Lời giải cho bài toán khủng hoảng tâm lý

Rất chia sẻ với em! Em có góc nhìn rất đa chiều, việc học dở hay học giỏi là do bản thân mỗi người nhìn nhận. Có thể đối với em cho là dở nhưng với người khác là đã tốt đã giỏi rồi. Đó là lượng giá mà các em đặt ra cho bản thân để làm động lực cho việc học của mình.

Theo cô, học là để giúp mình có kiến thức, kỹ năng để mình vận dụng trong thực tế, đừng quá áp lực với bản thân em nhé, học để có kiến thức hơn là tự tạo áp lực cho mình.

Bạo lực học đường là một vấn đề không mới, có nguy cơ xảy ra không chỉ ở các cơ sở giáo dục công lập mà ở cả các cơ sở giáo dục ngoài công lập, quốc tế. Không chỉ xảy ra ở các đô thị lớn mà ở cả các tỉnh, khu vực nông thôn.

Một sự việc học sinh đánh nhau xảy ra có thể có nhiều nguyên nhân và là trách nhiệm của nhiều bên, trong đó có nhà trường và gia đình. Chính vì vậy, quý phụ huynh và thầy cô giáo cần có sự phối hợp, chia sẻ với nhau trong quá trình quản lý, giáo dục học sinh và giải quyết sự cố xảy ra. Trong mọi tình huống cần bình tĩnh, tìm hiểu thấu đáo sự việc và cùng nhau thực hiện các biện pháp giáo dục học sinh tốt nhất, nhanh chóng giúp các em vượt qua vấn đề và ít ảnh hưởng tiêu cực đến quá trình học tập, rèn luyện của học sinh nhất có thể.

Rất chia sẻ với phụ huynh về việc học tập của con. Tôi nghĩ mỗi thời điểm là một tình hình, thời của tôi đi học có thể cũng có áp lực nhưng tôi nghĩ không nhiều như hiện nay. Tôi nghĩ áp lực này do nhiều phía chẳng hạn phụ huynh mong đợi, kỳ vọng về con mình, bản thân các em thích học để có kết quả cao, chương trình học hiện nay nhiều nội dung hơn so với thời của tôi chẳng hạn. Nhưng tôi nghĩ do quan điểm của mỗi gia đình nữa, gia đình tôi không tạo áp lực cho tôi, để cho bản thân tôi phát triển bình thường.

Theo quan điểm cá nhân tôi, phụ huynh cũng nên hướng cho con phân bổ thời gian hợp lý, cân bằng giữa việc học và nghỉ ngơi tái tạo sức khỏe, đảm bảo dinh dưỡng, động viên con là chủ yếu.

Bên cạnh đó, nhà trường ngoài việc dạy học thì cần giáo dục và phát triển toàn diện các em thông qua nhiều sân chơi, nhiều hoạt động trải nghiệm… tôi nghĩ sẽ hiệu quả hơn nhiều.

Về cơ sở chăm sóc sức khỏe tinh thần tại TPHCM, khối công lập có thể bao gồm các bệnh viện có bác sĩ chuyên khoa Tâm lý - Tâm thần như Bệnh viện Tâm thần TPHCM, Bệnh viện Đại học Y Dược, Bệnh viện Nguyễn Tri Phương. Ngoài ra, các cơ sở tư nhân, các trung tâm tham vấn và trị liệu tâm lý hội tụ các chuyên gia đầu ngành như Touching Soul Center, Việt An, phòng tham vấn tâm lý của Trường Đại học Khoa học Xã hội và Nhân văn... cũng là những địa điểm có thể tham khảo.

Các khách mời chụp hình lưu niệm sau buổi giao lưu. Ảnh: CAO THĂNG

Một nhân sự chuyên trách, có chuyên môn sâu về tư vấn tâm lý để tham mưu cho lãnh đạo nhà trường xây dựng và trực tiếp tổ chức thực hiện các công tác tư vấn trong nhà trường là đặc biệt cần thiết. Tuy nhiên, theo các quy định hiện nay thì không phải nhà trường nào cũng có được nhân sự như vậy.

