Oscar 2009 "Phim nước ngoài hay nhất": Về một thế giới ít người biết

Sau hơn nửa thế kỷ, điện ảnh Nhật Bản mới lại giành được tượng vàng Oscar với giải “Phim nước ngoài hay nhất”. Trong đêm trao giải 22-2 tại Nhà hát Kodak ở Los Angeles vừa qua, bộ phim Departures (tiếng Nhật Okuribito – tạm dịch “Những chuyến khởi hành” hay “Lên đường”) của đạo diễn Yojiro Takita đã vượt qua các phim cạnh tranh Waltz with Bashir (Israel), Entre les murs (Pháp), The Baader Meinhof Complex (Đức) và Revanche (Áo) để bước lên bục cao nhất.

• Nói về chuyện cấm kỵ

  

Trong Departures, Daigo Kobayashi (Masahiro Motoki đóng) là nghệ sĩ chơi violoncelle cho một dàn nhạc giao hưởng ở Tokyo nhiều năm. Khi dàn nhạc tan vỡ, anh cùng vợ trở về quê nhà ở Yamagata, miền Bắc Nhật Bản. Một ngày, anh đọc trên báo thấy quảng cáo tuyển người “giúp việc cho các chuyến khởi hành”. Daigo nghĩ đây hẳn là một hãng du lịch lữ hành nhưng trên thực tế, nó lại là một công ty kinh doanh dịch vụ... mai táng.

Vì lý do tài chính, Daigo buộc phải chấp nhận công việc nhưng giấu không cho vợ biết sự thật, bởi ở Nhật Bản, những gì liên quan tới chuyện mai táng vẫn còn là điều cấm kỵ. Ít ai được biết điều gì diễn ra với người đã chết, trước khi họ đi vào cõi vĩnh hằng.

Đó là một câu chuyện “rất Nhật” trên phông nền một vùng nông thôn Nhật Bản đang lụi tàn. Qua công việc hằng ngày, Daigo dần khám phá những tục lệ chôn cất truyền thống rất riêng của người Nhật, vốn đã trở thành một bộ phận văn hóa của nước này. Người ta khi chết đi phải được chôn cất tử tế. Bằng chính mắt mình, Daigo chứng kiến những tình cảm thiêng liêng ràng buộc các thành viên trong một gia đình trước cái chết của người thân mà mỗi khán giả có thể nhận thấy mình trong đó...

Đạo diễn Yojiro Takita cho rằng, Departures được trao giải thưởng không hẳn vì nó làm về đề tài cái chết mà quan trọng hơn là phim khiến người ta, khi đối diện với cái chết, phải suy nghĩ nên sống như thế nào. Bộ phim thành công vì đã thể hiện được ước vọng sống của con người: “Người đàn ông trong phim đã biết được điều gì là quan trọng nhất đối với anh, trước những cái chết”... Lên nhận giải thưởng, đạo diễn Takita, 53 tuổi, sung sướng nói: “Tựa như các ông tiên điện ảnh đã dừng lại trên đầu chúng tôi và bỏ vào tay chúng tôi tượng vàng Oscar vậy”.

• Vượt qua các rào cản...

Departures được xây dựng dựa trên cuốn truyện Nokanfu Nikki (Nhật ký một người làm dịch vụ mai táng) của Shinmon Aoki. Vai nam chính đồng thời cũng là người tham gia sản xuất phim, Masahiro Motoki đã không dễ dàng thuyết phục được mọi người tham gia dự án làm phim này. Nhiều người từ chối khi biết trong phim có những hình ảnh về cái chết.

Để vào vai Daigo, Motoki đã đến “thực tập” một thời gian tại một công ty mai táng thực sự, tìm hiểu các kỹ thuật và nghi lễ mai táng (tắm tửa, thay quần áo, trang điểm...), những việc nhắc nhở rằng cơ thể này một thời cũng đầy tràn sức sống.

Nam diễn viên 43 tuổi nói: “Bạn sẽ không thể diễn xuất một cách thuyết phục nếu bạn chưa hề một lần đối mặt với cái chết trong thực tế”. Đạo diễn Takita cũng chứng kiến nhiều lễ mai táng, những tình cảm rất khác nhau thể hiện trong các buổi nghi lễ đã gây ấn tượng mạnh đối với ông. Nữ diễn viên Hirosue Ryoko, 28 tuổi, cùng Motoki làm thành một cặp vợ chồng trẻ diễn xuất rất tự nhiên trong phim.

“Cái chết là một chủ đề mang tính nhân loại, vượt qua các rào cản biên giới và ngôn ngữ, bất cứ ai sống trên trái đất đều có thể hiểu được”, đạo diễn Yojiro Takita nói.

Khi công chiếu tại Nhật, Departures thu được thành công rực rỡ với 2,7 triệu khán giả, giành được giải thưởng cao nhất tại LHP quốc gia 2008, giải thưởng lớn của châu Mỹ tại LHP thế giới Montreal (Canada), giải thưởng LHP Hoa Biểu (Trung Quốc)... Phim sẽ được công chiếu tại hơn 30 nước trong thời gian tới (ở Mỹ vào tháng 5-2009).

NGỌC HÀ