Hệ thống bảo tàng tại TPHCM hiện nay chưa phát huy hết giá trị, phát triển chưa xứng với nhu cầu thực tế. Trong khi tại các nước trong khu vực, ngành bảo tàng là một trong những phương tiện đắc lực góp phần vào việc quảng bá văn hóa, thu hút du khách và phát triển du lịch, thì sức hút bảo tàng đối với du khách khi đến TPHCM đang là vấn đề đáng quan tâm. Thời gian qua, các nhà quản lý văn hóa thành phố cũng đã có nhiều kế hoạch, chương trình hoạt động nhằm thu hút du khách đến với bảo tàng, đồng thời có kế hoạch trùng tu, cải tạo một số bảo tàng.
- Chưa xứng tầm
Trong số các bảo tàng tại TPHCM, chỉ có vài đơn vị như Bảo tàng Chứng tích chiến tranh, Bảo tàng TPHCM, Bảo tàng Lịch sử Việt Nam và Bảo tàng Hồ Chí Minh là thu hút khá đông du khách hơn cả. Các bảo tàng còn lại lượng khách du lịch đến không nhiều, khách chủ yếu là một số đoàn tham quan, nghiên cứu học tập của học sinh - sinh viên.
Phòng trưng bày được thiết kế theo phong cách châu Âu do Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại TPHCM và Dự án FSP (Pháp) phối hợp thực hiện vừa hoàn thành. Ảnh: MINH AN
Theo bà Vũ Kim Anh, Phó giám đốc Sở Văn hóa – Thể thao và Du lịch (VH-TT-DL) TPHCM, phần lớn sản phẩm và dịch vụ của một số bảo tàng ở TPHCM còn rất đơn điệu, thiếu nét đặc trưng và thiếu các phương tiện truyền thông.
Tình trạng phổ biến ở các bảo tàng hiện nay là công tác trưng bày thiếu điểm nhấn, thiếu ấn tượng để thu hút du khách tham quan. Đó là chưa kể tình trạng cơ sở vật chất yếu kém, xuống cấp.
Thực tế cho thấy, nhiều khách tham quan chỉ đến bảo tàng khi khai mạc một chương trình triển lãm nào đó, sau đó thì khá im ắng. Về chuyên môn còn nhiều vấn đề bất cập và đáng quan tâm hơn. Xu hướng xây dựng bảo tàng ở nhiều nước phát triển rất hoàn thiện, từ công tác sưu tầm, bảo quản hiện vật, tư vấn, thiết kế không gian, ánh sáng, thiết kế trưng bày và mỹ thuật hài hòa, độc đáo, đến các trang thiết bị chuyên dùng cho ngành, đội ngũ cán bộ nhân viên, hướng dẫn viên lành nghề, có chuyên môn và chuyên nghiệp.
Còn ở Việt Nam thì sao? Bà Hồ Việt Đoàn, Giám đốc Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ chia sẻ: “Đơn cử như công tác bảo quản hiện vật, yêu cầu công việc đòi hỏi nhân sự phải là kỹ sư hóa, nhưng thực tế với công việc và mức lương của ngành thì chẳng dễ gì tuyển dụng được”…
Đại diện Bảo tàng Chứng tích chiến tranh cũng băn khoăn khi 70% khách tham quan đến đây là khách quốc tế, trong khi nhân viên chưa được đào tạo về du lịch, kỹ năng giao tiếp và trình độ ngoại ngữ còn hạn chế. Do đó, bảo tàng này dù hiện nay thu hút rất nhiều du khách nước ngoài nhưng vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của khách và các công ty du lịch.
Trong buổi hội thảo được tổ chức đầu tháng 7-2009, tại Bảo tàng Chứng tích chiến tranh TPHCM, để lãnh đạo các nhà bảo tàng lắng nghe ý kiến của các doanh nghiệp lữ hành, bà Vũ Kim Anh cho biết, TPHCM hiện có khoảng 185.000 hiện vật, 12 bảo tàng cùng với hệ thống di tích rất lớn, nhưng để các bảo tàng phát triển và phát huy hết giá trị, lãnh đạo TP sẽ phải giải quyết nhiều khâu, trong đó có vấn đề nhân sự.