Sở Giáo dục và Đào tạo TPHCM đang nghiên cứu, xây dựng các cơ chế, chính sách đặc thù trình lãnh đạo thành phố để sau này mỗi nhà trường có thể có nhân sự chuyên trách, có chuyên  môn sâu thực thiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh.

Song song đó, chúng tôi cũng có kế hoạch bồi dưỡng, tổ chức các lớp tập huấn, nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ của các thầy cô đang kiêm nhiệm công tác tư vấn học đường trong các nhà trường.

Xin khẳng định ngay là công tác tư vấn tâm lý học đường đòi hỏi sự tham gia của nhiều lực lượng, cá nhân – bộ phận trong và ngoài nhà trường chứ không chỉ là việc thành lập và hoạt động của phòng tư vấn.

Công tác tư vấn tâm lý học đường thời gian qua cũng đã có những đóng góp quan trọng trong công tác giáo dục toàn diện học sinh, đặc biệt là việc giáo dục, hỗ trợ, đồng hành cùng học sinh tránh hoặc giải quyết các khó khăn về tâm sinh lý lứa tuổi.

Tuy nhiên, trước các yêu cầu và thực tế giáo dục hiện nay, đặc biệt là ở một đô thị lớn như Thành phố Hồ Chí Minh, đòi hỏi chúng ta cần phải làm nhiều hơn, quyết liệt hơn để đồng hành, hỗ trợ học sinh trong quá trình rèn luyện, trưởng thành.

Mỗi nhà trường cần xây dựng và thực hiện công tác tư vấn tâm lý cho học sinh với sự tham gia của toàn thể thầy cô giáo, đặc biệt là giáo viên chủ nhiệm. Nhà trường cần xây dựng được lực lượng thầy cô được bồi dưỡng, có chuyên môn về tư vấn tâm lý và huy động sự phối hợp của các lực lượng khác bên ngoài nhà trường cùng tham gia. Một nhân sự chuyên trách, có chuyên môn sâu về tư vấn tâm lý để tham mưu cho lãnh đạo nhà trường xây dựng và trực tiếp tổ chức thực hiện các công tác tư vấn trong nhà trường là đặc biệt cần thiết.

Tôi rất chia sẻ với phụ huynh! Đúng là ở độ tuổi này, các em đang ở lứa tuổi người lớn cũng chưa thực sự là người lớn nên có nhiều thay đổi về tâm lý nhất là các em rất thích chứng tỏ mình. Nên có những hành động và ứng xử đôi khi còn thiếu kiềm chế.

Vì vậy nhà trường luôn trang bị cho các em các kiến thức, kỹ năng và tập cho các em cách ứng xử có văn hóa trong trường học để biết tiết chế và kiềm chế cảm xúc, biết cách biến mâu thuẫn thành những hành động và việc làm tốt đẹp hơn, nhà trường chúng tôi thường xuyên nêu gương cho các em nhiều hơn là nhắc nhở, phê bình các em.

Xin chia sẻ với toàn thể quý thầy cô, với yêu cầu – đòi hỏi và thực tế hiện nay của giáo dục thì bản thân quý thầy cô cũng có nguy cơ rơi vào tình huống “khủng hoảng”.

Chính vì vậy, đòi hỏi mỗi chúng ta đều phải không ngừng tu dưỡng, học tập và rèn luyện để ngày càng nâng cao chuyên môn, nghiệp vụ của bản thân. Qua đó, bản thân mỗi thầy cô chúng ta sẽ bản lĩnh, vững vàng hơn để không rơi vào tình huống khủng hoảng hoặc có thể đối diện và vượt qua tình huống khủng hoảng của bản thân mình.

Bên cạnh đó, lãnh đạo các nhà trường và các tổ chức đoàn thể trong nhà trường cần quan tâm, hỗ trợ và đồng hành cùng giáo viên, đặc biệt là trong tình huống khủng hoảng.

