Xã hội hóa hành chính công: Nhà nước bớt “ôm”, dân tiện lợi

 Bên cạnh hiệu quả mang lại nhiều tiện ích cho người dân, quá trình hoạt động của nhiều loại hình dịch vụ công đã được xã hội hóa hiện nay cũng bộc lộ không ít tồn tại…

Nhiều tiện ích

Ông Nguyễn Đại Đồng, Phó Đội trưởng Đội Tham mưu tổng hợp - Thanh tra Sở GTVT (viết tắt TTGT), cho biết TTGT đang phối hợp với Bưu điện TPHCM thí điểm dịch vụ nộp tiền phạt vi phạm giao thông qua bưu điện. Cụ thể, người dân đến trụ sở TTGT (đường Lê Hồng Phong, phường 4 quận 5) nhận quyết định xử phạt thì có thể nộp tiền phạt trực tiếp ở quầy giao dịch ngay tại đây rồi nhận lại giấy tờ (từ khâu nộp tiền đến lúc nhận hồ sơ chỉ khoảng 15 phút), thay vì phải nhận quyết định xử phạt hành chính, sau đó đến kho bạc chờ nộp phạt, rồi vòng lại TTGT nộp biên lai đóng phạt để nhận lại giấy tờ như trước đây. Thậm chí, nếu không muốn trực tiếp đi đóng phạt, người dân có thể điện thoại đến bưu điện (qua số 1900545481 ghi ở mặt sau biên bản vi phạm hành chính) để được hướng dẫn làm thủ tục ủy quyền; bưu điện sẽ nhận quyết định xử phạt, đóng tiền phạt, nhận lại giấy tờ xe và chuyển cho người vi phạm. Như vậy, với dịch vụ này, người dân chỉ cần ngồi ở nhà điện thoại là có thể hoàn tất thủ tục đóng phạt, nhận lại giấy tờ.

Một mục tiêu quan trọng của cải cách hành chính là hạn chế và đi đến chấm dứt việc tiếp xúc trực tiếp giữa cán bộ với người dân, nhằm ngăn ngừa tiêu cực, nhũng nhiễu. Để làm được điều này, các sở/ngành, quận/huyện trên địa bàn TPHCM đã thực hiện nhận hồ sơ, trả kết quả giải quyết thủ tục hành chính qua bưu điện, với số lượng tăng mạnh qua hàng năm. Năm đầu triển khai, năm 2012, toàn thành phố chỉ có 6.500 hồ sơ được gửi, nhận qua bưu điện; năm 2017 là gần 3 triệu hồ sơ. Cùng với đó, hàng năm, khoảng 80.000 hồ sơ y tế của người dân cả nước đến TPHCM khám chữa bệnh cũng được nhận tại nhà. 

Ngành có lượng hồ sơ nộp và nhận kết quả qua bưu điện nhiều nhất là bảo hiểm xã hội (BHXH). Hàng tháng, hơn 105.000 người nhận lương hưu qua bưu điện với số tiền hơn 465 tỷ đồng. Suốt 30 năm trước đó, lương hưu và trợ cấp BHXH hàng tháng được trả thông qua cán bộ chuyên trách chính sách xã hội của UBND phường, xã, thị trấn. Từ năm 2015, chức năng này được chuyển sang bưu điện; cán bộ xã, phường có điều kiện tập trung hơn cho vai trò quản lý công và cung cấp các dịch vụ thiết yếu khác mà Nhà nước phải trực tiếp cung cấp.

Cùng với lương hưu, từ đầu năm đến nay, bưu điện đã tiếp nhận hồ sơ và trả kết quả thủ tục hành chính cho trên 1 triệu lượt hồ sơ của ngành BHXH. Giám đốc BHXH TPHCM Phan Văn Mến cho hay, ngành đã thay đổi tư duy, phong cách làm việc hành chính thụ động sang phong cách phục vụ năng động. Năm 2017, số thủ tục hành chính của ngành giảm từ 32 xuống còn 28 thủ tục, giảm số lần giao dịch của doanh nghiệp từ 12 - 24 lần/năm xuống còn 1 lần/năm, thậm chí, doanh nghiệp không phải đến cơ quan BHXH một lần nào vì đã thông qua dịch vụ giao nộp hồ sơ và trả kết quả thủ tục hành chính qua bưu điện. Hiện nay, trên 95% doanh nghiệp trên địa bàn TPHCM đã giao dịch với ngành BHXH qua bưu điện. Từ khâu gửi hồ sơ đến nhận kết quả, tất cả đều được bưu điện mang đến tận nơi mà doanh nghiệp không tốn phí.

