Kinh doanh sách tham khảo – lợi nhuận khổng lồ

Bài 2: Tư nhân làm sách tham khảo: loạn và lậu

29/06/2004 01:30

Như trong bài 1 đã nêu, chỉ riêng Nhà xuất bản Giáo dục (NXBGD) tham gia lĩnh vực sách tham khảo, doanh thu năm qua đã đạt con số khổng lồ: 100 tỷ đồng – điều mà lãnh đạo NXB đã công bố trong cuộc gặp gỡ với giới báo chí vừa qua. Nhưng xét cho cùng, doanh thu của NXBGD chỉ là “con số lẻ” so với nhiều “đại gia” tư nhân đang tham gia kinh doanh sách tham khảo hiện nay…

Bài 2: Tư nhân làm sách tham khảo: loạn và lậu

Tràn ngập sách kém chất lượng

Bài 2: Tư nhân làm sách tham khảo: loạn và lậu ảnh 1 — Sách tham khảo

Trong giới tư nhân làm sách, có một điều bất thành văn: mỗi người chiếm cứ một lĩnh vực riêng. Có người chuyên làm sách ngoại ngữ, có người chuyên sách thiếu nhi, sách nghiên cứu… Riêng giới chuyên làm sách tham khảo, số lượng khoảng 10 “nhà”. Theo lời mách của nhiều người rành rẽ, chúng tôi đến nhà sách của bà Th… trên đường Đinh Tiên Hoàng, quận 1. Bề ngang căn nhà rộng gần 8 mét, sâu hàng chục mét vẫn chật hẹp, lối đi chừng 3-4 tấc, người này phải nhường người kia vì cơ man nào sách là sách. Sách giáo khoa, sách tham khảo… chất ngang ngực người, không thua gì cửa hàng công ty sách –thiết bị trường học chính quy. Người mua lẻ, có nhưng ít, chủ yếu là các mối lái, hoặc đóng thùng đóng kiện chở về các tỉnh.

Trưa ngày 24-6, chúng tôi chứng kiến một xe khách mang biển số 60… ghé vào đây để “ăn hàng”: sách được chất vào bao tải, bên ngoài ghi tên người nhận để chuyển về tỉnh… Tại khu vực trưng bày sách tham khảo, xem kỹ nhiều quyển, mới phát hiện nhiều điều. Ví dụ như quyển “500 bài toán nâng cao lớp 6”, ghi giấy phép cấp tháng 1-2001 nhưng gần… 2 năm sau, tức tháng 12-2002 mới in và nộp lưu chiểu. Khó hiểu hơn như quyển “50 bài văn hay lớp 9”, giấy phép cấp năm 1997 nhưng “in và nộp lưu chiểu tháng 9-1999” !?.

Nhà sách H.A, trên đường Nguyễn Thị Minh Khai (quận 1) được giới làm sách phải “kính nể” vì đây là một đầu mối lớn. Lượng sách ở đây không thua gì những nhà sách tham khảo trên đường Đinh Tiên Hoàng nhưng có nhiều điều khó hiểu hơn. Chỉ riêng 2 quyển “Giải bài tập lớp 5” mang nhãn hiệu NXBGD là đã có… vấn đề. Tất cả đều là sách mới in, bìa cán láng còn dính lớp bột trắng, đường cắt xén còn bén cạnh, thế mà tập 1 ghi in tại “XN in quận 1”, không có số giấy phép và chỉ vỏn vẹn dòng “in xong và nộp lưu chiểu”, chẳng ghi ngày tháng gì cả.

