Thời chống Pháp, tôi là đại biểu của bộ đội tỉnh Nam Định đi dự Đại hội Văn nghệ, văn công toàn quân lần thứ nhất tại vùng rừng Đại Từ, tỉnh Thái Nguyên, đã mừng hụt khi Ban tổ chức báo Bác Hồ sẽ đến thăm đại hội, nhưng cuối cùng Bác không đến được, khiến tôi cứ tiếc hoài. Đến năm 1962, tại Đại hội Anh hùng - Chiến sĩ thi đua toàn quốc lần thứ III ở thủ đô Hà Nội, tôi là phóng viên được mời đến dự để viết bài, đưa tin thì không những được đi bên cạnh, giơ quạt che nắng cho Bác, mà khi chụp ảnh (như kiểu ảnh này) tôi đứng sau, cách Bác chỉ một người.
Tấm ảnh kỷ niệm.
Buổi ấy Bác tới phòng khách, chờ lên nói chuyện với đại hội tại hội trường, thấy các nhà báo, nhiếp ảnh đứng quanh khá đông, Bác rất tâm lý, khoác tay chỉ vào chỗ sân thoáng rộng gần đó nói :
- Bác chụp ảnh với các nhà báo nhé?
- Vâng ạ! Hoan hô! Hoan hô!...
Gần như tất cả phóng viên báo chí, nhiếp ảnh có mặt tại đây đều reo lên như vậy, rồi mọi người vây quanh Bác để chụp ảnh. Mấy đồng chí vào loại giỏi tay nghề cứ thay nhau ngồi vào chụp, rồi lại chạy ra bấm máy do đó thời gian kéo dài, nhưng Bác vẫn vui vẻ ngồi cho các nhà nhiếp ảnh chụp thoải mái. Tôi nói chắc chắn kiểu ảnh chụp với Bác buổi ấy là kiểu ảnh rõ nhiều khuôn mặt nhà báo, nhà nhiếp ảnh được chụp đàng hoàng nhất từ trước tới hôm đó. Chính vì thế mà trở thành ảnh truyền thống treo ở các trụ sở Hội Nghệ sĩ nhiếp ảnh, Hội Nhà báo, các tòa soạn báo, hoặc gia đình những người được chụp với Bác.
Riêng tôi, kiểu ảnh này đã đặt kèm theo thẻ nhà báo, mang đi khắp các trận địa, các địa phương trong gần 8 năm ở chiến trường miền Nam từ 1968 đến 1975. Nhờ tấm ảnh này, nên mùa khô năm 1973, khi tôi bị bọn Khmer Đỏ bắt dẫn giải đi, lúc dừng chân giải lao, tôi đã đưa cho bà con Hoa kiều và dân Campuchia xem thẻ nhà báo và ảnh, bà con tin vào phẩm chất chính trị, thương quý tôi, chứ không tin theo bọn Khmer Đỏ ở thị trấn Chi Phu, tỉnh Svây Riêng, gần cửa khẩu Mộc Bài tỉnh Tây Ninh đặt điều, kiếm cớ nghi tôi là thám báo Thiệu - Kỳ để bắt, giải đi giam giữ rồi sẽ thủ tiêu lấy tài liệu, đài bán dẫn, tiền bạc, nhất là khẩu súng ngắn K54, hồi đó bọn chúng rất mê. Nên bà con đã bí mật khẩn trương cử người đi xe máy vào rừng, nơi ta đóng quân báo cho biết tình hình nguy cấp của tôi.
Hôm ấy đồng chí Khuyến là phóng viên Thông tấn xã Giải phóng đi công tác qua đây nghe tin, cũng vội điện báo cho sở chỉ huy C50 biết, ta vội cử người đến can thiệp, nên tôi thoát khỏi bàn tay tử thần Khmer Đỏ trong đêm đó. Hoặc nếu không thì cũng bị chúng giải tới nhà tù S21, như tên Kaing Guek Len cựu cai ngục nhà tù S21, khét tiếng tàn ác tại Campuchia những năm 1970-1975, vừa thú nhận trong buổi thứ 26 của Tòa án quốc tế xét xử tội ác Khmer Đỏ (ECCC) do Liên hiệp quốc bảo trợ, đã “đánh tới chết” 345 người Việt Nam là tù binh chiến tranh, hoặc nghi là gián điệp…
Tin tôi bị Khmer Đỏ bắt giữ còn lan truyền theo các chiến sĩ ra Bắc, rồi về gia đình tôi, khiến mọi người lo nghĩ, bố tôi phải vội lên tòa soạn báo Tiền phong hỏi, mới rõ chuyện tôi chỉ suýt chết. Cụ được tòa soạn biếu mấy số báo có bài của tôi mới gửi ra đăng, rồi cùng chụp ảnh với Tổng Biên tập Đinh Văn Nam, để anh Cao Năm gửi vào chiến trường B2 cho tôi. Ngồi trên võng đọc thư, xem ảnh cạnh miệng hố bom đất còn tươi đỏ, dưới tán rừng xanh vùng biên ải Tây Ninh, giữa căn cứ Cơ quan Trung ương Đoàn Thanh niên Nhân dân cách mạng Việt Nam, tôi rất vui không những mình tai qua nạn khỏi, mà gia đình cũng hết nỗi âu lo.
LƯU QUANG HUYỀN
