Vườn quốc gia Tràm Chim (Tam Nông - Đồng Tháp) đang bị cây mai dương tấn công dữ dội, khiến nhiều loài thực vật bản địa quý hiếm có nguy cơ tiêu diệt. Cây mai dương hiện đang bùng phát ở các tỉnh khác trong vùng, ảnh hưởng đến sản xuất nông nghiệp.
Lây lan tràn đồng
Từ ngã ba Thanh Bình rẽ vào trung tâm huyện Tam Nông đã thấy bạt ngàn cây mai dương mọc hai bên đường. Cây mai dương sống rất đa dạng, nơi đất trũng, gò cao, cạnh mé bờ, ở ruộng, dưới kênh rạch… chỗ nào cũng có. Thân cây nhỏ như lau sậy nhưng đầy gai nhọn dễ vướng víu và đâm vào người bất cứ lúc nào. Vùng đất sâu ngập nước Vườn quốc gia Tràm Chim là “cả rừng” mai dương mọc dày đặc. Anh Nguyễn Văn Lũ (Năm Lũ), Giám đốc Vườn quốc gia Tràm Chim cho biết: “Cách nay khoảng 5 năm chỉ có một vài cây xuất hiện, vậy mà bây giờ cả Tràm Chim chỗ nào cũng có mai dương”. Ở khu A 1 nơi có bãi năn kim dùng làm thức ăn cho sếu đầu đỏ đang bị mai dương tấn công không còn đất sống.
Cạnh đó, khu A2 và A3, mai dương cũng phát triển rầm rộ, lấn át đồng năn và hàng chục ha cỏ bản địa. Khu A4, A5... mai dương chen lấn nhau mọc tràn lan, đâu đâu cũng có mặt chúng. Chúng có bộ rễ bám trong đất rất sâu, cho trái nhiều với hàng chục ngàn hạt mỗi năm. Mà hạt của chúng nếu gặp điều kiện thuận lợi trong môi trường nước, sẽ sống được không dưới 6 - 7 năm.
Dọc theo quốc lộ 54 cạnh sông Hậu, mai dương đang tăng vọt theo cấp số nhân ở các huyện Lai Vung, Lấp Vò (Đồng Tháp); Bình Minh (Vĩnh Long)… ông Lê Phúc Yên, nông dân xã Tân Lược, huyện Bình Minh cho hay: “Hồi trước vùng này đâu có cây mai dương, nhưng sau mấy năm lũ lớn trái cây rụng xuống rồi trôi theo dòng nước phát tán khắp nơi. Ban đầu thấy cản trở khó chịu, nhiều người xúm lại dùng dao chặt phơi khô làm củi đốt; chặt vừa xong nó mọc nhiều hơn không tài nào diệt kịp”.
Ở tuyến kênh Ngã Cái, xã Tân Mỹ, huyện Lấp Vò, mai dương mọc xanh ngút ngàn từ bờ kênh chạy dài ra tận ruộng. Bà Ngô Thị Năm, tỏ ra bức xúc trước nạn mai dương xâm lấn: “Gần 2 năm nay tụi tui khổ sở vì nó vô cùng, mỗi năm làm 3 vụ lúa phải tốn cả chục lần diệt mai dương. Chặt chúng xong nhưng rồi chỉ vài tháng lại thấy nó mọc lên nhiều hơn gấp cả chục lần. Riết rồi bỏ luôn vì không diệt hết được”. Hiện tại, cây mai dương đang sinh sôi phát triển mạnh ở vùng Đồng Tháp Mười, tứ giác Long Xuyên. Thậm chí tràn xuống tận các tỉnh cuối nguồn như Trà Vinh, Cần Thơ, Cà Mau...
Diệt mai dương cần tiền tỷ
Ông Trần Minh Trâm, Trưởng phòng Quản lý khoa học, Sở Khoa học công nghệ Đồng Tháp cho biết: Cây mai dương phát triển mạnh khoảng 5 năm trở lại đây, đến nay hầu như nơi nào cũng có mặt chúng. Ở những khu vực ít chịu ảnh hưởng của sự tác động từ con người thì mai dương sinh trưởng rất dữ dội. Tuy nhiên, mối lo lớn nhất của tỉnh hiện nay là sự xâm lấn vào vùng lõi Vườn quốc gia Tràm Chim. Nếu không sớm diệt trừ sẽ gây ra những tác hại xấu. Thống kê mới đây của Vườn quốc gia Tràm Chim làm cho nhiều người phải giật mình. Nếu như năm 1999 toàn vườn có không đầy 200 ha bị mai dương xâm lấn, thì đến nay chúng đã có mặt trên diện tích gần 2.000 ha; trung bình mỗi năm tăng lên gần gấp đôi.
Trước tình hình này, cách nay 5 năm Ban giám đốc Vườn quốc gia Tràm Chim có văn bản kiến nghị UBND tỉnh hỗ trợ kinh phí diệt trừ mai dương nhưng không thực hiện được. Sau đó, các nhà quản lý ở Tràm Chim chạy đôn chạy đáo, vừa báo động, vừa kêu cứu sự hỗ trợ diệt trừ mai dương; tuy nhiên đến nay mọi chuyện vẫn chưa có kết quả. Giám đốc Nguyễn Văn Lũ than thở: Mấy năm qua có nhiều đoàn nghiên cứu khoa học trong nước và cả quốc tế về tìm hiểu.
Năm 2002, Bộ NN-PTNT cử đoàn đến khảo sát tình hình nhưng cũng chẳng thấy gì. Phía tỉnh đã có 2 đề tài kiểm soát và diệt trừ cây mai dương, nhưng vẫn chưa tổ chức thực hiện được do nhiều nguyên nhân khác nhau. Theo các nhà khoa học để diệt trừ 1 ha mai dương cần kinh phí ít nhất từ 2 triệu đồng trở lên. Như vậy, để diệt gần 2.000 ha mai dương ở vườn Tràm Chim phải ngốn số tiền lên đến 4 tỷ đồng, và phải diệt kiên trì nhiều năm; điều này vượt ngoài khả năng của vườn.
Hiện tại, vườn Tràm Chim “chữa cháy” bằng các phương pháp thủ công như cày, xới gốc, nhổ, chặt... hiệu quả chẳng được bao nhiêu. Phía Hội Phụ nữ huyện Tam Nông lập dự án mua 18 con dê cho ăn các chồi non, hạn chế sự phát triển của mai dương. Tuy nhiên, cách làm này giống như muối bỏ bể và gặp trở ngại vì vườn quốc gia không thể thả dê vào được. Vườn Tràm Chim có hệ sinh thái nguyên thủy đất ngập nước Đồng Tháp Mười và nơi cư trú của loài sếu quý hiếm, đang phải đối mặt với vấn nạn mai dương hoành hành dữ dội. Các nhà quản lý tại đây và cả những người yêu quý Tràm Chim đang thật sự lo lắng và “khẩn cầu” các cơ quan chức năng, quan tâm đến số phận Vườn quốc gia Tràm Chim.
HUỲNH PHƯỚC LỢI