Trong khi đó, tập 2 của bộ sách này, dòng “in và nộp lưu chiểu” thì “tháng…. (bỏ trống) năm 1997 (viết tay)”. Tương tự, quyển “Tập làm văn lớp 4” mang nhãn NXBGD nhưng bìa vẽ lem luốc như bìa các sách tử vi, bói toán… thường bán dạo ở các bến xe, còn dòng “in và nộp lưu chiểu” chỉ ghi “tháng 1” nhưng không có ghi năm. Còn quyển “Giúp em giỏi toán lớp 4” và quyển “Giải bài tập toán 4” thì mười quyển như một, dòng in và nộp lưu chiểu đều bị cạo sửa đến độ không đọc ra. Anh K.S, người được chủ nhà sách giới thiệu là “người rành rẽ” giải thích: “Mấy quyển này đều là… sách cũ, còn sót lại, bán cho hết”. Không chỉ những quyển sách trên, tại nhà sách này còn nhiều tựa sách khác, mang nhãn NXB Trẻ cũng được in ấn như vậy, nhiều trang lem luốc, cắt xén cẩu thả và không chỉ “vài cuốn” như lời giải thích.

Một thị trường sách lậu công khai

Cầm những quyển sách nói trên, ông Thắng, một người có hơn 30 năm trong nghề in ấn, cười xòa: “In toàn bằng giấy báo, mới tinh như vậy sao gọi là sách cũ? Giấy báo nguyên cuộn, để 2 năm là đã ố, huống gì là đem in sách, lại mới tinh…”. Chỉ vào bìa sách, ông nói chắc như đinh đóng cột: “Bìa này luộc lại trăm phần trăm. In bằng giấy báo, sách luộc, giá bán 6.000 đồng thì phải lời tệ lắm 40% !”. Chưa tin điều ông nói, chúng tôi mang những quyển sách này đến tận NXBGD để tìm điều xác tín. Săm soi từ bìa đến từng trang ruột của những quyển sách, ông Doãn Minh Tâm, Trưởng phòng Quản lý sản xuất của NXBGD khẳng định: “Sách này là sách lậu!”. Ông Tâm cho biết: Đã từ lâu, NXBGD không in loại sách này vì lẽ trong sách ghi “Chịu trách nhiệm xuất bản: Giám đốc Phạm Văn An” thì ông An đã nghỉ hưu từ lâu.

Bài 2: Tư nhân làm sách tham khảo: loạn và lậu ảnh 2 — Một cửa hàng chuyên kinh doanh sách tham khảo đóng sách vào thùng chuyển về các tỉnh.
Ảnh: TƯỜNG VÂN

Bà Thái Thị Lê Dung, Phó phòng cung cấp thêm nhiều thông tin đáng quan tâm. Bà cho biết: NXBGD không bao giờ làm sách có bìa cán láng; chưa bao giờ in sách tại XN in Phú Nhuận. Đối với sách do chính NXBGD in ấn đều in bằng giấy Tân Mai, định lượng từ 52 trở lên, đạt độ cứng và trắng của giấy, không bao giờ in bằng giấy báo; dòng “in và nộp lưu chiểu” chỉ in ở trang cuối cùng và ghi rất rõ ngày, tháng và năm nộp lưu chiểu, không ghi chung chung như “nộp quý…”; mã số xuất bản in ở trang 2 hoặc bìa cuối. Đem những điều đối chiếu với các quyển sách mà chúng tôi mua tại nhà sách H.A thì hoàn toàn trái ngược. Bà Dung cảnh báo thêm một điều: “Tất cả sách của NXBGD đều có dán tem ở bìa cuối, sách phát hành từ năm 2000 đến 2003 được dán tem tròn, từ năm 2004 thì dán tem hình lục giác”.

Trong cuộc gặp gỡ mới đây với phóng viên nhiều báo đài, ông Ngô Trần Ái, Tổng Giám đốc NXBGD đã đưa ra hàng chục đầu sách đang được bày bán nhan nhản để minh chứng cho một thị trường hỗn loạn sách tham khảo. Ví dụ như sách Văn “mẫu” lớp 2, có đến 12 cuốn khác nhau hoặc sách Toán lớp 7 thì có đến 20 cuốn khác nhau. Ông “kêu trời”: “Người ta in sách 450 bài toán cho học sinh lớp 2 thì làm sao các cháu học nổi ….”.

