Rác nhập bủa vây cảng Hải Phòng

Hàng trăm container hàng nhập về cảng Hải Phòng đều là quặng phế thải, ắc quy chì, cao su phế thải độc hại… Phần lớn chủ hàng đã “bỏ của chạy lấy người”, còn đơn vị quản lý cảng khốn khổ với đống hàng phế thải.

Bỗng dưng ôm 6.458 tấn quặng

Theo ông Cao Trung Ngoan, Phó Tổng Giám đốc cảng Hải Phòng, cách đây gần 6 tháng, một lô hàng tạm nhập tái xuất được tàu Xinhairong đưa vào cập cảng Hải Phòng và được khai báo là hơn 6.458 tấn quặng kẽm có xuất xứ từ Hàn Quốc để tái xuất sang Trung Quốc. Doanh nghiệp đứng tên nhận lô hàng quặng kẽm trên là Công ty cổ phần Thương mại và dịch vụ STC, ở 27C Điện Biên Phủ, quận Hồng Bàng, TP Hải Phòng.

Ngay lập tức, Công ty STC ký hợp đồng với cảng Hải Phòng để bốc xếp 6.458 tấn quặng xuống tàu và gửi vào bãi chứa cảng Hải Phòng. Thế nhưng sau đó, lô quặng trên không được đưa ra khỏi cảng Hải Phòng, cứ nằm chình ình giữa khu vực xếp dỡ.

Tới ngày 14-8, Cảng Hải Phòng bất ngờ nhận được công văn của Công ty STC với thông báo “xin từ bỏ lô hàng quặng kẽm” vì lý do… không thể liên lạc được với chủ hàng thật ở Trung Quốc cũng như chưa nhận được chứng từ về hàng hóa và các chi phí đã phát sinh cho lô hàng. Hơn 6.458 tấn quặng vô chủ này đã nằm ở cảng gần 6 tháng.

Theo tính toán, mỗi tháng Cảng Hải Phòng đang chịu thất thu khoảng 195 triệu đồng phí lưu bãi vì không thể giải phóng lượng quặng trên để đưa hàng hóa khác vào. Tệ hơn là quặng vô chủ còn gây ô nhiễm môi trường nghiêm trọng. Sau mỗi lần mưa, cảng đều phải tổ chức cho hàng chục công nhân đi xúc dọn, bảo vệ số quặng khỏi trôi ra ngoài, gây ách tắc hệ thống thoát nước và làm ô nhiễm môi trường xung quanh.

Theo nhiều chuyên gia, đống quặng trên chỉ là một dạng chất thải công nghiệp nặng có tính nguy hại. Bởi nếu có giá trị thì Công ty STC cũng không vứt bỏ như thế. Ông Cao Trung Ngoan khẳng định, riêng số tiền chi bốc xếp, vận chuyển hơn 6.458 tấn quặng kẽm cùng chi phí lưu bãi suốt nhiều tháng qua đã vượt hơn cả giá trị thật của lô quặng.

Nguy cơ cảng biển hóa bãi rác thải

Tuy nhiên, “núi” quặng nhập khẩu kể trên không phải là lô hàng vô chủ duy nhất ở cảng Hải Phòng. Suốt từ tháng 5-2012 đến nay, Cục Hải quan Hải Phòng cho biết đã phát hiện thêm hàng trăm lô hàng vô chủ khác, trong số đó có nhiều container hàng phế thải độc hại.

Hải quan Hải Phòng cùng các cơ quan chức năng đã kiểm tra sơ bộ 455 container nhập về Hải Phòng, gồm 386 container hàng khô, còn lại là thực phẩm đông lạnh. Đây là những lô hàng đã quá thời hạn làm thủ tục hải quan, đồng nghĩa việc chủ hàng bỏ lại. Trong các lô hàng được kiểm tra, Hải quan Hải Phòng đã phát hiện có tới 80% số container chứa hàng hóa vi phạm.

Trong đó, hàng trăm container rác thải công nghiệp nguy hại gồm ắc quy chì, cao su, nhựa phế thải, thiết bị điện tử. Các container hàng đông lạnh hầu hết là nội tạng động vật. Đặc biệt, lực lượng Hải quan Hải Phòng đã phát hiện khoảng 5 tấn tê tê đông lạnh nhập lậu.

Từ nhiều năm qua, cảng Hải Phòng đã biến thành “bãi đáp” của các loại rác, phế thải công nghiệp từ nhiều nước nhập về, do các doanh nghiệp Việt Nam thực hiện. Trong đó, nhiều vụ khi cơ quan điều tra làm rõ lai lịch của các doanh nghiệp đứng tên nhập hàng thì phát hiện là doanh nghiệp “ma”, không có địa chỉ rõ ràng hoặc đã chuyển địa điểm không để lại dấu tích.

Các lô hàng nguyên liệu, thực phẩm tạm nhập tái xuất, quá cảnh vào Việt Nam rồi xuất đi nước thứ ba, thường là Trung Quốc, thực chất là các doanh nghiệp Việt Nam nhập thuê cho các đối tác Trung Quốc. Hàng được đưa vào cảng Hải Phòng, sau đó vận chuyển lên Móng Cái (Quảng Ninh) hoặc Lạng Sơn để xuất qua biên giới. Tuy nhiên, khi các cơ quan chức năng Trung Quốc làm chặt, cấm biên, tăng cường kiểm soát an toàn thực phẩm… các đối tác Trung Quốc thường bỏ hàng.

Mỗi lần như vậy, ngân sách nhà nước lại phải bỏ ra một khoản kinh phí lớn để xử lý, tiêu hủy các lô rác nhập khẩu, thậm chí còn gánh chịu các hậu quả về môi trường, nguồn thực phẩm bẩn tạm nhập tái xuất thẩm lậu ngược ra thị trường…

Để ngăn chặn tình trạng trên, các cơ quan chức năng cần phải mạnh tay với các doanh nghiệp đứng tên, đại lý dịch vụ thương mại nhập khẩu hàng hóa, ràng buộc trách nhiệm xử lý hàng bị ách tắc, tồn đọng của họ khi lô hàng tạm nhập tái xuất không tìm được chủ, không để kéo dài tình trạng lách luật để tuồn rác thải công nghiệp độc hại vào Việt Nam, biến các cảng biển thành kho chứa rác thải công nghiệp.

Phúc Văn