Sáng 29-7, xưởng bánh kẹo ở huyện Hoài Đức, Hà Nội bùng cháy dữ dội. Khu xưởng bị cháy rộng 170m², mặt tiền khoảng 7m, lợp mái tôn. Khi ngọn lửa lan rộng, cửa ra vào duy nhất đã sập xuống, khiến nhiều công nhân ở trong không có đường thoát ra ngoài. Hậu quả, 8 người mắc kẹt bên trong đã tử vong, 2 nạn nhân khác bị thương. Cơ quan chức năng bước đầu xác định nguyên nhân cháy là xưởng đang sửa chữa, thợ hàn xì trong quá trình làm việc đã để bắn tia lửa điện vào trần gác xép được ốp xốp.
Vụ cháy kinh hoàng do hàn xì tại xưởng sản xuất bánh kẹo ở huyện Hoài Đức, Hà Nội Nhiều vụ cháy thương tâm
Đây không phải là vụ cháy đầu tiên do hàn cắt kim loại. Trước đó, rất nhiều vụ cháy thương tâm đã xảy ra cùng nguyên nhân này. Đặc biệt nghiêm trọng là vụ cháy tại Trung tâm Thương mại quốc tế (ITC TPHCM). Vào lúc 13 giờ 30 ngày 29-10-2002, tòa nhà có 6 tầng lầu với tổng diện tích 6.500m² đã cháy, cướp đi sinh mạng của 60 người, làm 91 người khác bị thương, thiệt hại tài sản hơn 32 tỷ đồng. Nguyên nhân dẫn đến cháy là khi hàn các bu lông định vị trên trần, thợ hàn để vảy hàn nhiệt độ cao bắn vào tấm xốp cách âm, gây cháy lan nhanh và cháy lớn. Sau khi đám cháy lan rộng, thợ hàn mất bình tĩnh đã đóng cửa phòng đang cháy và để mặc cho đám cháy tiếp tục phát triển.
Hay ngày 27-8-2011, một vụ cháy lớn xảy ra tại tòa nhà Keangnam Landmark Tower (đường Phạm Hùng, Hà Nội). Tòa nhà cao 70 tầng với 2 tầng hầm và một số công trình phụ trợ. Khu vực cháy được xác định trên nóc của tòa nhà 7 tầng được xây dựng làm garage ô tô cho khu Keangnam Landmark Tower. Tuy vụ cháy không thiệt hại về người nhưng đã làm hư hỏng một nửa hệ thống điều hòa của tòa nhà, ước tính hàng trăm triệu đồng. Nguyên nhân được xác định là do các công nhân tiến hành hàn đường ống và tia lửa hàn bén vào vật liệu dễ bắt lửa của hệ thống điều hòa như mút xốp gây cháy. Trước đó, ngày 29-7-2011, cũng xảy ra cháy tại một xưởng gia công giày tại thôn Đại Hoàng, xã Tân Dân, huyện An Lão, TP Hải Phòng. Vụ cháy đã làm 13 người thiệt mạng, hơn 25 người bị thương nặng. Nguyên nhân cũng do hàn cắt kim loại khu vực cửa ra vào, vảy hàn có nhiệt độ cao bắn vào các vật liệu dễ cháy gây cháy lớn và thiệt hại nghiệm trọng.
Cách đây chưa lâu, ngày 1-11-2016, tại quán karaoke ở đường Trần Thái Tông, phường Cầu Giấy, Hà Nội, cũng xảy ra vụ cháy. Sau 7 giờ chữa lửa, lực lượng chức năng phát hiện 13 nạn nhân tử vong. Mặt tiền 4 căn nhà cao 8 tầng bị thiêu rụi hoàn toàn. Nhiều xe máy và ô tô bị hư hỏng. Vụ cháy đặc biệt nghiêm trọng này cũng do hàn cắt kim loại. Khi cắt bản lề cửa ở tầng 2, thợ hàn đã để tia lửa bắn lên vách, bắt cháy và ngọn lửa lan rộng.
Qua các vụ cháy trên, các nguyên nhân dẫn đến cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng về người và tài sản chủ yếu là do hàn cắt kim loại không đảm bảo an toàn PCCC. Chủ các cơ sở cũng chủ quan, thiếu trách nhiệm và quan tâm đến an toàn PCCC; công nhân, thợ hàn thiếu kiến thức về PCCC.