Từ thị trường sách tham khảo, có thể nhận diện nhiều điều: Đó là một thị trường sách “luộc” – gọi đúng tên là sách lậu – rồi sách liên kết, sách trao đổi… của nhiều “nhà”; nhiều đầu sách được in bằng giấy báo, cắt xén khổ sách sao cho “hạ cám”, giá bán “thượng vàng”, chưa kể là nhập nhằng giữa sách giáo khoa (thuế suất 0%) với sách tham khảo (thuế suất 5%). Điều khó hiểu ở chỗ: một thị trường sách “loạn như vậy, lậu và công khai như vậy” như nhiều người nhận xét, nhưng không hề có cơ quan thẩm quyền nào chính thức lên tiếng và có động thái tích cực để chấn chỉnh.

THƯ LÊ - MAI LAN

Bà Nguyễn Thị Thu Thủy, Phó Phòng Thông tin (Sở VHTT TPHCM) phụ trách mảng xuất bản:
“Các cơ quan quản lý nhà nước nên phối hợp chặt chẽ với nhau…”

Tình hình in ấn, xuất bản sách tham khảo hiện nay rất phức tạp, đúng là “trăm hoa đua nở”, mạnh ai nấy làm. Vừa qua, Bộ VHTT có văn bản chỉ đạo các Sở VHTT, thanh tra văn hóa và một số NXB địa phương có xuất bản sách tham khảo, nếu có sách nào “có vấn đề” phải kiểm tra, xử lý theo thẩm quyền. Trường hợp nào ngoài thẩm quyền thì báo cáo để Bộ xử lý. Tình trạng lộn xộn trên thị trường sách tham khảo đã được dư luận, nhất là phụ huynh học sinh thấy rất rõ và kêu nhiều lắm, mạnh ai nấy đưa ra sách tham khảo bán cho học sinh mà không cần dựa vào con đường phát hành chính thống.

Giải pháp để ổn định thị trường sách tham khảo ? Theo tôi, một là Sở VHTT thắt chặt mối quan hệ với Cục Xuất bản để nắm được đầu vào và qua đó đối chiếu với công tác phát hành thực tế thì mới kiểm tra được sách nào có phép, không phép. Mặt khác, kêu gọi các NXB phối hợp với cơ quan quản lý nhà nước trên địa bàn để xử lý triệt để những nơi làm sách tham khảo lậu hoặc sách nhái, sách luộc, in nối bản để cơ quan quản lý kiểm tra nhanh, đúng địa chỉ và xử lý nghiêm minh. Ở đây có phần đáng tiếc là Sở VHTT TPHCM từ nhiều năm qua đề nghị Cục Xuất bản cung cấp cho Sở “Giấy chấp nhận đăng ký kế hoạch xuất bản” của từng NXB , kể cả các NXB Trung ương có chi nhánh đóng trên địa bàn thành phố để có thêm điều kiện quản lý tốt.

Thế nhưng, Cục Xuất bản cũng chưa bao giờ cung cấp cho Sở nên có phần khó khăn trong công tác quản lý xuất bản sách trên địa bàn TP. Vì vậy, khi một NXB địa phương liên doanh với Sở GD-ĐT Cần Thơ xuất bản các loại sách ôn tập THCS các môn Văn- tiếng Việt, Vật lí, Lịch sử, Địa lí, Sinh vật, tiếng Anh, Toán… đã được Cục Xuất bản cho phép mà Sở không biết. Tóm lại, chúng tôi mong được Cục Xuất bản tạo thêm điều kiện thuận lợi để Sở thực thi trọng trách quản lý địa bàn trong lĩnh vực xuất bản phẩm tại TP Hồ Chí Minh vốn dĩ luôn là điểm nóng của cả nước.

X.TH.