Có thể ít nhiều khập khiễng khi so sánh Steve Jobs với Walt Disney nhưng những gì Steve Jobs đang làm cũng tạo ra cuộc cách mạng giải trí như Walt Disney từng làm cách đây nhiều thập niên. Hãng Apple của Steve Jobs tiếp tục khuynh đảo thế giới giải trí với công thức kinh doanh đột phá (BusinessWeek 24-4-2006 chọn Apple là công ty có tính sáng tạo số một thế giới) và đem lại định nghĩa mới về giải trí thời kỹ thuật số.
-
Con người của hành động
Một ngày tháng 7-1997, Jim McCluney – lúc đó là giám đốc hoạt động toàn cầu của Apple – nhận cú điện, triệu tập cùng nhiều viên chức hàng đầu của Apple Computer Inc.
Tổng giám đốc điều hành (CEO) Gil Amelio không dông dài khi thốt lên: “Tôi thật buồn khi thông báo đã đến lúc tôi phải ra đi. Tạm biệt”. Vài phút sau, Steve Jobs bước vào. Nhà đồng sáng lập công ty từng một thời làm mưa làm gió thị trường máy tính đã bị chính ban điều hành Apple đuổi trước đó 12 năm và chỉ trở lại vào 7 tháng trước với tư cách cố vấn, khi Amelio mua công ty NeXT Software Inc.
Bây giờ, ghế điều hành Apple được chính thức giao cho Steve Jobs. Vận quần soọc, mang giày thể thao, với bộ râu vài ngày chưa cạo, Steve Jobs ngồi xuống cái ghế xoay khi nghe Jim McCluney hỏi: “Bây giờ, cậu cho tôi biết điều gì không ổn trong công ty”. Steve Jobs nói ngay: “Sản phẩm. Có phải sản phẩm không?”. Trong khi các giám đốc nhốn nháo trả lời, Steve Jobs cắt ngang: “Đúng thế, chính sản phẩm.
Trông chúng chẳng hề hấp dẫn”. Và chỉ 9 năm từ khi trở về, Steve Jobs đã tạo ra cuộc cách mạng về thiết kế cho loạt sản phẩm Apple, mở rộng hoạt động công ty vào phạm vi thế giới giải trí, đặc biệt với thiết bị nghe nhạc iPod. Ngày 24-1-2006, Walt Disney Co đồng ý trả 7,4 tỷ USD (giá trị cổ phiếu) để mua Pixar Animation Studios, nơi Steve Jobs làm chủ tịch kiêm CEO và chủ sở hữu 50,6% cổ phần. Với thương vụ trên, Steve Jobs trở thành cổ đông lớn nhất tại Walt Disney Co đồng thời có chân trong ban giám đốc điều hành công ty giải trí khổng lồ Walt Disney.
Giám đốc điều hành phụ trách sáng tạo tại Pixar, John A. Lasseter, từ nay giám sát mảng điện ảnh ở cả Pixar lẫn phân xưởng phim hoạt hình Walt Disney Co; chủ tịch Pixar, Edwin Catmull, sẽ phụ trách phần kinh doanh của cả hai hãng phim…
Cách đây một thập niên, Steve Jobs bị đánh giá là nhà quản trị thiếu tầm chiến lược. Cuối năm 1997, khi được hỏi sẽ làm gì với vị trí điều hành Apple như Steve Jobs đang nắm, CEO hãng Dell, Michael S. Dell, nói: “Tôi sẽ đóng cửa công ty và trả tiền lại cho cổ đông!”.
Tuy nhiên, Apple không sập tiệm. Cổ phiếu Apple tăng từ 7 USD cách đây ba năm lên 74 USD hiện tại và vốn thị trường công ty đã lên đến 62 tỷ USD. Thành công của Apple chủ yếu nhờ sự đột phá vào công nghiệp giải trí kỹ thuật số. iPod và phần mềm iTunes đã trở thành biểu tượng của giới trẻ thời số hóa. Các đối thủ Microsoft, Dell và thậm chí Sony đều bị đánh dạt. “Ông ấy (Steve Jobs) đã đặt ra mô hình cơ bản cho bất kỳ doanh nghiệp kỹ thuật số nào kể từ bây giờ” – nhận xét của Atsutoshi Nishida, CEO Toshiba Corp. Thành công của Steve Jobs tại Pixar đáng nể không kém.
