Ngành Công nghiệp chế biến thực phẩm thống lĩnh thị trường

17/06/2013 09:07

Ngành công nghiệp chế biến thực phẩm trong nước đang có những bứt phá ngoạn mục: chiếm lĩnh thị trường nội, đẩy mạnh xuất khẩu nhờ vào chất lượng sản phẩm lẫn uy tín trên thương trường. Tuy nhiên, đâu đó vẫn có những kiểu làm ăn chụp giật, nếu các ngành chức năng không sớm vào cuộc, nguy cơ những doanh nghiệp (DN) làm ăn chân chính bị vạ lây là khó tránh khỏi.

Ngành Công nghiệp chế biến thực phẩm thống lĩnh thị trường

Tăng lượng lẫn chất

Theo Vụ Công nghiệp nhẹ - Bộ Công thương, trong những năm qua ngành sản xuất kinh doanh công nghiệp thực phẩm có những bước đột phá cả về chất lẫn lượng. Trong đó, lĩnh vực bia-rượu-nước giải khát có bước phát triển và hiệu quả kinh tế cao, thu hút gần 40.000 lao động trực tiếp với thu nhập bình quân cao, ở mức 8 triệu đồng/người/tháng, so với mức thu nhập trung bình của xã hội. Riêng giá trị sản xuất công nghiệp của ngành này chiếm 4,69% giá trị sản xuất của toàn ngành công nghiệp. Không dừng lại ở đó, để đáp ứng nhu cầu tiêu dùng của khách hàng ngày càng tăng, quy mô của ngành bia - rượu - nước giải khát luôn tăng mạnh: Năm 2012 toàn ngành có 1.242 DN sản xuất, tăng 475 DN so với năm 2000. Trong đó có 151 DN sản xuất bia với tổng năng lực sản xuất 3.913 triệu lít/năm, sản lượng năm 2012 là 2.832 triệu lít, tăng 7% so với cùng kỳ năm trước. Đáng chú ý, hầu hết các đơn vị sản xuất mặt hàng này đều áp dụng công nghệ, thiết bị hiện đại, đồng thời sản xuất theo quy mô công nghiệp đã và đang xây dựng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO 22000...

Doanh nghiệp sản xuất dầu ăn trong nước phụ thuộc 90% nguyên liệu nhập khẩu. Ảnh: Phạm Kim Ngân

Đối với ngành sữa, tốc độ phát triển nhanh, đến nay giải quyết việc làm ổn định cho khoảng 10.000 lao động với mức thu nhập bình quân trên 8 triệu đồng/người/tháng. Mức tăng trưởng bình quân của ngành trên 20%/năm, tỷ suất lợi nhuận vốn đầu tư từ năm 2000 trở lại đây luôn cao hơn 15%; tốc độ tăng lợi nhuận trong giai đoạn từ 2001 - 2010 đạt 19,94%/năm.

Hiện nay, tổng năng lực sản xuất của toàn ngành sữa khá lớn gồm: sữa đặc có đường 796,2 triệu hộp/năm, sữa bột 101.500 tấn/năm, sữa thanh trùng và tiệt trùng 778.300 tấn/năm và sữa chua 150.800 tấn/năm. Sản phẩm của ngành phong phú, mẫu mã bao bì đa dạng với trên 300 chủng loại sản phẩm, chất lượng, khẩu vị ngày càng được cải thiện, đáp ứng được nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu. Đặc biệt, công nghệ của ngành sữa được đầu tư với quy mô lớn, có trình độ công nghệ ngang bằng so với trình độ công nghệ tiên tiến của ngành sữa thế giới. Các nhà máy được đầu tư dây chuyền thiết bị đồng bộ khép kín, tự động hóa từ khâu nguyên liệu cho tới khâu thành phẩm. Vì vậy, sản phẩm sản xuất ra luôn có chất lượng ổn định và đạt chỉ tiêu về an toàn thực phẩm.

