Cách nay 7 năm, trước yêu cầu phát triển 3 sản phẩm chủ lực ở ĐBSCL là lúa gạo, thủy sản và trái cây; các nhà khoa học, viện, trường và Ban chỉ đạo Tây Nam bộ đề xuất ý tưởng: Xây dựng đề án liên kết vùng phát triển sản xuất bền vững cho 3 mặt hàng này… Sau nhiều lần “trình lên, đẩy xuống”, đến nay, đề án vẫn chưa triển khai được, khiến nhiều người có trách nhiệm rất băn khoăn!

Nhu cầu bức thiết

Đề án liên kết vùng do Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ chủ trì với mục tiêu chung là liên kết các bộ, ngành, địa phương, viện, trường và doanh nghiệp để hỗ trợ nông dân phát triển bền vững các ngành hàng chủ lực về lúa gạo, cây ăn quả và thủy sản vùng ĐBSCL theo lợi thế sinh thái và lợi thế địa phương với sự tham gia của “4 nhà”.

Kết quả đề án sẽ là nền tảng khoa học và thực tiễn vững chắc để phát triển cơ chế tổ chức và chính sách nâng cao năng lực cạnh tranh ngành hàng và tăng thu nhập cho nông dân trồng lúa, cây ăn trái, cá tra, tôm trong bối cảnh ứng phó với biến đổi khí hậu, góp phần đảm bảo an ninh lương thực quốc gia và phát triển nông thôn vùng ĐBSCL. Đây cũng là đề án thí điểm đầu tiên khẳng định yêu cầu bức thiết liên kết vùng ở ĐBSCL trong tái cơ cấu nông nghiệp. Mặc dù, mục đích, ý nghĩa của đề án rất quan trọng và cần thiết, Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ đã trình đề án từ năm 2009 thế nhưng, sau rất nhiều cuộc họp, hội thảo, đến nay, đề án vẫn chưa được phê duyệt.

Ông Nguyễn Phong Quang, Phó Trưởng ban Thường trực Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ bức xúc: “Đây là đề án Ban Chỉ đạo Tây Nam bộ đứng ra thực hiện, được Thủ tướng Chính phủ cho phép trên cơ sở lấy ý kiến của các tỉnh, thành. Đề án đã thông qua ý kiến của các nhà khoa học, các địa phương và được sự đồng ý của các bộ, ngành Trung ương, nhưng không hiểu vì sao khi trình đến Bộ NN-PTNT lại bị “ngâm” 5 - 6 năm nay”.

Tiến sĩ Nguyễn Văn Sánh, Viện trưởng Viện Nghiên cứu phát triển ĐBSCL cho biết: Chúng ta đã theo đuổi đề án này rất lâu, không thể chậm trễ nữa. Đề án phải đáp ứng các mục tiêu và phân khúc thị trường, giải pháp kỹ thuật, nâng cao năng lực dạy nghề cho nông dân, giải pháp tổ chức.

Hiện có 5 đơn vị quốc tế sẵn sàng hỗ trợ ĐBSCL về chủ đề nông nghiệp và thích ứng BĐKH và đặc biệt họ quan tâm đến việc thực hiện trong liên kết vùng. Chỉ có mô hình liên kết từ công tác nghiên cứu khoa học, cơ chế chính sách về quản lý, tín dụng... mới tạo điều kiện giúp nông dân phát triển mạnh các sản phẩm chủ lực của vùng như: lúa gạo, trái cây và thủy sản phát triển bền vững, tăng khả năng cạnh tranh trên thị trường đồng thời cũng giúp người dân tăng thu nhập góp phần cùng cả nước xây dựng nông thôn mới...

Thu hoạch lúa tại ĐBSCL.

Nâng chất nông nghiệp, nông thôn

Theo ông Lê Vĩnh Tân, Ủy viên Trung ương Đảng, Phó Trưởng Ban Kinh tế Trung ương: Thực tế trong thời gian qua cho thấy, nếu chỉ dựa vào “lợi thế tĩnh” về điều kiện tự nhiên ở mỗi địa phương để thực hiện chính sách ưu đãi kêu gọi đầu tư mà thiếu sự liên kết chặt chẽ để tạo ra “lợi thế động”, nhằm tối ưu hóa nguồn lực hữu hạn thì khó có thể đẩy mạnh phát triển và nâng cao sức cạnh tranh toàn vùng. Thực tiễn cho thấy sự phát triển của các địa phương trong từng vùng và giữa các vùng ở nước ta vẫn còn thiếu sự liên kết phối hợp. Tình trạng đầu tư trùng lắp chưa được khắc phục, có lúc còn biểu hiện cạnh tranh không lành mạnh để thu hút đầu tư giữa các tỉnh bằng cách “phá rào”, đưa ra các ưu đãi quá lớn cho nhà đầu tư gây tổn thất cho lợi ích chung của nền kinh tế. Mặc dù có rất nhiều cố gắng và nỗ lực nhưng do nước ta còn thiếu các thể chế về kinh tế vùng và liên kết vùng cũng như cơ chế điều phối vùng nên việc liên kết vùng và kết quả phát triển kinh tế xã hội của các vùng trong cả nước nói chung cũng như vùng ĐBSCL còn rất hạn chế.

Tiến sĩ Lê Văn Bảnh, Viện trưởng Viện Lúa ĐBSCL nhìn nhận: “Hiện ở ĐBSCL việc tái cơ cấu nông nghiệp làm từng cụm, từng địa phương riêng lẻ như “cái áo vá” mà chưa đặt trong tương quan vùng. Do vậy, rất cần có sự liên kết phát triển có chiến lược, phù hợp điều kiện thực tế, hiệu quả cao hơn. Tiến tới đề nghị ngành công thương, doanh nghiệp đặt hàng chúng ta sẽ tổ chức cho nông dân sản xuất theo nhu cầu của thị trường. Đối với cây lúa hiện có nhiều giống tốt, không nhất thiết phải chú trọng chạy theo năng suất “năm sau cao hơn năm trước” mà vấn đề quan trọng là có chuyển giao được kỹ thuật trồng khác hiệu quả cao thì giá trị rất cao. Ví dụ như chúng ta đã thí điểm việc trồng lúa hữu cơ tốt cho gạo bán với giá 4.300 USD/tấn”.

Sốt ruột không kém với hướng phát triển các sản phẩm chủ lực của vùng, Tiến sĩ Nguyễn Văn Hòa, Viện trưởng Viện Cây ăn quả miền Nam nói: “Chúng tôi thống nhất đề nghị Ban chỉ đạo Tây Nam bộ làm nhạc trưởng của đề án này và trình các bộ ngành và Chính phủ phê duyệt; đồng thời đóng vai trò tổ chức, điều phối”. Phó trưởng Ban thường trực Ban chỉ đạo Tây Nam bộ Nguyễn Phong Quang cho rằng: “Đề án này xuất phát từ nhu cầu, lợi ích thiết thực của nông dân ĐBSCL. Làm sao để ngành sản xuất lúa, cá, tôm, cây ăn trái… phát triển bền vững trong tương quan liên kết tổ chức sản xuất phù hợp với việc tái cơ cấu ngành nông nghiệp; nhằm giảm giá thành, đầu ra ổn định, tăng thu nhập, cải thiện đời sống cho người nông dân, thích ứng với biến đổi khí hậu và gắn với quá trình xây dựng nông thôn mới… Do vậy, việc sớm hoàn thiện đề án trình Chính phủ phê duyệt là rất cần thiết”.

BÌNH ĐẠI - XUÂN QUANG