Doanh nghiệp công bố về chiến lược phát triển kinh doanh của mình không phải là chuyện gì mới mẻ. Thế nhưng, khi Công ty Unilever Việt Nam công bố kế hoạch phát triển kinh doanh bền vững thì lại rất mới, lạ. Cái mới, lạ ở đây là lần đầu tiên có một doanh nghiệp công bố cả kế hoạch kinh doanh lẫn chiến lược bảo vệ môi trường của mình.
Càng xanh càng thiệt?
“Lặn sâu, ẩn kỹ” là phương châm mà nhiều doanh nghiệp áp dụng khi trao đổi với chúng tôi. Đơn giản là vì càng lộ diện bao nhiêu thì họ càng dễ bị “sờ gáy” bấy nhiêu. Nhất là trong lĩnh vực môi trường – vốn còn khá mới mẻ nhưng không kém phần phức tạp. Mới mẻ là ở chỗ luật chỉ mới siết mạnh vài năm gần đây, các doanh nghiệp mới phải chạy đua đầu tư hệ thống xử lý chất thải. Còn phức tạp là ở chỗ có quá nhiều cơ quan chức năng được phép kiểm tra xử lý vấn đề này. Đó là chưa kể, việc chấp hành tốt hay không tốt luật bảo vệ môi trường còn phụ thuộc một phần vào quan điểm và sự định tính của đoàn kiểm tra. Do đó nên mới có nhiều trường hợp đoàn này vừa đến kiểm tra khẳng định là công ty đạt yêu cầu về môi trường nhưng với đoàn khác thì vẫn chưa đạt. Điều này cũng lý giải tại sao Bộ Tài nguyên - Môi trường có nhiều chương trình nhằm tuyên dương những doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường nhưng vẫn rất ít doanh nghiệp tham gia.
Phong trào tiêu dùng xanh đã và đang nhận được sự hưởng ứng tích cực từ cộng đồng nhưng doanh nghiệp tham gia còn hạn chế.
Không chỉ vậy, trước đây doanh nghiệp được kêu gọi đầu tư không bị ràng buộc về vấn đề bảo vệ môi trường. Do đó, hiện cả nước tồn tại hàng chục ngàn doanh nghiệp chưa đầu tư hệ thống xử lý chất thải hoặc có đầu tư nhưng hiệu quả không đạt yêu cầu quy định. Thống kê gần đây nhất do Tổng cục Môi trường thực hiện cho thấy, cả nước còn hơn 3.000 doanh nghiệp gây ô nhiễm nghiêm trọng cần phải khắc phục. Điều đáng nói là việc khắc phục ô nhiễm môi trường này không phải doanh nghiệp nào cũng hưởng ứng. Đại diện một doanh nghiệp tại KCN Hiệp Phước TPHCM cho biết, để đầu tư hoàn thiện hệ thống xử lý nước thải, công ty phải chi hơn 60 tỷ đồng. Đó là chưa kể, hàng tháng phải chi ngót nghét gần 2 tỷ đồng cho các khoản chi phí khác như phí chuyển giao nước thải hơn 5.000 đồng/m³ nước, phí chuyển giao chất thải nguy hại khoảng 12 triệu đồng/tấn và chất thải công nghiệp khoảng 2 triệu đồng/tấn…
Ông Phan Xuân Kính, Tổng Giám đốc Công ty CP Dược phẩm Trung ương 25 cho biết thêm, chỉ cải tạo lại hệ thống xử lý nước thải, công ty đã phải chi gần 2 tỷ đồng. Đó là chưa kể hàng chục khoản chi phí hàng tháng khác tiêu tốn rất nhiều tiền. Tương tự, ông Nguyễn Vĩnh Long, Phó chủ tịch phụ trách sản xuất Công ty Unilever Việt Nam, khẳng định, trung bình mỗi năm công ty chi phí khoảng 500.000 EUR cho khâu xử lý chất thải phát sinh trong quá trình sản xuất (chưa tính đến chi phí đầu tư hạ tầng ban đầu)… Do đó, với nhiều doanh nghiệp, quan điểm “ẩn mình thật kín” sẽ giúp họ dễ bề qua mặt các cơ quan chức năng, từ đó cắt giảm đáng kể chi phí phải chi cho môi trường.
Thiếu yếu tố mang tính kích cầu xanh
Ngoài những yếu tố chủ quan trên thì cũng còn nhiều yếu tố khách quan tác động đến hoạt động sản xuất bảo vệ môi trường của doanh nghiệp. Ông Bùi Cách Tuyến, Thứ trưởng Bộ Tài nguyên - Môi trường đã khẳng định, hy sinh môi trường để phát triển kinh tế là một quan điểm sai lầm.
Quan điểm này tồn tại từ trước năm 2003 và cho đến nay vẫn đang gây nên những tác hại hết sức nghiêm trọng cho nền kinh tế cũng như chất lượng sống của người dân. Sửa chữa quan điểm trên là việc làm cần thiết mà các cơ quan chức năng đang phải chạy đua với thời gian để triển khai nhưng không dễ. Hầu hết những doanh nghiệp đã đầu tư trước năm 2003 không tính đến yếu tố xử lý chất thải trong quá trình xây dựng nhà xưởng. Vậy nếu muốn khắc phục sai lầm này rất khó, bởi thiếu diện tích đất, thiếu vốn tái đầu tư. Khó hơn nữa là không thể xây dựng hoàn thiện hạ tầng ngầm là hệ thống thu gom nước thải và nước mưa để đưa vào hệ thống xử lý. Dễ thấy nhất là hàng loạt doanh nghiệp đang hoạt động tại KCX-KCN Tân Tạo, Lê Minh Xuân… vẫn chưa thể tách được hệ thống nước mưa với hệ thống nước thải; hệ thống cống thu gom nước thải từ các phân xưởng sản xuất về trạm xử lý cũng chắp vá, tạm bợ; hệ thống xử lý khí thải gần như không có…
Phía cơ quan chức năng vẫn chưa tạo ra được sân chơi công bằng giữa doanh nghiệp xanh và doanh nghiệp đen. Sản phẩm của các doanh nghiệp xanh vốn có chi phí sản xuất cao hơn vẫn phải tự bươn chải trên thị trường như sản phẩm của doanh nghiệp đen. Trong khi những sản phẩm của doanh nghiệp đen luôn có lợi thế giá thành thấp hơn, cạnh tranh hơn nhờ ăn gian được chi phí môi trường.
Bà Quách Tố Dung, Phó Giám đốc Thường trực Sở Công thương TPHCM cho biết, từ năm 2010 đến nay, UBND TPHCM đã tổ chức chiến dịch Tiêu dùng sản phẩm xanh. Chiến dịch này nhằm kêu gọi cộng đồng tiêu dùng sản phẩm của các doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường. Bước đầu chiến dịch đã và đang tạo được sự đồng thuận rất lớn trong cộng đồng. Tuy nhiên, để sản phẩm của các doanh nghiệp thực hiện tốt công tác bảo vệ môi trường thực sự chiếm lĩnh thị trường cần có những giải pháp kinh tế cụ thể, thiết thực hơn.
Trong đó, quan trọng nhất là làm thế nào để hạ giá của những sản phẩm của các doanh nghiệp xanh; không để doanh nghiệp đen tiếp tục tồn tại hoặc có giá thành sản phẩm cạnh tranh hơn nhờ ăn gian vào môi trường… Đặc biệt, làm thế nào để các doanh nghiệp xanh thôi bị “hành”. Có như thế mới mong sân chơi xanh thực sự thu hút ngày càng nhiều doanh nghiệp tham gia.
CHI LAN
