Thời gian qua, có nhiều ý kiến ca thán về chất lượng phim nhựa Việt Nam, một trong những nguyên nhân đầu tiên người ta thường “đổ lỗi” là thiếu kịch bản hay, cạn đề tài, đề tài cũ... Nhà biên kịch Phạm Thùy Nhân - Trưởng phòng Biên tập Hãng phim Giải Phóng, đồng thời là tác giả thuộc loại “đắt hàng” nhất hiện nay, đưa ra một số ý kiến trao đổi từ góc nhìn của “người trong cuộc”.
- Xin hỏi ông, hiện nay định mức cho một biên kịch của các hãng phim nhà nước là bao nhiêu kịch bản một năm?
- Định mức của các hãng phim như Hãng phim truyện Việt Nam, Hãng phim truyện I ở Hà Nội thì tôi không biết. Riêng tại Hãng phim Giải Phóng mỗi biên kịch ăn lương của hãng mỗi năm phải viết ít nhất 1 kịch bản phim truyện (90 phút) được Hội đồng Nghệ thuật của hãng thông qua, không tính việc kịch bản đó có được Hội đồng duyệt kịch bản Trung ương - Cục Điện ảnh duyệt hay không.
- Các nhà biên kịch có quan tâm đến chuyện kịch bản của mình được làm phim hay chỉ cần đạt định mức?
- Tôi nghĩ rằng một khi đã viết thì không nhà biên kịch nào lại không muốn kịch bản của mình được dựng thành phim.
- Mối quan hệ giữa nhà biên kịch và đạo diễn trong quá trình thực hiện một bộ phim thường diễn ra như thế nào?
- Sản xuất một bộ phim, nhất là phim truyện, là công việc đòi hỏi sự hợp tác, chia sẻ của nhiều thành phần khác nhau trong đoàn làm phim. Do vậy, mối quan hệ giữa biên kịch và đạo diễn là rất cần thiết. Cho đến trước lúc bấm máy, đạo diễn phải hài lòng với kịch bản đang có trong tay.
- Gần đây có chuyện, một số đạo diễn đã nhận kịch bản nhưng sau đó lại trả lại. ông nghĩ gì về chuyện này?
- Nếu trả lại kịch bản vì thấy nó dở thì cần phải xem lại: có thể do đạo diễn mà cũng có thể do biên kịch. Song một khi đạo diễn đã ưng ý kịch bản nhưng đành phải trả lại vì không đủ kinh phí thực hiện thì điều này nên hỏi ban lãnh đạo hãng.
- Từ một kịch bản phim để trở thành một bộ phim hay, hấp dẫn - nghĩa là vừa có tính nghệ thuật vừa có khán giả, cần đảm bảo những điều kiện gì? Khi một bộ phim bị chê thì lỗi, theo ông, thuộc về ai?
- Trước hết phải có một kịch bản đạt yêu cầu, tức là vừa có đông khán giả vừa đáp ứng thẩm mỹ nghệ thuật, hai mặt này xem ra hơi “chỏi nhau”. Tiếp theo là phần việc của đạo diễn và các thành phần khác. Không thể từ một kịch bản kém mà sau đó hình thành một phim vừa ăn khách, vừa có tính nghệ thuật cao. Khi phim bị chê thì đương nhiên người đầu tiên bị lãnh đủ phải là... biên kịch: vì anh ta là người đầu tiên tạo ra bộ phim ấy! Sau đó mới “hỏi tội” những người khác như: đạo diễn, quay phim, diễn viên...
- Một số đạo diễn khoe đã sửa chữa, thêm thắt nhiều ý tưởng hay, mới mẻ, cho kịch bản phim, thậm chí còn sửa đổi hoàn toàn kịch bản. Ý kiến của ông về điều này?
- Theo tôi, một kịch bản chỉ được gọi là hoàn chỉnh khi nó sẵn sàng đưa ra trường quay. Nếu không, kịch bản đó mới dừng ở giai đoạn dự phóng, cho dù đã được nhà biên kịch ký tên và gửi đến hãng sản xuất. Nếu như kịch bản không do đạo diễn “sửa chữa, thêm thắt” mà do nhà sản xuất mời một biên kịch khác làm thì sao? Đó là chuyện bình thường, khi nhà sản xuất không tín nhiệm tác giả có thể sửa chữa tốt hơn nên họ cần đến các “chuyên gia”. Nếu thấy yêu cầu sửa chữa kịch bản không phù hợp với sáng tác của mình thì nhà biên kịch có quyền rút lại kịch bản, chứ một khi đã chấp nhận “bán” đi rồi thì còn trách nỗi gì?
- Hiện nay, các đạo diễn kêu ca đủ điều, còn khó khăn và bức xúc của các nhà biên kịch, theo ông, là gì?
- Mỗi lĩnh vực trong sáng tác điện ảnh đều có những khó khăn, bức xúc. Biên kịch cũng vậy thôi, không khác. Theo tôi, có mấy vấn đề quan trọng: cần có chế độ duyệt thông thoáng, cởi mở để người nghệ sĩ được tự do sáng tạo hết sức mình; bên cạnh đó cần đầu tư vật chất thỏa đáng để nuôi dưỡng, kích thích sáng tạo; và đã là nghệ thuật thì đòi hỏi người sáng tác phải có tài năng, không có tài năng thì đầu tư tiền cỡ nào, chính sách thông thoáng cỡ nào cũng đi tong.
- Vì sao một số nhà biên kịch thích cộng tác với các đài truyền hình hoặc các hãng phim tư nhân?
- Vì họ sẽ có thêm nhiều việc làm hơn, cải thiện được đời sống trong khi hãng phim quốc doanh không đủ chỉ tiêu đầu phim để đáp ứng. Ngoài ra, cũng cần lưu ý đến một số nhà biên kịch không thích cộng tác với các hãng phim quốc doanh do thù lao thấp và để kịch bản của họ được duyệt thì phải qua rất nhiều cửa, từ hãng đến cục, thậm chí đã được cục duyệt rồi, cấp tiền sản xuất rồi nhưng kịch bản cũng chưa chắc được hãng đưa vào sản xuất. Trong khi đó, viết cho các đài truyền hình và các hãng phim tư nhân thì chỉ “một cửa một dấu”, vừa thông thoáng vừa được trả nhuận bút cao hơn.
Phúc Như Thủy
