty du lịch Trần Đặng và một công ty ở phía Bắc!

Năm 1993, thương hiệu Kim Café xuất hiện (do một người tên Xuân từ nhóm Sinh Café tách ra) trên đường Đề Thám, sau đó Sinh Café cũng chuyển về đường này, phố Tây ba lô mở rộng thêm. Năm 1996, 1997 hình thành vài quán bar đầu tiên như: Long Phi, Jackie’s bar, Easy Rider, Lucky Bar… Năm 1998, quán bar Allez Boo trong khách sạn – nhà hàng Prince được tân trang lại toàn diện, nay được đổi thành Liberty 3. Từ năm 1997 – 2000, phố Tây “nở phình” ra thêm ở các đường Bùi Viện, Đỗ Quang Đẩu.

Tôi tìm gặp Lê Văn Sinh và uống cà phê với anh. Vẫn một anh chàng Sinh phong cách rất… ba lô, thoải mái, vui vẻ nhưng một chút buồn thoáng qua khi tôi hỏi vì sao anh không còn ở Sinh Café nữa và không nề hà gì với cái tên Sinh và lô gô “Sinh Café” của mình? “Tôi bỏ Sinh Café ra đi từ năm 1995 và tôi bắt đầu thực hiện những ý tưởng của mình theo đúng chất ba lô, đó là loại hình du lịch action –hành động như: khám phá rừng, bơi kayak, leo vách núi… Hiện nay tôi tập trung vào loại tour cycling adventure – xe đạp mạo hiểm ở Lào, Campuchia, Mê Công, Tây Nguyên, Tây Bắc…”, anh nói.

Ông Trương Hoàng Phương – Giám đốc Tiếp thị Công ty Du lịch Vietmark, người bạn rất thân với Lê Văn Sinh và nhiều người trong giới du lịch đánh giá: Lê Văn Sinh trẻ, nhiệt tình và đầy sáng kiến. Tour du lịch của Sinh được đánh giá là “sản phẩm của chất xám”. Tên và lô gô của Sinh Café trở thành biểu tượng của du lịch bình dân ở Việt Nam.

Lê Văn Sinh sinh năm 1963, tốt nghiệp ĐH Bách khoa, ngành Cơ khí năm 1987 nhưng từ bỏ nghề kỹ sư của mình để đi làm tiếp tân KS và bước vào ngành du lịch ba lô, du lịch open tour. Trong cuốn Lonely Planet, hai tác giả Mason Florence và Robert Storey dành một phần trang trọng để nói về Sinh: “Khi nghiên cứu về Việt Nam, chúng tôi nhờ rất nhiều hướng dẫn viên địa phương. Trong số đó, chúng tôi may mắn gặp Lê Văn Sinh – một hướng dẫn viên ngoại hạng. Anh là người đã góp phần nâng chất lượng cuốn sách mà bạn đang cầm trên tay. Có lẽ anh là người đi nhiều nhất trong số những người du lịch Việt Nam. Anh hiểu sâu và yêu đất nước, con người, văn hóa Việt Nam. Anh luôn luôn quảng bá, giới thiệu giúp du khách khám phá, hiểu biết về Việt Nam bất cứ khi nào có thể. Chúng tôi bày tỏ lòng biết ơn đến anh về những thông tin vô giá mà anh đã cung cấp”.

NGUYỄN TẤN VIỆT