Khi xảy ra các "tình huống" học sinh đánh nhau, nhà trường có trách nhiệm tiếp nhận và sớm giải quyết sự việc để hạn chế tối đa những ảnh hưởng không tích cực của tình huống đến việc học tập, rèn luyện của học sinh và giảng dạy của thầy cô giáo. Trong đó có việc đảm bảo an toàn cho học sinh, thầy cô giáo.

Để hạn chế những tình huống mà ngay cả giáo viên cũng có nguy cơ bị “mất an toàn” thì trong quy chế hoạt động của mỗi nhà trường cần có những quy định cụ thể về quy trình giải quyết các tình huống xảy ra với học sinh quy định rõ trách nhiệm, cách ứng xử của mỗi cá nhân, bộ phận liên quan. Các quy trình này không chỉ được thông tin đến học sinh mà cần phải được thông tin và sự thống nhất của cha mẹ học sinh ngay từ đầu năm học. Khi tình huống xảy ra, lãnh đạo nhà trường trực tiếp thụ lý và huy động sự tham gia của các cá nhân, bộ phận liên quan sớm tìm hiểu, xác minh và giải quyết tình huống; trong trường hợp cần thiết thì đề nghị các cơ quan chức năng của địa phương hỗ trợ, phối hợp.

Tôi rất chia sẻ với sự lo lắng của phụ huynh! Những biểu hiện bất thường về mặt tâm lý ở học sinh hiện nay có rất nhiều nguyên nhân. Có những biểu hiện mà nhà trường, phụ huynh có thể thấy được trực tiếp do các em bộc lộ ra, nhưng cũng có những trường hợp khi xảy ra sự việc rồi chúng ta mới biết.

Trong trường học, cùng với việc giáo dục, trang bị kiến thức cho các em thì việc chăm sóc các em đóng vai trò quan trọng. Với sự chăm sóc đó, yếu tố quan sát, lắng nghe, chia sẻ sẽ giúp chúng ta phát hiện kịp thời những dấu hiệu bất thường của học sinh. Cùng với BGH, CB, GV, NV, học sinh, thầy cô GVCN đóng vai trò rất quan trọng vì thầy cô là người sâu sát và gần gũi học sinh sẽ dễ phát hiện những biểu hiện bất thường về tâm lý từ các em, từ đó sẽ phối hợp giữa các bộ phận với nhau trong nhà trường và cả phụ huynh để trợ giúp các em vượt qua khủng hoảng. Việc kết nối trao đổi thông tin giữa nhà trường và phụ huynh, theo tôi, rất cần thiết và quan trọng. Sự phối hợp chặt chẽ giữa 3 môi trường gia đình – nhà trường – xã hội là yếu tố mấu chốt để chúng ta phát hiện, tiếp cận, tham vấn, trợ giúp cho các em và cũng hạn chế được điều không mong muốn xảy ra.

Trong chuyên môn cũng như nguyên tắc của người làm công tác tư vấn tâm lý là phải bảo mật thông tin đối với thân chủ, vì vậy trong việc chỉ đạo hoạt động tham vấn tâm lý tại trường, bộ phận làm công tác tư vấn tâm lý phải tuyệt đối bảo mật thông tin. Do đó, các em học sinh có thể an tâm.

Ngoài ra, như tại trường tôi, các em học sinh rất tự tin và biết tìm đến thầy cô, các bộ phận có liên quan khi các em gặp phải vấn đề cần được tư vấn, cần sự chia sẻ, giúp đỡ.

Tôi thiết nghĩ, khi gặp khó khăn, khi gặp các vấn đề, các em đừng ngại, đừng sợ mà hãy biết tìm đến thầy cô, bạn bè, người thân để được giúp đỡ. Thầy cô giáo luôn sẵn lòng để lắng nghe và chia sẻ mỗi khi các em cần.