Theo thống kê, khảo sát nhận thấy phần lớn các cơ sở hàn cắt kim loại là những cơ sở nhỏ và vừa nên việc huấn luyện về nghiệp vụ PCCC rất hạn chế, công nhân không được tập huấn nghiệp vụ chuyên môn về PCCC. Khi hàn cắt kim loại không có các biện pháp an toàn PCCC. Sử dụng các thiết bị hàn cắt (bình O2, gas, C2H2…) không đảm bảo an toàn. Thường trong quá trình hàn cắt không cử người trông coi; không có biện pháp cách ly các vật liệu, hàng hóa dễ cháy ra khỏi khu vực hàn cắt; không trang bị các dụng cụ, phương tiện chữa cháy cần thiết tại khu vực hàn cắt; không chú ý đến tính an toàn của dụng cụ sử dụng để hàn cắt…
Đặc biệt, người trực tiếp tổ chức hàn cắt kim loại thường không được trang bị những kiến thức cơ bản về PCCC; không nắm được những đặc tính nguy hiểm cháy nổ của hàn cắt kim loại; không biết các biện pháp phòng ngừa sự cố cháy nổ. Khi xảy ra sự cố, thợ hàn cắt kim loại cũng không biết sử dụng các loại dụng cụ, phương tiện chữa cháy tại chỗ nên thường không giữ được bình tĩnh, lúng túng, sợ hãi; không biết cách xử lý để dập tắt đám cháy ngay khi mới phát sinh, thậm chí còn bỏ chạy khiến đám cháy lan nhanh dẫn đến cháy lớn, gây ra những hậu quả khó lường.
Một số biện pháp an toàn PCCC
1. Người đứng đầu các cơ sở phải nêu cao trách nhiệm về PCCC, quan tâm và đầu tư cho công tác PCCC.
2. Ban hành nội quy, quy định an toàn PCCC, quy trình hàn cắt kim loại an toàn trong quá trình hàn cắt.
3. Tuyên truyền phổ biến kiến thức pháp luật về PCCC, đặc tính nguy hiểm cháy nổ của quá trình hàn cắt kim loại, kiến thức về an toàn nói chung, an toàn cháy nổ nói riêng trong quá trình hàn cắt.
4. Trong quá trình hàn cắt kim loại phải tổ chức che chắn bằng các vật liệu không cháy hoặc di chuyển các vật liệu dễ cháy ra khỏi khu vực hàn cắt (tối thiểu 10m), không để vảy hàn có nhiệt độ cao tiếp xúc với các vật liệu dễ cháy, phải có biện pháp an toàn PCCC và phương án xử lý cháy nổ.
5. Trong quá trình hàn cắt kim loại phải cử người trông coi. Có mặt thường xuyên trong suốt quá trình hàn cắt và ít nhất có mặt sau 30 phút, kiểm tra thật kỹ trước khi kết thúc việc hàn cắt.
6. Chỉ sử dụng các dụng cụ hàn cắt đảm bảo an toàn như các chai khí trong thời hạn kiểm định, dây dẫn khí đảm bảo kín; đường ống dẫn khí phải được bảo vệ tránh tia lửa hàn, xỉ hàn và dầu mỡ; không đặt các chai khí gần nguồn nhiệt, hệ thống điện…
7. Trang bị các phương tiện PCCC cần thiết như bình chữa cháy tại khu vực hàn cắt để có thể xử lý kịp thời khi có sự cố cháy nổ xảy ra.
8. Thợ hàn phải được tập huấn về nghiệp vụ PCCC, nắm vững đặc điểm nguy hiểm cháy nổ trong hàn cắt kim loại, biết sử dụng thành thạo các loại phương tiện PCCC tại chỗ để có thể dập tắt được đám cháy ngay khi mới phát sinh.
9. Áp dụng phương pháp hàn cắt tiên tiến, sử dụng thợ hàn có tay nghề đã qua đào tạo về công tác an toàn trong quá trình hàn cắt.
Hiểm họa chực chờ
Trong quá trình thi công, những thợ sử dụng ngọn lửa có nhiệt độ cao để làm nóng chảy kim loại và cho chúng dính kết với nhau theo tiêu chuẩn gọi là hàn. Còn nếu sử dụng khí cháy có nhiệt độ cao hơn để làm nóng chảy các tấm - thanh kim loại thành các tấm - thanh có kích thước cần dùng, hoặc khi phá dỡ các kết cấu kim loại liên kết với nhau được gọi là cắt. Ngọn lửa các khí cháy có thể sử dụng khí axêtylen, khí đốt hóa lỏng (LPG) được nạp sẵn trong các bình chứa khí cùng với các bình chứa khí ôxy. Khi muốn sử dụng chỉ cần có thêm thiết bị chuyên dùng gọi là mỏ hàn. Ngoài phương pháp hàn cắt kim loại sử dụng khí axêtylen hay khí đốt hóa lỏng, còn dùng phương pháp hàn điện.