Tương tự, tính đến nay ngành công nghiệp chế biến dầu thực vật của Việt Nam có 37 DN sản xuất dầu thô và dầu tinh luyện. Năng lực sản xuất dầu thô 1.200 ngàn tấn nguyên liệu hạt có dầu/năm, năng lực sản xuất dầu tinh luyện 1.129 ngàn tấn dầu tinh luyện/năm. Năng lực tách phân đoạn toàn ngành 610.000 tấn nguyên liệu/năm. Tuy nhiên, hiện nay ở trong nước chưa phát triển được cây nguyên liệu có dầu nên hàng năm các DN chế biến dầu phải nhập khẩu trên 90% nguyên liệu dầu thô các loại để tinh luyện thành dầu ăn tiêu thụ trong nước và phục vụ xuất khẩu. Ngành công nghiệp chế biến dầu của Việt Nam chủ yếu phục vụ nhu cầu tiêu dùng dân sinh và cho ngành chế biến thực phẩm như bánh kẹo, sữa, mì ăn liền... Năm 2012, sản lượng sản xuất dầu tinh luyện đạt 709.000 tấn, xuất khẩu 40.000 tấn. Từ năm 2000 đến nay, sản phẩm dầu của ngành tăng cả về số lượng và chất lượng. Sản lượng dầu tinh luyện tăng 2,1 lần, dầu thô tăng 1,6 lần so với năm 2000.

Ở lĩnh vực sản xuất bánh kẹo có khoảng 30 DN trong nước và hàng trăm cơ sở sản xuất nhỏ và một số công ty nhập khẩu bánh kẹo nước ngoài. Sản lượng bánh kẹo năm 2012 đạt trên 100.000 tấn, tổng giá trị thị trường năm 2012 khoảng trên 8.000 tỷ đồng. Theo dự báo tốc độ tăng trưởng của ngành bánh kẹo trong giai đoạn 2011 - 2014 khoảng 8 - 10%/năm... Đáng chú ý, hầu hết bánh kẹo nhập khẩu, đều có giá rất cao so với hàng trong nước, trong khi chất lượng chỉ tương đương.

Tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh

Mặc dù đã có những nỗ lực và gặt hái được thành quả bước đầu, tuy nhiên, theo Phó Vụ trưởng Vụ Công nghiệp nhẹ Bùi Trường Thắng, ngành công nghiệp thực phẩm còn nhiều bất cập. Cụ thể, nguyên liệu trong nước chưa đáp ứng được sản xuất (ví dụ ngành sữa đáp ứng được khoảng 25%); 90% nguyên liệu dầu ăn phải nhập khẩu; các nguyên liệu chính như Malt, hoa Houblon, chế phẩm Enzym... chưa sản xuất được trong nước nên vẫn phải nhập khẩu. Do đó, chất lượng sản phẩm chưa được kiểm soát và quản lý chặt chẽ. Một số DN nhỏ do địa phương quản lý, thiếu vốn nên làm ăn chụp giật, đầu tư thiết bị lạc hậu, không đồng bộ, sản phẩm chưa đạt tiêu chuẩn như công bố trên bao bì đã làm ảnh hưởng đến sản phẩm của các thương hiệu uy tín. Ngành công nghiệp thực phẩm còn thiếu cán bộ chuyên sâu, có trình độ cao về công nghệ, kiểm nghiệm, cơ khí tự động... do đó đã ảnh hưởng không nhỏ đến việc vận hành và chi phí sửa chữa, bảo dưỡng thiết bị cũng như trong xử lý các tình huống công nghệ phát sinh...

Trong khi đó, Phó Cục trưởng Cục Quản lý cạnh tranh Nguyễn Phương Nam cho rằng, ngành chế biến thực phẩm có số lượng DN tham gia khá đông so với các ngành kinh tế khác, đồng thời thu hút rất nhiều vốn đầu tư nước ngoài trong những năm gần đây. Tuy nhiên, do mức độ cạnh tranh cao cho nên thị trường cũng tiềm ẩn các hành vi cạnh tranh không lành mạnh. Do đó, Cục Quản lý cạnh tranh khuyến nghị các DN tuân thủ nghiêm pháp luật, đặc biệt là pháp luật cạnh tranh (tố giác DN vi phạm pháp luật cạnh tranh...) để tự bảo vệ mình cũng như bảo đảm môi trường cạnh tranh lành mạnh cho cộng đồng DN.

LẠC PHONG

Chủ tịch Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam Nguyễn Văn Việt: Sớm ngăn chặn hàng nhập lậu

Hiện nay, trên thị trường đang tồn tại hàng trăm loại rượu trôi nổi, đặc biệt là rượu tự nấu, rượu của một số làng nghề không bảo đảm chất lượng. Bên cạnh đó, các cơ sở sản xuất nước giải khát xuất hiện tràn lan, song các cơ quan quản lý nhà nước chưa kiểm soát được chất lượng cũng như yêu cầu về an toàn thực phẩm. Tình trạng sản xuất, buôn bán hàng giả, hàng nhái, hàng nhập lậu kém chất lượng (rượu, bia) đang có xu hướng gia tăng, gây ảnh hưởng tiêu cực đến các thương hiệu, uy tín cho các nhà sản xuất chân chính; ảnh hưởng đến sức khỏe người tiêu dùng; gây thất thu ngân sách; làm mất niềm tin vào các thương hiệu uy tín...