Các em đang trong tuổi phát triển cả tâm lý lẫn sinh lý và trường hợp đồng tính hiện nay không còn xa lạ nữa. Người lớn chúng ta cần có góc nhìn và cùng trang bị cho mình một kiến thức nhất định về giới để hiểu và đồng hành cùng con.

Hiện nay các kiến thức về giới tính các em được học ở các môn học trong nhà trường ở tất cả các bậc học. Riêng đối với phụ huynh chúng ta, đừng ngại khi con hỏi những vấn đề về giới tính hay sự phát triển của các bộ phận trong cơ thể, chúng ta phải trang bị cho chính chúng ta một số kiến thức cơ bản về giới tính để cùng định hướng cho con. Khi người lớn chúng ta có kiến thức về giới tính cộng vào với sự phối hợp định hướng của nhà trường, tôi nghĩ, chúng ta sẽ định hướng cho các em lối sống phù hợp hơn và sẽ không gây kì thị, tổn thương cho chính các em.

Sở Giáo dục và Đào tạo TPHCM đã có nhiều chỉ đạo, hướng dẫn các cơ sở giáo dục tổ chức các hoạt động giáo dục ngoài giờ chính khóa, hoạt động ngoại khóa. Trong đó, ngoài việc đảm bảo các yêu cầu về an toàn cho học sinh, cán bộ giáo viên tham gia hoạt động thì các cơ sở giáo dục phải phối hợp với các đơn vị tổ chức (nếu có), với cha mẹ học sinh và các lực lượng khác để thực hiện các mục tiêu giáo dục, nội dung giáo dục, hoạt động giáo dục học sinh thông qua các hoạt động ngoài giờ chính khóa, ngoại khóa. 

Quý phụ huynh có thể trao đổi, góp ý và cùng với nhà trường, thầy cô giáo xây dựng, tổ chức các hoạt động giáo dục thiết thực, hữu ích,... cho con em mình. 

Th.S Trịnh Duy Trọng, Trưởng phòng Chính trị tư tưởng, Sở GD-ĐT TPHCM tại buổi giao lưu. Ảnh: CAO THĂNG

Bên cạnh việc học, hiện nay nhà trường thường xuyên tổ chức những hoạt động trải nghiệm, hoạt động ngoại khóa ở các môn học cho các em học sinh tham gia, tổ chức các sân chơi, vừa chơi vừa học, các hoạt động văn hóa, văn nghệ, TDTT, các hoạt động trải nghiệm sáng tạo, rèn luyện kỹ năng, năng khiếu, thể chất, tổ chức các cuộc thi theo sở thích của các em nhằm phát huy năng khiếu và tiềm năng, qua đó giúp cân bằng giữa việc học và việc rèn luyện thể chất, tinh thần cho học sinh hiện nay.

Tôi nghĩ phụ huynh cũng nên định hướng cùng con, khích lệ con tham gia các hoạt động phù hợp với sở trường, năng khiếu để rèn luyện thêm kỹ năng. Qua đó cũng giúp cho con giải tỏa bớt căng thẳng áp lực nếu suốt ngày con chỉ mỗi việc học mà quên đi nghỉ ngơi, vui chơi, giải trí.

Để cảm hóa một học sinh là cả một nghệ thuật của người thầy. Tôi nghĩ cảm hóa các em phải xuất phát từ chính cái tâm và tình thương của người làm thầy làm cô đối với một học trò của mình. Dù đứa trẻ có cá tính cách mấy nhưng qua lời nói và sự ân cần, thân thiện, thiện chí của mình, tôi nghĩ các em sẽ thay đổi để tốt hơn. Với tôi, các em chịu thay đổi đã là tốt rồi.

Tôi nghĩ giáo dục một học sinh quá cá tính không phải một sớm một chiều là làm được mà phải có thời gian và sự kiên trì của người thầy người cô, thật sự ân cần, đặt bản thân mình vào lứa tuổi các em để suy nghĩ những hành động và suy nghĩ của các em. Thay vào sự trách cứ là lời nói “giá như, nếu như” em đừng như vậy cô nghĩ sẽ hay hơn. Hãy động viên, khích lệ các em thay vì áp đặt các em, phải để các em cảm nhận và thay đổi từng ngày.

