Lần đầu tiên một giống ớt cay được nhập vào Việt Nam, dự kiến ươm trồng tại Nghệ An. Đây là giống ớt do một người Trung Quốc cung cấp cho nông dân thông qua Liên minh Hợp tác xã (HTX) Nghệ An. Tuy nhiên, trong khi giống ớt này chưa hoàn tất thủ tục kiểm dịch thực vật và giấy tờ liên quan thì việc ươm trồng đã “âm thầm” diễn ra.
Trồng cũng dở, bỏ lỡ thì... tiếc
Về xã Khánh Sơn (huyện Nam Đàn) những ngày này, khi hỏi chuyện trồng ớt, không ít người dân than thở về cảnh “trồng cũng dở, bỏ lỡ thì... tiếc”. Ông Phạm Viết Hùng, cán bộ Ban Nông nghiệp xã, đưa chúng tôi ra cánh đồng Trự Càn. Đây là nơi đã ươm và dự định trồng giống ớt chưa qua kiểm dịch thực vật. Khi thấy chúng tôi đi tới khu vực ươm ớt, một số nông dân đang làm gần đó đã đặt những câu hỏi: có tiếp tục trồng ớt hay chuyển đổi, nếu trồng thì khi nào trồng...? Ông Xoan (xóm 5) băn khoăn: “Nói dân trồng thì trồng thôi. Nhưng quan trọng khi mô trồng đây? Nếu không trồng thì nói một tiếng để dân chuyển sang trỉa lạc cho kịp”.
Ông Phạm Viết Hùng cho biết, từ vụ đông xuân 2013 - 2014 này, Khánh Sơn tiến hành dồn điền đổi thửa, tập trung trồng cây chuyên canh cho năng suất cao. Tại khu vực đồng Trự Càn Ngoại và Trự Càn Nội được quy hoạch 10ha trồng ớt cay. Đây là giống ớt được đưa vào trồng khảo nghiệm, do Liên minh HTX Nghệ An phối hợp với Công ty TNHH Rau quả Toàn Thịnh Cảng Liên Vân (Trung Quốc), mà người đại diện trực tiếp làm việc là bà Bành Bội Tuấn. Có 75 hộ từ xóm 1 đến xóm 9 tham gia. Việc ngâm ủ giống được tiến hành ngày 26-11, đưa ra ươm ngày 30-11-2013.
Ông Hùng cho biết: “Trồng ớt cho thu nhập cao hơn nhiều so với trồng lạc nên nếu bỏ, bà con cũng tiếc. Việc làm đất đã hoàn tất, bà con chỉ chờ để đem cây ớt ra trồng. Hiện nhiều luống ớt giống đã vào thời kỳ quá độ, nếu dăm ngày nữa không đem trồng sẽ rất muộn. Chỉ mong các cấp có thẩm quyền sớm xem xét để bà con biết đường gieo trồng cho kịp thời vụ”.
Người dân xã Khánh Sơn (Nam Đàn) đang băn khoăn không biết tiếp tục trồng ớt hay đổi cây trồng khác.
Chưa kiểm dịch vẫn cứ ươm trồng
Ngày 12-11-2013, Liên minh HTX Nghệ An có tờ trình đề nghị Sở NN-PTNT, Chi cục Bảo vệ thực vật (BVTV) kiểm định chất lượng đối với giống ớt cay GB16715.3-2010, có xuất xứ từ Công ty TNHH Hạt giống Phú Tư, TP Hợp Phì, tỉnh An Huy (Trung Quốc). Tiếp đó, ngày 25-11-2013, liên minh lại có tờ trình đề nghị cho phép trồng khảo nghiệm giống ớt trên tại các huyện Nam Đàn, Nghi Lộc và Diễn Châu. Ngày 27-11-2013, Chi cục BVTV có Công văn số 471 gửi Sở NN-PTNT và Liên minh HTX Nghệ An, trong đó nêu rõ: Vì đây là giống lần đầu tiên nhập vào Việt Nam và căn cứ vào quy định của pháp luật, đề nghị Liên minh HTX Nghệ An không được gieo trồng khảo nghiệm giống ớt GB17615.3-2010.
Tuy nhiên, trong khi thủ tục kiểm dịch thực vật chưa hoàn tất thì việc ươm giống ớt đã được “âm thầm” thực hiện. Ngày 20-12-2013, đoàn kiểm tra của Chi cục BVTV phát hiện 4kg hạt giống đã được ươm tại cánh đồng Trự Càn (xã Khánh Sơn, Nam Đàn). Ngày 24-12, đoàn kiểm tra tiếp tục lập biên bản về việc 450 gói giống ớt cay (khoảng 4kg) được ươm tại xóm 13B, 19, 20 và 21 (xã Nghi Kiều, huyện Nghi Lộc). Cùng ngày, một đoàn kiểm tra khác của Chi cục BVTV đã lập biên bản về việc 6kg ớt cay được đem ươm tại xã Diễn Lộc (huyện Diễn Châu). Đại diện UBND xã Nghi Kiều và Diễn Lộc khẳng định, giống ớt ươm được lấy từ bà Bành Bội Tuấn, thông qua giới thiệu của Liên minh HTX Nghệ An.
“Né” trách nhiệm?
Trước sự việc trên, ngày 9-1 vừa qua, Chi cục BVTV đã mời các bên liên quan đến làm việc. Bà Bành Bội Tuấn và đại diện xã Nghi Kiều vắng mặt. Ông Phạm Văn Hướng, Chủ tịch UBND xã Diễn Lộc, xác nhận mẫu giống ớt cay được ươm tại địa bàn xã là GB16715.3-2010. Trong khi đó, ông Trần Văn Chương, Phó Chủ tịch Liên minh HTX Nghệ An lại cung cấp hồ sơ về giống ớt chỉ thiên GS888.
Việc này, bà Nguyễn Thị Đào, Phó Chi cục trưởng Chi cục BVTV, cho rằng, hồ sơ kiểm dịch thực vật giống ớt cay do ông Chương cung cấp không đúng với giống ớt được ươm tại các địa phương. Kết thúc cuộc làm việc, ông Chương không chịu ký vào biên bản.
Trao đổi với báo chí, ông Trần Đình Hường, Chủ tịch Liên minh HTX Nghệ An, khẳng định, trách nhiệm thuộc về nhà cung cấp giống, tức bà Bành Bội Tuấn. Liên minh đã nhắc bà Tuấn phải sử dụng giống đã được cho phép sản xuất để cung cấp cho người trồng, nhưng bà này, khi đưa giống vào ươm trồng thực tế đã tự ý làm việc với các xã mà không báo cáo với liên minh.
Sự việc đang chờ kết luận của các cấp có thẩm quyền. Vấn đề là trong khi các cơ quan quản lý còn lo tranh cãi, truy cứu trách nhiệm, 10ha quy hoạch trồng ớt cay sẽ ra sao đây?
DUY CƯỜNG