Nhằm hạn chế và tiến tới ngăn chặn tình trạng rượu giả, rượu lậu, Hiệp hội Bia-Rượu-Nước giải khát Việt Nam (VBA) cùng với Ban chỉ đạo 127/TW đã ký thỏa thuận hợp tác chống buôn bán, sản xuất rượu lậu, rượu giả trên phạm vi cả nước, góp phần cùng các cơ quan quản lý nhà nước bảo đảm công bằng trong sản xuất kinh doanh cho các DN và bảo đảm quyền lợi, lợi ích chính đáng của người tiêu dùng. VBA cũng đề xuất một số giải pháp nhằm ngăn chặn tình trạng trên như: Thúc đẩy các DN đầu tư dây chuyền thiết bị hiện đại để bảo đảm chất lượng sản p hẩm; Các cơ quan chức năng cần sớm đẩy mạnh hoạt động thanh tra, kiểm tra chất lượng, an toàn thực phẩm; Nghiên cứu và áp dụng dán tem đối với sản phẩm đồ uống bảo đảm an toàn thực phẩm...

Phó Tổng giám đốc TH true Milk Ngô Minh Hải: Công khai xuất xứ, nhãn mác sản phẩm

Xuất phát từ Luật Bảo vệ người tiêu dùng, trong đó có 2 điểm quan trọng nhất: Người tiêu dùng có quyền được an toàn và được thông tin; người sản xuất phải đảm bảo làm sao tất cả sản phẩm phải an toàn, nếu không sẽ bị người tiêu dùng tẩy chay hoặc bị truy tố trước pháp luật. Tuy nhiên, để đảm bảo cho tất cả thực phẩm đến người tiêu dùng an toàn phải có sự can thiệp của nhà nước. Các cơ quan quản lý dựa theo quy chuẩn, quy trình, chế tài để người sản xuất sản xuất được sản phẩm đảm bảo an toàn.

Bên cạnh đó, người tiêu dùng cũng phải tự bảo vệ chính mình. Trong bối cảnh vệ sinh an toàn thực phẩm hiện nay, người tiêu dùng khó có thể bảo vệ mình nếu nhà sản xuất gian dối, bưng bít thông tin. Vì thế, tôi đề nghị cần minh bạch hóa thông tin trên bao bì, nhãn mác sản phẩm. Đây chính là điều kiện tiên quyết đảm bảo quyền lợi của người tiêu dùng khi họ lựa chọn sản phẩm. Thị trường sữa hiện nay đa dạng, có nhiều nguồn nguyên liệu sữa bột khác nhau, giá rẻ, người tiêu dùng khó phân biệt được, dễ mua phải sản phẩm không đảm bảo chất lượng. Với sữa nước, nhiều sản phẩm chỉ là sữa nước hoàn nguyên, phụ thuộc vào nguồn chất lượng sữa bột… Vì thế, thị trường sữa nước cũng như một ma trận. Do vậy, minh bạch thông tin để bảo vệ thương hiệu của mình, đây cũng là con đường duy nhất phát triển thương hiệu bền vững.

Giám đốc Maketing Công ty TNHH Bia Huế Hồ Quốc Thịnh: Đề phòng cạnh tranh không lành mạnh

Trong bối cảnh của nền kinh tế thị trường, cạnh tranh là yếu tố cần thiết, góp phần làm cho chất lượng sản phẩm ngày càng tốt hơn và người tiêu dùng được hưởng lợi nhiều hơn. Tuy nhiên, môi trường kinh doanh sẽ rất tốt nếu chỉ đơn thuần cạnh tranh bằng chất lượng, giá cả; cạnh tranh bằng sự phục vụ, thương hiệu và dựa trên thế mạnh của thương hiệu. Đáng buồn, thực tế đây đó vẫn còn hình thức cạnh tranh theo kiểu nói xấu, tung những tin đồn thất thiệt về DN khác để lợi dụng thời cơ chiếm lĩnh thị trường. Thời gian qua, nhiều DN đã bị ảnh hưởng nặng nề bởi tin đồn. Do vậy, các DN phải luôn đề phòng và cảnh giác cao với các kiểu cạnh tranh không lành mạnh!

THẢO TIÊN (thực hiện)