Có những lúc nhà quản lý, thầy cô giáo chúng tôi có thể sẽ rơi vào lúng túng trước những sự việc xảy ra quá bất ngờ hay quá khả năng của bản thân, nhưng tôi thiết nghĩ hiện nay nhà trường đang chú trọng tới công tác này vì rất quan trọng. Trong trường học đều bố trí bộ phận làm công tác tư vấn tâm lý cho các em học sinh thậm chí có trường còn chia sẻ hỗ trợ tư vấn cho cả phụ huynh. Song, về hiệu quả và sức lan tỏa thì hiện nay mỗi trường sẽ là khác nhau.

Trường tôi đang công tác có phòng tham vấn tâm lý và có cả giáo viên làm công tác tham vấn. Các em cần tư vấn sẽ được thầy cô hỗ trợ, giúp đỡ, chia sẻ ngay. 

Bên cạnh đó, các em vẫn thích tìm gặp tôi để chia sẻ trao đổi. Tôi thiết nghĩ đó là niềm vui, niềm tự hào của tôi, đồng thời cùng với các bộ phận và thầy cô giáo của trường thấu hiểu và trợ giúp kịp thời những mong đợi của các em. Như bản thân tôi, giờ ra chơi, giờ về là giờ mà các em học sinh tìm đến phòng làm việc của tôi để bày tỏ mong đợi, chia sẻ, đề đạt các ý kiến của các em. Tôi sẵn sàng lắng nghe và chia sẻ cùng các em học trò của mình.

Đúng là các em học sinh hiện nay năng động, hiểu chuyện và phát triển rất nhanh cả về thể chất lẫn tư duy. Chính vì vậy mà trường học cần phải luôn trong tâm thế chủ động, tiếp cận, nhận định và am hiểu những diễn biến của xã hội nhiều hơn nữa để từ đó có nhiều phương thức giáo dục kịp thời cho học sinh. Các nhà quản lý như chúng tôi phải luôn biết dự báo và dự đoán được các vấn đề của xã hội có thể tác động đến các em, từ đó chúng tôi có kế hoạch tuyên truyền, định hướng, trang bị các kỹ năng cần thiết cho các em một cách nhanh chóng, kịp thời hơn nữa.

ThS. Lê Thị Hồng Anh, Phó Hiệu trưởng Trường THPT Võ Văn Kiệt (quận 8, TPHCM) tại buổi giao lưu. Ảnh: CAO THĂNG

Hiện nay, các trường công cũng đã trang bị rất nhiều cơ sở vật chất, cũng không thua kém gì các trường quốc tế nhằm phát triển toàn diện các em - đó chính là chiến lược của mỗi nhà trường nhằm tăng cường phẩm chất và năng lực cho các em học sinh. 
Các trường đều có xây dựng nhiều sân chơi, nhiều hoạt động về văn hóa, văn nghệ, TDTT, có khá nhiều CLB trong một trường học, các em học sinh có thể tham gia hoạt động nào mà các em thấy phù hợp với năng khiếu và sở thích của mình để rèn luyện và phát triển bản thân, qua đó, các em có thể giải tỏa bớt căng thẳng.

Tôi thiết nghĩ những tiết học thực tế - trải nghiệm thực tế rất quan trọng giúp học sinh cụ thể hóa kiến thức từ những bài giảng, kiến thức trong sách giáo khoa thành kiến thức trực quan, giúp các em khắc sâu, ghi nhớ lâu thay vì chỉ lý thuyết suông.

Hiện nay mỗi bài học, tiết học, môn học kiến thức về giá trị sống, kỹ năng sống đều có thầy cô giáo có những phương pháp, cách thức để giúp học sinh mình nhận ra đó là kỹ năng, bài học kinh nghiệm để các em ghi nhớ, lưu tâm và sẽ là hành trang giúp các em vận dụng trong thực tiễn.