Phiên giải trình việc thực hiện chính sách, pháp luật về quản lý và sử dụng đất tại các nông, lâm trường quốc doanh giai đoạn 2004 - 2014 do Đoàn giám sát của Ủy ban Thường vụ Quốc hội (UBTVQH) tổ chức đã diễn ra tại Nhà Quốc hội ngày 27-8.
Sao không giao đất cho dân?
Đưa ra những con số rất cụ thể, ĐB Đỗ Văn Đương (TPHCM) chỉ ra một thực tế đáng suy nghĩ là trong số 13 triệu ha rừng hiện nay, diện tích rừng được giao trực tiếp cho các hộ gia đình chỉ chiếm 26%, cộng đồng quản lý 2%. UBND cấp xã không phải là đơn vị được giao quản lý đất rừng nhưng lại đang quản lý khoảng 2,1 triệu ha, trong khi nhiều hộ dân không có đất sản xuất. “Việc giao đất rừng như vậy theo luật đã đúng chưa? Trách nhiệm của Bộ NN-PTNT đến đâu? Giải pháp khắc phục tình trạng này thế nào?”, ĐB Đỗ Văn Đương đặt ra khá nhiều câu hỏi.
Báo cáo về vấn đề này, Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát lý giải, diện tích 2,1 triệu ha đất nông nghiệp do UBND xã quản lý mà không giao cho dân là do những khu vực đất ở xa dân, không thuận tiện sản xuất hoặc là đất rừng phòng hộ, rừng đặc dụng. “Vì không giao được cho tổ chức nhà nước nào và cũng chưa giao cho dân nên UBND cấp xã tạm thời quản lý”, Bộ trưởng Cao Đức Phát nói.
Khu rừng bị chặt phá tại dự án của Công ty Long Việt ở huyện Đắk Song
Tuy nhiên, ĐB Chu Sơn Hà (Phó trưởng đoàn đại biểu Quốc hội TP Hà Nội) phản biện: “Báo cáo đồng chí Bộ trưởng, xã Ba Vì (TP Hà Nội) có 2.000 cử tri, 100% dân tộc ở đó là đồng bào dân tộc Dao. Tôi đi giám sát rất đau lòng khi biết đồng bào không có đất sản xuất phải đi sang làm thuê ở Trung Quốc, đối mặt với rất nhiều rủi ro mà trong trả lời của Bộ trưởng tôi vừa thấy bảo là có 2,1 triệu ha đất nông - lâm nghiệp ở xa dân, đất sỏi đá nên dân không nhận sản xuất. Trong khi đó, tôi thấy đất ven vùng đệm của Rừng Quốc gia Ba Vì thì lại giao cho các cá nhân, tổ chức ở nơi khác đến để bảo vệ rừng chứ lại không giao cho đơn vị sở tại”. Là thành viên Đoàn giám sát của UBTVQH, ông Chu Sơn Hà thẳng thắn cho rằng công tác quản lý đất đai tại các nông, lâm trường quốc doanh “đã bị buông lỏng nhiều năm nay và vẫn buông lỏng đến tận giờ phút này”.
Về thực tế này, Bộ trưởng Cao Đức Phát cam kết sẽ thực hiện rà soát lại theo chỉ đạo của Thủ tướng. “Chỗ nào có khả năng cho dân sản xuất sẽ đề nghị Chính phủ báo cáo Quốc hội giao cho nhân dân và các tổ chức phù hợp quản lý sử dụng; đồng thời có cơ chế hữu hiệu hơn để xác định chủ quản lý cụ thể phần đất này”, Bộ trưởng Cao Đức Phát tiếp thu một cách cầu thị.
Chuyển đổi thành công ty cổ phần không hiệu quả
Đây chính là một nhận xét không kém phần quan trọng khác mà Đoàn giám sát của UBTVQH cũng đã chỉ ra tại phiên giải trình. Theo đó, việc chuyển đổi các nông, lâm trường quốc doanh thành công ty cổ phần chỉ giống như biện pháp “hà hơi thổi ngạt”, không mang lại hiệu quả kinh tế rõ nét, thậm chí còn làm phát sinh những hậu quả nặng nề khác. “Chúng tôi đi giám sát về cứ buồn mãi cho đến tận bây giờ”, ĐB Nguyễn Tiến Sinh (tỉnh Hòa Bình) chia sẻ về nhiều trường hợp như vậy. Ông cho biết, Công ty Nông nghiệp Mường La hiện nay không sống được, nợ nần chồng chất. Lâm trường Văn Chấn (tỉnh Yên Bái) 10 năm nay không có giám đốc vì không được phê duyệt đề án tái cơ cấu. “Cán bộ, công nhân lâm trường đã mấy năm nay sống lay lắt bằng tiền dịch vụ môi trường rừng và 3 tháng nay họ chả có đồng nào. Không có gì trả cho người lao động. Chúng tôi đến giám sát chả biết nói gì, pha ấm trà uống rồi về bởi có gì đâu mà nói”, ĐB Nguyễn Tiến Sinh xót xa.
Hay như Công ty Chè Mộc Châu, trước đây nông trường viên nhận khoán với nông trường - là doanh nghiệp của nhà nước; đến nay chuyển sang nhận khoán của một công ty tư nhân. Theo ông Nguyễn Tiến Sinh, công ty này không hề làm gì, nhưng mỗi năm người nông dân phải trả cho công ty 2,8 triệu đồng. Vậy thì khi chuyển đổi, người dân được gì, nhà nước được gì? Không những không được mà còn mất đi… Vẫn ĐB Nguyễn Tiến Sinh nêu rõ, tình trạng thất thoát tài sản nhà nước do buông lỏng quản lý đất đai trong quá trình cổ phần hóa các nông, lâm trường quốc doanh là khá phổ biến. “Chúng tôi đến Công ty Chè Mộc Châu (tỉnh Sơn La), hỏi ra công ty này đã chuyển đổi 100% thành công ty cổ phần, nhà nước không giữ phần trăm cổ phần nào. Khi cổ phần hóa, ngân sách nhà nước thu về khoảng trên dưới 1 tỷ đồng. Năm 2014, công ty này nộp khoảng 2,4 tỷ đồng vào ngân sách trong khi quản lý khoảng 4.800ha đất”.
Mặc dù cho biết thêm rằng việc cổ phần hóa chỉ thực hiện với các tài sản trên đất mà không thực hiện đối với đất đai - công thổ quốc gia; song Bộ trưởng Bộ NN-PTNT Cao Đức Phát cũng thừa nhận vẫn có tình trạng sử dụng đất, cho thuê đất một cách tùy tiện và hứa sẽ phối hợp với các bộ, ngành liên quan xem xét, chấn chỉnh; đề xuất với Chính phủ các giải pháp cần thiết.
ANH PHƯƠNG
