Trong lúc phát nương làm rẫy, người dân xã Xuân Lộc, huyện Phú Lộc, tỉnh Thừa Thiên - Huế phát hiện một địa đạo hình chữ Y. Đối chiếu tư liệu lịch sử, những người có trách nhiệm xác định, địa đạo này hình thành từ bàn tay, khối óc chiến sĩ Sư đoàn 324 phục vụ chiến dịch La Sơn - Mỏ Tàu năm 1974. Một chiến dịch cắt đứt tuyến đường bộ từ Huế vào Đà Nẵng và làm phá sản kế hoạch bình định lấn chiếm vùng căn cứ cách mạng của ngụy quyền, góp phần làm nên Đại thắng mùa xuân 1975.
Địa đạo Xuân Lộc
Nằm trên quả đồi cao khoảng 186m cách quốc lộ 1A khoảng 20km về phía Tây, địa đạo Xuân Lộc hình chữ Y, dài 100m, cao 1,5m, chân rộng 1,1m. Trong đó, nhánh chính dài 80m từ cửa hướng Đông thông ra cửa hướng Tây, nhánh phụ dài 20m theo hướng Tây Nam.
Cửa hướng Đông nằm lưng chừng quả đồi, miệng hình vòm nối với hệ thống giao thông hào tỏa đi hai hướng Bắc Nam. Đi sâu vào lòng địa đạo có các hầm ếch được bố trí hai bên với chiều cao trung bình 80cm, rộng 60cm.
Cửa hướng Tây nằm giữa khe nước nay đã bị vùi lấp một đoạn dài hơn 15m, miệng cửa cũng đang bị sạt lở nghiêm trọng. Trong quá trình đào địa đạo từ Tây sang Đông, toàn bộ đất, đá được chiến sĩ Sư đoàn 324 đưa ra phía sau đổ xuống khe nước. Lợi dụng dòng nước chảy để xóa dấu vết, tránh sự quan sát của quân thù từ trên máy bay.
Ông Đỗ Hữu Hà, Phó Giám đốc Bảo tàng Lịch sử cách mạng Thừa Thiên - Huế cho biết, địa đạo Xuân Lộc ra đời đáp ứng yêu cầu cuộc kháng chiến chống Mỹ cứu nước của quân và dân Thừa Thiên - Huế.
Địa đạo đã che chở an toàn, bí mật cho Sở chỉ huy Sư đoàn 324 trong các trận đánh ác liệt diễn ra ở mặt trận phía Nam thành phố Huế từ năm 1974-1975. Trong đó có chiến dịch La Sơn - Mỏ Tàu diễn ra từ ngày 28-8 đến ngày 28-9-1974.
Chiến dịch La Sơn - Mỏ Tàu thắng lợi, quân ta tiêu diệt và bắt sống 1.800 tên, diệt gọn 2 tiểu đoàn, đánh thiệt hại nặng 9 tiểu đoàn khác, thu 2.734 súng các loại và bắn rơi 5 máy bay địch, thu hẹp vùng chiếm đóng và phá vỡ hệ thống phòng ngự của quân thù phía Tây Nam thành phố Huế.
Qua đó, cắt đứt tuyến đường bộ Huế đi Đà Nẵng và làm phá sản kế hoạch bình định lấn chiếm vùng căn cứ cách mạng của ngụy quyền.
Hiện tại, Bảo tàng Lịch sử cách mạng Thừa Thiên - Huế đã có văn bản đề nghị UBND tỉnh Thừa Thiên - Huế công nhận địa đạo Xuân Lộc là di tích lịch sử cách mạng, đồng thời lập dự án khơi thông sửa chữa cửa hướng Tây, nhằm tổ chức các tour tham quan du lịch, giao lưu giữa cựu chiến binh với thế hệ trẻ để ôn lại truyền thống đấu tranh quật cường của dân tộc.
VĂN THẮNG - HUY CƯỜNG