Còn không ít tồn tại, sai phạm

Ở lĩnh vực công chứng, sự ra đời của các văn phòng công chứng (VPCC) không chỉ xây dựng môi trường cạnh tranh giữa các tổ chức hành nghề công chứng, từ đó chất lượng phục vụ tại các phòng công chứng tăng lên, mà còn tạo thêm sự lựa chọn cho người dân khi có yêu cầu công chứng, giúp người dân tiết kiệm công sức, thời gian đi lại. TPHCM hiện có 86 tổ chức hành nghề công chứng, bao gồm 7 phòng công chứng của Nhà nước và 79 VPCC. Tương tự, việc triển khai thực hiện chế định thừa phát lại (viết tắt TPL) tại TPHCM đã tạo ra môi trường cạnh tranh, đem lại sự thuận lợi cho người dân trong việc thụ hưởng những chính sách công của Nhà nước. Hiện nay TPHCM có 11 văn phòng TPL đang hoạt động, đã thực hiện tống đạt hơn 455.000 văn bản của tòa án và cơ quan thi hành án dân sự; lập hơn 141.000 vi bằng theo yêu cầu của cá nhân, cơ quan, tổ chức; thụ lý 24 vụ việc thi hành án theo yêu cầu của đương sự với giá trị thi hành án về tiền hơn 46 tỷ đồng; thực hiện 20 vụ việc xác minh điều kiện thi hành án.

Không thể phủ nhận những hiệu quả của việc xã hội hóa hành chính công, tuy nhiên quá trình hoạt động của các VPCC, văn phòng TPL thời gian qua cũng bộc lộ không ít tồn tại. Do nghiệp vụ của các công chứng viên không đồng đều, dẫn đến một số trường hợp vi phạm pháp luật. Ngoài ra, để thu hút khách hàng, một số tổ chức hành nghề công chứng có dấu hiệu cạnh tranh không lành mạnh; thu phí công chứng, thù lao công chứng không đúng quy định... Mới đây, Sở Tư pháp TPHCM đã phát hiện một VPCC giả - VPCC Sao Bắc Đẩu (quận 9). Từ sự việc này, Sở Tư pháp TPHCM đề nghị người dân có thể truy cập vào trang web http://sotuphap.hochiminhcity.gov.vn hoặc liên hệ số điện thoại đường dây nóng của Sở Tư pháp TPHCM (028)38.223.292 để tìm hiểu danh sách các tổ chức hành nghề công chứng. 

Bên cạnh đó, thời gian qua xuất hiện tình trạng TPL “lấn sân” công chứng. Không ít trường hợp người dân xác lập quan hệ giao dịch liên quan đến nhà đất nhưng không đến tổ chức hành nghề công chứng để công chứng hợp đồng, mà lại lập giấy tờ viết tay, đến văn phòng TPL đề nghị chứng kiến hành vi giao - nhận tiền. Theo quy định, vi bằng do văn phòng TPL lập ra chỉ là văn bản ghi nhận sự kiện, hành vi của cá nhân, tổ chức; được dùng làm chứng cứ trong xét xử và trong các quan hệ pháp lý khác. Như vậy, vi bằng không có giá trị pháp lý khi người dân mua bán, chuyển nhượng nhà đất và không là cơ sở để thực hiện việc đăng ký sang tên trước bạ như hợp đồng được công chứng. 

Trước tình trạng này, Sở Tư pháp TPHCM đã có những văn bản yêu cầu khi lập vi bằng, các văn phòng TPL phải giải thích rõ giá trị pháp lý của vi bằng để người dân biết; đồng thời yêu cầu văn phòng TPL không được chứng nhận sự kiện, hành vi “lấn sân” sang hợp đồng, giao dịch liên quan đến nhà đất.