- Đầu tư nâng cấp chuyên nghiệp
Ông Lê Văn Thư, Trưởng phòng Tuyên truyền Bảo tàng TPHCM cho biết: “Từ đầu năm 2009 đến nay, Bảo tàng TPHCM thu hút trên 370.000 lượt khách, trong đó có trên 150.000 lượt du khách nước ngoài. Bảo tàng TPHCM còn chủ động phối hợp với các đơn vị để tổ chức các đợt triển lãm theo chuyên đề. Mới nhất là triển lãm “50 năm đường Trường Sơn” vào tháng 5 và triển lãm “Nét văn hóa Tây Nguyên” hồi tháng 6. Qua đó, bảo tàng đã thu hút hàng chục ngàn lượt khách đến tìm hiểu, học tập”.
Còn bà Hồ Việt Đoàn cho hay, không chỉ tổ chức nhiều triển lãm chuyên đề tại các quận huyện vùng ven TPHCM như Cần Giờ, Củ Chi, Bình Chánh, Thủ Đức, Bảo tàng Phụ nữ Nam bộ còn chủ động phối hợp tổ chức các đợt triển lãm chuyên đề rất ấn tượng như “Những nữ nghệ sĩ cải lương nổi tiếng miền Nam” hay “Phụ nữ miền Nam trong hai cuộc kháng chiến”,… tại nhiều tỉnh đồng bằng sông Cửu Long và miền Đông Nam bộ.
Hiện bảo tàng này đang tiếp tục xây dựng và phát triển chương trình: “Những người bạn của bảo tàng”, đã được gởi tới nhiều trường THCS và THPT tại TPHCM. Trong chương trình, các em học sinh đến tham quan bảo tàng sẽ nhận được phiếu hỏi đáp, bảo tàng trao giải thưởng cho các bạn xuất sắc nhất - đó là một trong những hoạt động khá gần gũi, vừa chơi vừa học rất thoải mái…
Ngoài việc tạo sự liên kết với các công ty du lịch để quảng bá hình ảnh và thu hút ngày càng nhiều khách du lịch nước ngoài, lãnh đạo TPHCM đã có kế hoạch nâng cấp, phát triển các bảo tàng. Theo Sở VH-TT-DL TPHCM, thành phố đã có kế hoạch dành tổng cộng 250 tỷ đồng để nâng cao chất lượng các bảo tàng. Hiện tại, Bảo tàng Chứng tích chiến tranh đã mở cửa sau khi trùng tu, làm mới với tổng kinh phí khoảng 30 tỷ đồng. Theo kế hoạch, Bảo tàng Hồ Chí Minh cũng sẽ nâng cấp một số hạng mục, kinh phí khoảng 60 tỉ đồng. Đợt này, Bảo tàng Mỹ thuật TP cũng được đầu tư nâng cấp. TP cũng sẽ chọn Bảo tàng TPHCM để đầu tư xây dựng thành bảo tàng điểm và tập trung quảng bá hình ảnh, với tham vọng thu hút một lượng lớn du khách đến với bảo tàng này.
Ông Bá Trung Phụ, Trưởng phòng tuyên truyền Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại TPHCM, cho biết nằm trong dự án nâng cấp và xây dựng bảo tàng của TPHCM, sắp tới Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại TPHCM sẽ có kế hoạch mở rộng. Ông Phụ cho biết thêm, bảo tàng vừa hoàn thành 2 phòng trưng bày (với nhiều hiện vật quý, là nét đặc trưng văn hóa 3 miền Bắc, Trung, Nam) được thiết kế hoàn toàn theo phong cách châu Âu, do Bảo tàng Lịch sử Việt Nam tại TPHCM phối hợp cùng dự án FSP của Pháp tổ chức thực hiện. Công trình với tổng chi phí thực hiện trên 7 tỷ đồng này sẽ khánh thành trong nay mai
MINH AN – MINH THƯ
