Trải qua 60 năm hình thành và phát triển, hoạt động của Quốc hội Việt Nam đã góp phần quan trọng trong việc xây dựng Nhà nước pháp quyền Việt Nam xã hội chủ nghĩa. Tuy nhiên, từ thực tiễn hoạt động của QH cho thấy còn nhiều tồn tại cần khắc phục. Làm gì để hoạt động của Quốc hội ngày càng thiết thực và hiệu quả hơn? Báo SGGP ghi nhận một số ý kiến về vấn đề này.
GS-TS Trần Ngọc Đường, Phó Chủ nhiệm Văn phòng Quốc hội:
Đổi mới quan niệm về trình kiến nghị dự án luật
Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Văn An gặp gỡ đại biểu quốc hội các khóa.
Để nâng cao năng lực lập pháp, phát huy vai trò của mình, một trong những vấn đề quan trọng là đại biểu QH và các cơ quan của QH phải phấn đấu thực hiện quyền trình kiến nghị về luật và dự án luật ra trước QH theo quy định của Hiến pháp.
Để thực hiện quyền này, cần đổi mới quan niệm về việc trình kiến nghị dự án luật. Không nên quan niệm dự án luật mà đại biểu QH trình ra QH là một đạo luật đồ sộ với nhiều chương, mục và điều, có nội dung lớn như dự án luật mà Chính phủ trình QH lâu nay.
Ở các nước phát triển, nghị sĩ cũng chưa đưa trình được các dự án luật như vậy mà chỉ là những dự án luật về một vấn đề bức xúc do cử tri hoặc cuộc sống đòi hỏi.
Ở nước ta, các điều kiện để thực hiện quyền này tuy còn hạn chế nhưng một khi bám sát thực tiễn cuộc sống, quan hệ mật thiết với cử tri, đại biểu QH có thể và có khả năng phát hiện, đưa trình sáng kiến về việc ban hành một đạo luật với một vài điều có tác dụng điều chỉnh kịp thời, có tính khả thi cao làm thay đổi một hoặc một vài hành vi xử lý của con người. Đại biểu QH cũng có thể đưa sáng kiến về việc sửa đổi, bổ sung một số điều của một đạo luật hiện hành, đáp ứng kịp thời đòi hỏi bức xúc của cuộc sống.
PGS-TS Đặng Văn Thanh, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Kinh tế-Ngân sách của QH:
Đảm bảo thực quyền của QH trong các quyết định về kinh tế-tài chính
Nâng cao chất lượng, hiệu quả và đảm bảo thực quyền của QH trong các quyết định về kinh tế-tài chính là yêu cầu cấp thiết để tăng cường hiệu lực, hiệu quả của Nhà nước pháp quyền XHCN. Một trong những giải pháp quan trọng là cần phân tích và lựa chọn những vấn đề trọng yếu mang tính chiến lược kinh tế-tài chính để xem xét, quyết định trong các kỳ họp của QH.
QH cần dành thời gian và trí tuệ cho việc tìm kiếm, thảo luận, lựa chọn và quyết định các vấn đề mang tính chiến lược về kinh tế-tài chính nhà nước, về chiến lược phát triển kinh tế, về cơ cấu kinh tế, kế hoạch đầu tư dài hạn, ngân sách dài hạn, trung hạn, cân đối ngân sách... Hạn chế tối đa việc thảo luận tại diễn đàn QH những vấn đề nhỏ, lẻ, cục bộ và có tính chất tình thế mang tính điều hành cụ thể về kinh tế, ngân sách.
Các chuyên đề giám sát cần lựa chọn có trọng tâm, trọng điểm, mang tính điển hình và gắn với những nội dung của Nghị quyết QH. Có sự chuẩn bị chu đáo cho công tác giám sát. Hình thành mô hình giám sát khoa học, phù hợp từng vấn đề được giám sát và năng lực giám sát.
GS-VS Nguyễn Duy Quý, nguyên Viện trưởng Viện Khoa học xã hội VN:
Tăng số đại biểu QH chuyên trách lên 50%
Để đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động của QH, phải nâng cao chất lượng đại biểu QH. Cần hoàn thiện cơ chế giới thiệu, lựa chọn và bầu cử đại biểu QH theo hướng khắc phục tính chất vùng, miền mà ít chú ý đến giới, ngành, lĩnh vực. Tổ chức kê khai tài sản của các ứng cử viên đại biểu QH, từng bước đòi hỏi ứng cử viên đại biểu QH phải trình bày chương trình hành động và đối thoại với cử tri…
Cần tăng cường khả năng cung cấp thông tin cho các đại biểu QH, tiến tới có các luật gia làm tư vấn cho các đại biểu QH về pháp luật… Để thực hiện tốt các nhiệm vụ của QH, cần tăng dần số đại biểu QH chuyên trách tới 50% hoặc cao hơn.
GS-TS Hoàng Chí Bảo, Học viện Chính trị Quốc gia Hồ Chí Minh:
Nâng cao chất lượng hoạt động chất vấn và trả lời chất vấn
Cần tăng thời gian chất vấn của đại biểu QH với các thành viên Chính phủ. Tất cả các bộ, ngành đều phải là đối tượng chất vấn, giám sát. Chất lượng chất vấn và trả lời chất vấn phải được nâng cao qua đối thoại, tranh luận, hỏi-đáp trực tiếp. Đó không phải hai bên trao đổi diễn văn, báo cáo chuẩn bị sẵn cho nhau. Để công việc này không rơi vào hình thức, phải tìm cách kiểm tra tình hình chuyển biến như thế nào giữa hai kỳ họp từ trả lời và hứa hẹn của các Bộ trưởng trước QH.
Cần áp dụng thường xuyên và mạnh mẽ chế độ Quốc hội xem xét, bỏ phiếu tín nhiệm các thành viên Chính phủ, tạo ra một tâm lý xã hội cho những người giữ chức quyền phải luôn luôn coi trọng dư luận xã hội, chủ động và đủ sức vượt qua áp lực xã hội để quản lý, cầm quyền cho tốt hơn, nhất là chống quan liêu tham nhũng.
HỒNG QUÂN
