Hàng ngàn hộ dân nơm nớp lo vỡ đập

Gần 14 triệu m³ nước đang treo lơ lửng trên đầu khoảng 60.000 hộ dân của 3 huyện Tam Đảo, Bình Xuyên và Tam Dương thuộc tỉnh Vĩnh Phúc khi hồ thủy lợi Xạ Hương bắt đầu xuất hiện những vết nứt lớn ở đập chính…

        Chi chít cờ báo động

Gặp gỡ chúng tôi, những người dân ở dưới chân núi Tam Đảo không khỏi lo âu, e sợ khi phản ánh về tình trạng xuống cấp nghiêm trọng của hồ Xạ Hương. Đặc biệt là gần đây, đã có những sự cố vỡ đập thủy lợi, thủy điện xảy ra càng làm bà con ăn ngủ không yên, phó mặc cho số phận.

Hồ Xạ Hương có dung tích 13,78 triệu m³, được xây dựng từ năm 1977, từ khi đưa vào sử dụng năm 1984 đến nay chưa một lần được nâng cấp, sửa chữa. Đây là một trong những hồ có thân đập bằng đất cao ở Việt Nam (41m), rộng 83ha, độ dốc lưu vực lớn, tập trung dòng chảy nhanh, tràn xả lũ một cửa (kiểu tràn xả sâu, van cung, đóng mở cánh van bằng tay). Hồ có nhiệm vụ cắt lũ và tưới cho 1.980ha diện tích sản xuất trên địa bàn Tam Đảo, Bình Xuyên, Tam Dương. Theo thiết kế, hồ không có đập tràn sự cố nên theo tính toán của các nhà khoa học, hồ không còn khả năng thoát lũ.

Ông Văn Đăng Khánh, Giám đốc Công ty TNHH MTV Thủy lợi Tam Đảo, cho biết, trên thực tế đã có nhiều sự cố xảy ra trong quá trình vận hành hồ Xạ Hương.

Năm 2008, trận mưa lụt lịch sử nước lên nhanh chỉ còn khoảng 30cm nữa là tràn đập, công ty phải xả lũ gấp khiến các hộ dân thuộc các xã Minh Quang, Hợp Châu (Tam Đảo) và nhiều xã ở huyện Bình Xuyên ngập cao từ 60cm đến 1m. “Nhưng sự cố nước thấm bắt đầu xuất hiện vào cuối mùa mưa bão năm 2011, chúng tôi đã làm báo cáo lên tỉnh đề nghị xem xét khắc phục nhưng đến nay vẫn dậm chân tại chỗ” - ông Khánh cho biết. Theo ông Khánh, để sửa chữa hồ, cần khoảng 15 tỷ đồng.

Bà con sở tại cho biết, hiện hồ Xạ Hương đang xảy ra nứt, thấm ở ngưỡng “báo động đỏ”. Mỗi trận mưa xuống, hơn 60.000 hộ dân vùng hạ du lại nơm nớp lo hồ vỡ. Tại hiện trường, thực tế cơ quan chức năng đã đánh dấu các điểm nứt, thấm bằng cờ đỏ xung quanh hồ. Trên thân đập cũng chi chít những vết rò rỉ, thẩm lậu nước. Thậm chí, có những điểm, mái kè võng, sệ xuống 50 - 60cm. Ông Nguyễn Văn Chính, cụm trưởng cụm đầu mối hồ Xạ Hương, lo lắng: “Hiện có khoảng 500m² thân mái hồ bị thấm nước, ở những vị trí này chúng tôi phải khoanh vùng đào rãnh, kê đá để nước chảy về mương tiêu mái hồ không loang ra thân hồ, nhưng vẫn không ngăn được”.

        Tỉnh chờ bộ, bộ chưa “phê”

Anh Nguyễn Văn Hùng, thôn Xạ Hương, xã Minh Quang, Tam Đảo, cho biết, từ cơ bão số 5 (năm 2003) đến nay, cứ nghe đài, ti vi báo có bão là gia đình, hàng xóm lại lo nơm nớp. Nhất là vào ngày 3-8 vừa qua, trong cơn bão số 6, đập Phân Lân 1 đã bị vỡ. Cơn bão số 7 được dự báo sẽ gây mưa lớn, nhân dân lại lo lắng, lại bàn tán đứng ngồi không yên. Anh Hùng nói: “Đập Phân Lân 1 chỉ có 200.000 m³ nước vỡ đã gây ngập lụt nhiều ngày qua, chứ nói gì đến hồ Xạ Hương thì chẳng dám hình dung hậu quả”.

Trao đổi với ông Đoàn Huy Dũng, Trưởng ban Quản lý dự án hồ Xạ Hương thuộc Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Phúc, được biết đây còn là công trình tham gia phòng chống lụt bão trọng điểm vì cắt lũ cho hạ du. Túi nước khổng lồ với gần 14 triệu m³ này đang mất an toàn cao độ. Với thân đập bằng đất khi lượng nước tràn về quá lớn sẽ nhão ra và sệ xuống, thân đập khó có thể chịu được áp lực lớn. Chỉ một biến cố nhỏ cũng có thể khiến túi nước bị bục vỡ, xóa sổ cả vùng hạ lưu rộng lớn”, ông Dũng nói.

Để làm rõ hơn, ông Nguyễn Văn Độ, Phó Giám đốc Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Phúc, cho biết, kế hoạch sửa chữa hồ Xạ Hương đã được UBND tỉnh Vĩnh Phúc phê duyệt trình Bộ NN-PTNT từ năm 2011, nhưng đến nay chưa có hồi âm. Theo quy định, trách nhiệm bảo trì, sửa chữa hồ Xạ Hương là của Bộ NN-PTNT. Tuy nhiên, Sở NN-PTNT tỉnh Vĩnh Phúc cho biết, sẽ đề nghị tỉnh Vĩnh Phúc bố trí kinh phí để khẩn cấp “cứu” hồ, đảm bảo an toàn.

PHÚC VĂN