Hỏi: Lâu nay, tôi vẫn nghe nói bà Đoàn Thị Điểm là dịch giả của “Chinh phụ ngâm”. Vừa qua, Tuần san SGGP Thứ Bảy lại viết Phan Huy Ích là người dịch tác phẩm này?
Tân Phong (80/31, Đặng Văn Ngữ, Phú Nhuận, TPHCM)
Nguyên tác Chinh phụ ngâm của Đặng Trần Côn bằng chữ Hán, dài 483 câu, theo thể trường đoản cú (câu dài đến 12, 13 từ, câu ngắn chỉ 3, 4 từ).
Ngay sau khi ra đời (vào đầu những năm 1740), Chinh phụ ngâm được nhiều người dịch ra chữ Nôm (hiện nay, có ít nhất 7 bản dịch khác nhau, trong đó có 4 bản dịch ra thể song thất lục bát và 3 bản dịch ra thể lục bát).
Đoàn Thị Điểm (1705-1748) sống cùng thời với Đặng Trần Côn, có lẽ là người đầu tiên dịch Chinh phụ ngâm. Sau đó, Nguyễn Khản (1734 - 1786, anh cả, cùng cha khác mẹ với Nguyễn Du), Phan Huy Ích (1750-1822) v.v... cũng có dịch.
Bản được biết đến nhiều nhất lâu nay có 408 (hay 412) câu, theo thể song thất lục bát (từ “Thuở trời đất nổi cơn gió bụi)” đến “Dường này âu hẳn tài lành trượng phu”). Trước kia, ai cũng tin bản dịch này là của Đoàn Thị Điểm nhưng từ nửa thế kỷ lại đây, một số nhà nghiên cứu (như Hoàng Xuân Hãn, Lại Ngọc Cang, Nguyễn Văn Dương...) đưa ra nhiều chứng cứ để kết luận bản dịch đó là của Phan Huy Ích, còn bản dịch của bà Đoàn Thị Điểm không được phổ biến rộng rãi bằng.
Muốn biết thêm chi tiết, xin đề nghị đọc: Chinh phụ ngâm bị khảo (của Hoàng Xuân Hãn), Chinh phụ ngâm (Lại Ngọc Cang), luận án tiến sĩ của Nguyễn Văn Dương.
Hoàng Anh