Mua Pixar từ đạo diễn George Lucas cách đây 20 năm với giá 10 triệu USD, Steve Jobs cùng nhóm điều hành tin rằng họ có thể dùng kỹ thuật hoạt hình máy tính để tạo ra phim hoạt hình dài, vào thời điểm mà nhiều người ở Hollywood lẫn Walt Disney Co đều nghĩ rằng máy tính sẽ không bao giờ đem lại cảm xúc cho ngôn ngữ điện ảnh hoạt hình bằng kỹ thuật vẽ tay truyền thống. Steve Jobs đã cho thấy họ sai khi tung ra 6 sản phẩm thành công vang dội, từ Toy Story năm 1995 đến Finding Nemo và The Incredibles những năm gần đây.
-
Khởi nghiệp từ con số không
Tương tự những tay tỷ phú công nghiệp máy tính Mỹ như Bill Gates hoặc Michael Dell, Steve Jobs cũng khởi nghiệp từ tay trắng, bằng ý chí tự lập đáng ngưỡng mộ. Sinh ngày 24-2-1955 trong gia đình mẹ là người Mỹ (Joanne Carole Schieble) và bố là người Syria (Abdulfattah John Jandali, giáo sư chính trị học) tại San Francisco (California), Steve Jobs được ông bà Paul và Clara Jobs tại Mountain View (Santa Clara, California) nhận làm con nuôi chỉ sau một tuần sinh. Thời trung học, Steve Jobs tham dự nhiều chương trình truyết trình tại Hewlett-Packard Co (Palo Alto, California) và sau đó được thuê làm việc cùng Stephen Wozniak vào những tháng hè. Năm 1972, Steve Jobs tốt nghiệp trung học và ghi danh vào Đại học Reed nhưng bỏ học chỉ sau một học kỳ.
Hè 1974, Steve Jobs trở về California và có mặt thường xuyên tại Câu lạc bộ máy tính tự chế, cùng Steve Wozniak. Sau đó, Steve Jobs làm việc tại hãng sản xuất trò chơi video Atari. Một lần, sau chuyến trở về từ Ấn Độ, Steve Jobs bắt đầu thay đổi. Anh chỉ làm việc khi tất cả nhà thiết kế khác tại Atari ra về. Steve Jobs được giao thiết kế bo mạch cho trò chơi Breakout...
Cuối cùng, năm 1976, Steve Jobs (21 tuổi) cùng Wozniak (26 tuổi) thành lập Apple Computer Co trong gara gia đình mình. Chiếc máy tính đầu tiên họ tung ra là Apple I, bán với giá 666,66 USD. Năm sau, họ tung ra Apple II và thành công vang dội. Tháng 12-1980, Apple trở thành công ty được niêm yết tại thị trường chứng khoán.
Trong cùng năm, Steve Jobs tung ra Apple III. Năm 1983, để trở thành doanh nghiệp chuyên nghiệp hóa toàn diện, Steve Jobs mời John Sculley (một nhà điều hành từ Pepsi-Cola) làm CEO cho Apple, với lời thuyết phục: “Anh muốn bỏ phần còn lại cuộc đời mình để bán nước pha đường hay anh muốn có cơ hội thay đổi thế giới?”. Năm 1984, Steve Jobs tung ra dòng sản phẩm Macintosh (Mac), tạo bước đệm ngoạn mục cho dòng máy tính để bàn và thống trị cuộc cách mạng đột phá cho máy tính văn phòng. Bị chỉ trích vì tính khí thất thường, năm 1985, Steve Jobs bị tước quyền điều hành Apple dù duy trì vị trí chủ tịch.
