Từ nhãn trong nhãn khoa (“khoa mắt”) có liên hệ gì với cây nhãn, nhãn tên ?

Hỏi: Từ nhãn trong nhãn khoa (“khoa mắt”) có liên hệ gì với cây nhãn, nhãn tên ?
Phạm Văn Ngôn (Đà Lạt)

Từ nhãn có ba nghĩa: 1. Con mắt; 2. Lỗ hổng ; 3. Chỗ trọng yếu.

Sở dĩ người ta gọi trái nhãn là vì phần cơm của trái này màu trắng giống như tròng trắng của mắt và hột nhãn màu đen giống như tròng đen của mắt. Và người Trung Quốc gọi loại nhãn có trái to là long nhãn (mắt rồng), còn người Việt gọi chệch thành nhãn lồng. Đây là cách gọi theo phương thức ẩn dụ (dựa vào sự giống nhau của hai sự vật), rồi từ tên trái chuyển thành tên cây.

Còn cái nhãn tên trên bìa cuốn vở cũng giống như con mắt ở trên khuôn mặt người, nên người ta gọi là cái nhãn. Do đó, cách gọi này cũng theo phương thức ẩn dụ. 

Tóm lại, hai từ nhãn trong cây nhãn, nhãn tên cùng bắt nguồn từ từ nhãn, nghĩa là “con mắt”.

PGS-TS Lê Trung Hoa