Với trẻ dưới 5 tuổi, sức đề kháng còn yếu kém nên trẻ rất dễ bị các bệnh truyền nhiễm thông thường như viêm họng, viêm mũi, viêm phổi, viêm phế quản, bệnh tay chân miệng, bệnh sốt xuất huyết, nhiễm siêu vi… Hầu hết trẻ bệnh đều được bác sĩ khám và kê toa thuốc để điều trị. Việc cho trẻ uống thuốc nếu không cẩn thận có thể gây nhiều tác hại xấu đến sức khỏe, nghiêm trọng nhất là tình trạng ngộ độc thuốc ở trẻ em, nếu không được phát hiện sớm và xử trí kịp thời có thể dẫn đến tử vong. Theo ghi nhận từ các bệnh viện chuyên nhi đã từng xử trí ngộ độc thuốc ở trẻ em, một số loại thuốc thường gây ngộ độc cho trẻ là thuốc kháng Histamine (thuốc chống dị ứng), thuốc á phiện, thuốc ngủ, thuốc nhỏ mũi (Naptazoline), thuốc hạ sốt, thuốc giảm đau nhức các loại… Vậy làm cách nào để biết dấu hiệu trẻ bị ngộ độc thuốc và nguyên tắc xử trí sơ cứu ban đầu?
Dấu hiệu giá trị nhất trong việc xác định trẻ có nguy cơ bị ngộ độc thuốc là cha mẹ phát hiện xung quanh trẻ có những vỉ thuốc dở dang, những bao đựng thuốc bột bị xé hoặc những chai đựng thuốc của người lớn bị văng tung tóe… Các biểu hiện khi trẻ thực sự bị ngộ độc thuốc: Biểu hiện ở đường tiêu hóa, thường xuất hiện sớm nhất, vì thuốc gây ngộ độc sau khi trẻ uống sẽ tác động trực tiếp tại đây khiến trẻ kêu đau bụng nhiều, buồn nôn, nôn ói nhiều, một số trẻ bị tiêu chảy; biểu hiện ở đường hô hấp, trẻ đột ngột ho sặc sụa, nhất là trẻ nhỏ, vì tâm lý hoảng sợ, nặng hơn trẻ có biểu hiện thở nhanh, tím môi, thậm chí khó thở; biểu hiện ở hệ thần kinh với nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau, như trẻ bị hôn mê hoặc co giật toàn thân, run tay chân, run giật cơ (ở mặt, ngực, đùi, cánh tay), yếu cơ sau đó là liệt cơ. Nặng hơn có thể gây liệt hô hấp, rối loạn nhịp tim; biểu hiện tăng tiết, trẻ bị tăng tiết đàm nhớt ở cổ họng hay đường hô hấp, dịch tiêu hóa tăng bất thường, tay chân lạnh vì vã mồ hôi, chảy nước miếng nhiều…
Điều quan trọng đối với các bậc phụ huynh khi đứng trước tình huống trẻ bị ngộ độc thuốc là phải “thật bình tĩnh thực hiện biện pháp sơ cứu ban đầu đúng cách” sau đây:
- Cách tốt nhất là cha mẹ cần xác định xem trẻ đã uống nhầm loại thuốc gì, với liều lượng bao nhiêu? Cần mang theo mẫu thuốc hoặc chai/lọ đựng thuốc mà trẻ đã uống báo cho bác sĩ biết, sẽ giúp trẻ được điều trị tích cực bằng những biện pháp giải độc thích hợp nhất, giúp trẻ vượt qua cơn nguy hiểm nhanh chóng.
- Giữ trẻ ở tư thế ngồi hoặc đứng, tuyệt đối không đặt trẻ ở tư thế nằm để các chất trong dạ dày khi trẻ đang bị nôn ói nhiều không trào lên thực quản, rồi vào khí phế quản, vào phổi sẽ gây nguy hiểm cho trẻ.
- Nếu thấy trẻ tỉnh táo, chưa bị nôn trớ, quan sát trẻ thấy còn phản ứng tốt, cha mẹ hãy giúp trẻ nôn ói để loại bớt chất độc hại ra ngoài cơ thể, cha mẹ có thể dùng ngón tay của mình (tốt nhất nên quấn thêm miếng gạc mềm, sạch) kích thích nhẹ nhàng vào vùng sàn họng trẻ (chỗ lưỡi gà) giúp trẻ có thể nôn ói bớt loại thuốc đã uống, chú ý động tác kích thích gây nôn cần nhẹ nhàng để tránh gây tổn thương vùng họng của trẻ. Tuyệt đối không được gây nôn trong trường hợp trẻ đã bị hôn mê, trẻ đang lên cơn co giật. Đặc biệt là những trường hợp nghi ngờ trẻ vừa bị ngộ độc thuốc vừa uống nhầm hóa chất bay hơi, dung dịch tẩy rửa gây ăn mòn mạnh như axít, bazơ hoặc xăng dầu, người lớn tuyệt đối không được gây nôn cho trẻ. Nếu trẻ than đau rát vùng họng phụ huynh có thể cho trẻ uống vài ngụm nước lọc sạch hoặc nước sôi nguội để làm dịu cơn đau, chú ý cho trẻ uống thật từ từ để tránh tình trạng trẻ bị nuốt sặc.
Sau sơ cứu ban đầu, người nhà cần nhanh chóng đưa trẻ tới ngay bệnh viện gần nhất để được các bác sĩ tiếp tục cấp cứu, giải độc cho trẻ.
Thạc sĩ ĐINH THẠC
(Bệnh viện Nhi đồng 1)