Rời Apple, Steve Jobs thành lập NeXT Computer. Và rồi năm 1997, Apple mua NeXT với giá 402 triệu USD và đưa Steve Jobs trở về vị trí lãnh đạo Apple. Steve Jobs tiến hành chiến dịch chấn chỉnh Apple. Tháng 2-1997, Steve Jobs đột ngột hủy hàng loạt dự án. Suốt trong nhiều tháng, nhiều nhân viên công ty không dám đi cùng thang máy với Steve Jobs, sợ rằng họ có thể bị sa thải ngay khi cửa thang máy mở ra! Chiến dịch sa thải mà Steve Jobs thực hiện đã khủng bố tinh thần toàn công ty...
-
Một thế giới số hóa của Steve Jobs
Nói đến Steve Jobs phải nhắc đến cuộc cách mạng tuyệt vời mà ông đem lại cho thế giới giải trí với thiết bị iPod. Trong khi thị trường sản phẩm kỹ thuật số nhan nhản máy ảnh và máy quay phim, thiết bị nghe nhạc số vẫn còn kém chất lượng và chưa được đầu tư đúng mức. Thế là Steve Jobs quyết định tấn công. Kỹ sư phần cứng Jon Rubinstein lập nhóm thiết kế và phát triển iPod trong chưa đầy một năm. Họ trình lên Steve Jobs vào ngày 23-10-2001. Sản phẩm thế hệ đầu tiên này tương thích với máy Mac với ổ cứng 5 GB đã được giới thiệu với câu quảng cáo “1.000 bài hát trong túi bạn”.
IPod lập tức trở thành cơn sốt đối với giới trẻ toàn cầu. Thanh niên Mỹ, thanh niên Nhật, thanh niên Hàn Quốc gần như ai cũng dắt một máy iPod bên mình. iPod tạo ra một nền văn hóa riêng và một xu hướng riêng trong phạm trù giải trí. Apple liên tiếp tung ra các thế hệ iPod mới. Tháng 2-2006, Apple còn tung ra iPod Hi-Fi (thiết bị nghe nhạc với hệ thống loa và máy iPod; toàn bộ hệ thống có thể được gắn lên tường).
Tại hội chợ Macworld Expo tháng 1-2006, Steve Jobs cho biết Apple đã bán được hơn 42 triệu sản phẩm iPod (Apple còn kết hợp với nhiều hãng xe hơi để lắp iPod). Từ iPod, Apple còn tung ra phần mềm nghe nhạc truy xuất từ mạng (iTunes) và nhiều sản phẩm “i” khác, từ iLife, iDVD, iMovie HD, iPhoto, đến iWeb…
Ít người biết rằng Steve Jobs, trong thời gian dài, làm CEO cho Apple với mức lương 1 USD/năm (được nêu trong sách kỷ lục Guinness là “tổng giám đốc điều hành được trả lương thấp nhất thế giới”). Năm 2000, Apple chính thức bỏ chữ “tạm quyền” trước danh xưng CEO của Steve Jobs nhưng lương của ông vẫn là 1 USD/năm. Thu nhập của Steve Jobs đến từ 30 triệu cổ phiếu trong Apple.
Được nhìn nhận như một huyền thoại trong làng doanh nhân toàn cầu không thua mấy so với Bill Gates, Steve Jobs trở thành đề tài của nhiều quyển sách, từ The Little Kingdom của Michael Moritz; Steve Jobs: The Journey Is the Reward của Jeffrey S. Young; The Second Coming of Steve Jobs của Alan Deutschman cho đến iCon: Steve Jobs của Jeffrey S. Young và William L. Simon. Về tính cách, Steve Jobs được xem là một ông chủ cực kỳ khó tính. Nhân viên thường bị Steve Jobs mắng xối xả khi không hoàn thành nhiệm vụ. Steve Jobs còn là người cầu toàn. Ông hiếm khi đồng ý một ý tưởng lần đầu được nhân viên đệ trình. Tuy nhiên, chẳng ai không thừa nhận Steve Jobs là một trong những tài năng kiệt xuất của thế hệ doanh nhân ngày nay.
M. KIM
