“Nhà Lang - Giấc mơ hồi sinh” là tên gọi của chiến dịch gây quỹ cộng đồng ủng hộ phục dựng lại nhà Lang, ngôi nhà duy nhất còn sót lại của dòng họ Quan Lang, Hòa Bình vừa được họa sĩ Vũ Đức Hiếu, Giám đốc Bảo tàng Không gian văn hóa Mường phát động.
Tối 24-10-2013, ngọn lửa bùng lên thiêu rụi ngôi nhà Lang hàng trăm năm tuổi cùng những hiện vật dân tộc Mường. Theo Bảo tàng Không gian văn hóa Mường, ngôi nhà Lang này là công trình kiến trúc nguyên bản của nhà Lang - tầng lớp cao nhất trong xã hội người Mường - được gia đình bà Hà Thị Lợi lưu giữ qua nhiều đời và được Bảo tàng Mường bảo tồn như một hiện vật văn hóa giá trị nhất đã bị thiêu hủy trên 90%, chỉ còn lại bộ khung cột. Gần 200 hiện vật được lưu giữ bên trong tái hiện nguyên bản đời sống sinh hoạt của nhà Lang, bao gồm: bộ cồng chiêng, bộ sưu tập súng săn, bộ sưu tập đồ đồng sinh hoạt gồm sanh, ninh, mâm, chậu, nồi các cỡ, đèn đồng; các loại đồ gốm bát, đĩa, bình, lọ; các loại đồ gia dụng mây tre đan, rương, chăn, gối... được Bảo tàng Mường tìm kiếm và sưu tập trong thời gian gần 15 năm đã bị thiêu hủy toàn bộ.
Nhà Lang trước khi bị thiêu rụi.
Hai năm sau vụ cháy, việc điều tra đã bị đình chỉ, nhóm khách được cho là liên quan trực tiếp tới vụ hỏa hoạn vẫn chưa phải chịu bất cứ trách nhiệm nào. Song, thay vì việc tiếp tục đấu tranh, chờ đợi vụ việc được đưa ra ánh sáng, những người yêu di sản đã xây dựng và phát động chiến dịch hiện thực hóa giấc mơ hồi sinh lại nhà Lang. Họa sĩ Vũ Đức Hiếu chia sẻ: “Chúng tôi - những con người với mong mỏi bảo tồn và phát triển văn hóa Mường, không phút nào ngơi tay trong việc làm sáng tỏ và phục dựng lại di sản ngôi nhà Lang cuối cùng của bà con Mường”. Và ngay lúc này đây, thời điểm đưa giấc mơ hồi sinh của nhà Lang đã đến rất gần.
Những người thợ từng vận chuyển và dựng nhà Lang tại bảo tàng từng chia sẻ, có thể dựng lại được bằng gỗ mới theo kỹ thuật truyền thống. Đảm bảo tính chính xác ở mức độ cao nhất cho khả năng này, là phần dưới những chân cột chưa bị cháy và một phần mặt sàn dù rất nham nhở nhưng vẫn ở nguyên vị trí. Hồ sơ kỹ thuật của nhà Lang với đầy đủ bản vẽ, kết cấu vẫn được bảo tàng lưu giữ. Với những số liệu, bản vẽ kỹ thuật về nhà Lang mà bảo tàng vẫn lưu giữ, với chia sẻ chân thành của chính những người thợ là đồng bào dân tộc Mường, từng vận chuyển và lắp đặt nhà Lang tại bảo tàng từ năm 2007, cùng những nhà nghiên cứu và nhận định của các nhà dân tộc học, khả năng phục dựng nguyên trạng, chính xác ngôi nhà từ phần chân cột và sàn gỗ còn lại là hoàn toàn khả thi.
Mong muốn đồng hành với giấc mơ ngày càng thôi thúc hơn tại bảo tàng, nhiều nhóm nghệ sĩ và những người bạn Bảo tàng Mường đang nhiệt tình chuẩn bị cho chuỗi sự kiện nghệ thuật sẽ diễn ra tại thủ đô Hà Nội và kéo dài đến tháng 7-2015. Các sự kiện này, cùng với các hoạt động bán vé, bán đấu giá gây quỹ, tọa đàm, kêu gọi cộng đồng các mạng xã hội… đều nằm trong kế hoạch góp sức cùng bảo tàng do chính các nghệ sĩ chủ động xây dựng ý tưởng và thực hiện. Theo kế hoạch, đến khoảng tháng 8 năm nay, trên cơ sở điều kiện cho phép, nhà Lang sẽ được quyết định phục dựng. Hy vọng rằng giấc mơ hồi sinh sẽ thành hình trên tro than, đổ vỡ, để nhà Lang trở lại, tiếp nối âm hưởng văn hóa những trăm năm xưa và đồng hành cùng hiện tại.
MAI AN