Khi hàn cắt kim loại, nhiệt độ tâm ngọn lửa đạt tới 3.000°C, nhiệt độ mối hàn khoảng 1.700°C - 1.800°C. Trong quá trình hàn cắt kim loại sẽ làm phát sinh các hạt kim loại nóng chảy (nhiệt độ đạt trên 1.000°C) bắn tung tóe ra xung quanh rất dễ gây cháy khi tiếp xúc với các vật liệu cháy. Đặc biệt, quy trình cắt kim loại có quá trình dùng luồng ôxy có lưu lượng và áp lực lớn thổi bạt lớp ôxít kim loại và một phần kim loại nóng chảy ra ngoài. Khi các hạt kim loại nóng chảy với nhiệt độ cao tiếp xúc với các vật liệu dễ cháy như vải, giấy, nệm mút… (nhiệt độ bắt cháy khoảng 250°C - 400°C) sẽ rất dễ gây cháy. Nếu sự cháy không được phát hiện kịp thời và có các biện pháp xử lý ban đầu, đám cháy sẽ phát triển mạnh; vận tốc cháy lan tăng dần, dẫn đến cháy lớn gây thiệt hại nghiêm trọng.
Thợ hàn phải làm gì để đảm bảo an toàn PCCC?
- Chuẩn bị đầy đủ các loại trang bị bảo hộ cá nhân (giày, găng tay, kính hàn…).
- Sắp xếp nơi làm việc gọn gàng; kiểm tra tình trạng nước, cát, bình chữa cháy trang bị tại khu vực hàn.
- Chuẩn bị chậu nước để làm nguội mỏ hàn.
* Cần kiểm tra:
- Các chỗ nối ống cao su với mỏ hàn và bộ giảm áp (dùng nước xà phòng).
- Tình trạng mỏ hàn, bộ giảm áp và ống dẫn khí.
- Độ lưu thông của miệng phun mỏ hàn.
- Độ lưu thông của ống dẫn cao su từ bình ôxy đến mỏ hàn và từ bình khí axêtylen đến mỏ hàn.
* Thợ hàn không được:
- Dùng búa hoặc các dụng cụ phát tia lửa để gõ vào nắp chai chứa khí.
- Sử dụng bộ giảm áp đã chờn ren.
- Để chai khí ôxy, các ống cao su dẫn khí tiếp xúc với đường dây dẫn điện.
- Tự động tháo, lắp bộ phận giảm áp nếu chưa được sự đồng ý của thợ hàn chính.
- Mở van bình khí axêtylen bằng các dụng cụ, thiết bị không chuyên dùng.
* Trong lúc làm việc chú ý:
- Khi mồi lửa cho mỏ hàn hơi phải dùng diêm, bật lửa chuyên dùng.
- Khi tiến hành hàn không quàng ống dẫn khí vào cổ, vào vai, kẹp chân, cuộn tròn hoặc bẻ gập ống.
- Khi mỏ hàn hơi đang cháy không mang ra khỏi khu vực làm việc dành riêng cho thợ hàn. Khi tiến hành hàn ở trên cao không được mang mỏ hàn hơi đang cháy để leo thang.
- Trong thời gian giải lao phải tắt lửa mỏ hàn và đóng van cấp khi tới mỏ hàn.
- Nếu thời gian nghỉ kéo dài (giao ca, ăn trưa) thì ngoài việc tắt lửa mỏ hàn còn phải khóa van bình ôxy, bình khí axêtylen và ở bộ phận giảm áp phải nới hết cỡ nén của lò xo bên trong.
- Khi mỏ hàn quá nóng phải tắt lửa mỏ hàn, nhúng đầu mỏ hàn vào chậu nước sạch, chờ nguội hẳn mới được làm việc trở lại.
- Khi lửa tạt lại phải đóng ngay van nước của bình sinh khí, đồng thời đóng van bình chứa khí, sau đó nhúng mỏ hàn vào nước sạch chờ đến khi nguội hẳn mới làm việc lại.
- Khi áp suất ở bình khí axêtylen tụt xuống hẳn thì không được tiếp tục làm việc. Phải kiểm tra ngay tình trạng của bình.
- Khi miệng phun mỏ hàn bị tắc phải dùng dây đồng vừa lỗ phun của mỏ hàn để thông, không được dùng dây thép.
- Khi hàn cắt trong thể tích kín phải đốt mỏ hàn từ ngoài mang vào.
- Khi hàn cắt trong những gian nhà có sàn gỗ, vật liệu dễ cháy phải dùng tấm tôn hay tấm amiăng che phủ bề mặt chống cháy lan.
- Khi hàn cắt trên cao (từ 1,5m trở lên) cần chú ý có thể gây cháy ở phía dưới.
