Thẩm tra báo cáo của Chính phủ về công tác phòng, chống tham nhũng, Ủy ban Tư pháp của Quốc hội nhận định, dù đạt được kết quả trên nhiều mặt công tác, trong năm 2014, công tác phòng ngừa, phát hiện và xử lý tham nhũng vẫn còn một số hạn chế.
Tham nhũng khu vực công vẫn nghiêm trọng
Theo báo cáo của Chính phủ, trong năm 2014 Viện kiểm sát các cấp đã truy tố 329 vụ/751 bị can về tội tham nhũng (tăng 20 vụ so với cùng kỳ năm trước). Cục Điều tra của Viện KSND tối cao đã khởi tố 16 vụ/14 bị can có hành vi tham nhũng trong hoạt động tư pháp. TAND các cấp đã xét xử sơ thẩm 287 vụ, 675 bị cáo về các tội danh tham nhũng (tăng 9 vụ, 91 bị cáo so với năm 2013), trong đó tỷ lệ tội phạm nghiêm trọng, rất nghiêm trọng và đặc biệt nghiêm trọng chiếm 41,2%; số bị cáo được hưởng án treo, cải tạo không giam giữ chiếm 21,3% (năm 2013 là 31,2%); đặc biệt đã xét xử các vụ án tham nhũng nghiêm trọng được dư luận quan tâm.
Theo cơ quan thẩm tra, hiện vẫn thiếu những quy định để kiểm soát có hiệu quả tài sản, thu nhập của người có chức vụ, quyền hạn; việc phát hiện tham nhũng thông qua công tác kiểm tra, thanh tra, kiểm toán, giải quyết khiếu nại, tố cáo hiệu quả chưa cao; việc thu hồi tài sản tham nhũng còn thấp. Tình hình tham nhũng trong khu vực công vẫn còn nghiêm trọng, diễn biến phức tạp, nhất là trên các lĩnh vực tài chính, ngân hàng, tín dụng, quản lý, sử dụng đất, quản lý vốn và tài sản của nhà nước... Nhận định về tổ chức, hoạt động của các đơn vị chuyên trách chống tham nhũng, cơ quan thẩm tra lưu ý: “Hiệu quả hoạt động của các đơn vị chuyên trách về chống tham nhũng ở trung ương vẫn chưa đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ và sự mong đợi của nhân dân. Tình trạng xử lý kỷ luật hành chính đối với các hành vi tham nhũng; người có hành vi tham nhũng được chuyển sang tội danh có khung hình phạt nhẹ hơn hoặc áp dụng nhiều tình tiết giảm nhẹ trong quá trình xử lý chưa được các cơ quan chuyên trách trong Thanh tra Chính phủ, Bộ Công an, Viện KSND tối cao, TAND tối cao kiểm tra, kiểm sát chặt chẽ để bảo đảm việc xử lý nghiêm minh, đúng pháp luật”.
Ghi nhận một số kết quả đã đạt được, song Ủy ban Tư pháp của Quốc hội chỉ ra rằng, trên thực tế một số cán bộ, công chức vẫn lợi dụng thủ tục hành chính gây phiền hà, khó khăn cho sản xuất, kinh doanh và đời sống của người dân, doanh nghiệp để vụ lợi. Việc kê khai tài sản, thu nhập, công khai bản kê khai tài sản, thu nhập chủ yếu dựa vào tự giác của cán bộ, công chức, viên chức mà chưa có cơ chế kiểm soát hữu hiệu. Tình trạng lợi dụng truyền thống văn hóa về quà tặng, cảm ơn, hiếu hỷ để đưa hối lộ vẫn diễn ra nhưng rất ít người nộp lại quà biếu, quà tặng. Trong kỳ báo cáo, cả nước chỉ có 32 trường hợp nộp lại quà biếu, quà tặng với tổng giá trị là 791 triệu đồng.
Không khoan nhượng, nhưng... không phát hiện được!
Năm 2014, nhiều vụ án tham nhũng lớn đã được xét xử và tuyên hình phạt nghiêm khắc đối với người phạm tội, được quần chúng nhân dân đồng tình, có tác dụng răn đe, phòng ngừa chung. Tình trạng người có hành vi tham nhũng được hưởng án treo, cảnh cáo, cải tạo không giam giữ hoặc đình chỉ vụ án giảm đáng kể so với năm 2013 và các năm trước đó; thể hiện quyết tâm cao của Đảng, Nhà nước ta trong đấu tranh không khoan nhượng với tham nhũng.
Tuy nhiên, công tác phát hiện tham nhũng vẫn là khâu yếu đã kéo dài nhiều năm, mặc dù đã có nhiều giải pháp, nhưng cho đến nay vẫn chưa có chuyển biến rõ rệt. Hoạt động giám sát, khảo sát của Ủy ban Tư pháp của Quốc hội cho thấy, một số địa phương tổ chức nhiều cuộc thanh tra, phát hiện ra nhiều sai phạm với giá trị vi phạm lớn nhưng lại... không phát hiện được tham nhũng; có phát hiện được thì chủ yếu ở cấp xã, phường; nhiều vụ án lớn được điều tra, truy tố, xét xử trong năm nay đều đã được phát hiện từ những năm trước. Chính vì thế, thực trạng phát hiện và xử lý một số vụ tham nhũng, thu hồi tài sản trong các vụ tham nhũng vẫn chưa thật sự tạo được niềm tin vững chắc của nhân dân vào công cuộc đấu tranh phòng chống tham nhũng.
Tiếp tục hoàn thiện thể chế theo hướng tăng cường cá thể hóa trách nhiệm công vụ, đi đôi là chế độ chính sách phù hợp; khen thưởng, kỷ luật nghiêm minh để khuyến khích, răn đe, phòng ngừa - là một trong những kiến nghị quan trọng từ Ủy ban Tư pháp của Quốc hội. Đồng thời, cần tăng cường công tác thanh tra, kiểm tra chế độ công vụ, có cơ chế hữu hiệu để loại khỏi bộ máy nhà nước những cán bộ, công chức, viên chức thoái hóa, biến chất.
ANH THƯ
