Nâng cao thu nhập người trồng điều

Hạt điều Việt Nam được khách hàng nước ngoài đánh giá cao về chất lượng. 9 năm liền, sản lượng chế biến và xuất khẩu (XK) nhân điều Việt Nam đứng đầu thế giới, dự kiến năm nay ngành điều mang về 1,8 tỷ USD. Nhưng 7 năm qua, diện tích trồng điều giảm 110.000ha, nguyên liệu điều thô trong nước hiện chỉ đáp ứng 1/3 nhu cầu chế biến của nhà máy. Nguyên nhân là bị các loại cây trồng khác cạnh tranh. Vấn đề cấp bách là phải có giải pháp nâng cao thu nhập để người dân không quay lưng với cây điều.

        Đầu tư để tăng năng suất

Dù liên tục dẫn đầu thế giới về xuất khẩu nhân điều nhưng giá trị và sự bền vững của cây điều Việt Nam lại đang giảm dần khi phải nhập khẩu 2/3 nguyên liệu từ nước ngoài. Đời sống người trồng điều vẫn khó khăn khi mà thu nhập từ cây điều luôn bấp bênh và thấp. Vùng Đông Nam bộ là khu vực trồng điều có thu nhập cao nhất nhưng bình quân 5 năm qua chỉ đạt hơn 14 triệu đồng/ha/năm; vùng Tây Nguyên, duyên hải Nam Trung bộ dưới 9 triệu đồng/ha/năm. Nghịch lý của ngành điều là, trong khi doanh nghiệp trong nước ngày càng làm chủ thiết bị chế biến hạt điều, thay thế dần nhập khẩu ở gần hết các khâu thì năng suất điều thô lại sụt giảm thay vì tăng lên như các loại cây trồng khác. Giờ đây năng suất chỉ còn bình quân khoảng 9 tạ/ha thay vì đạt 1,6 tấn hạt/ha (năm 2005) và giá bán của điều cũng không ổn định. Thu nhập của người trồng điều giảm nên diện tích trồng điều cũng giảm xuống rất nhanh. Đây là điều tất yếu. Trong khi đó, những loại cây trồng khác như cao su, cà phê, hồ tiêu hay sắn đều đem lại thu nhập cao hơn.

Vì vậy, mới đây, Cục Trồng trọt đã lấy ý kiến về quy hoạch vùng điều tập trung, chủ yếu ở 3 tỉnh Bình Phước (có diện tích lớn nhất hiện nay), Đồng Nai, Bà Rịa - Vũng Tàu với tổng diện tích khoảng 300.000ha, giảm so với 329.000ha hiện nay. Theo đó, cần quy hoạch khoảng 200.000ha điều cao sản trong số 300.000ha điều tập trung để đầu tư, chăm sóc bài bản thay vì tập quán trồng quảng canh như hiện nay, để đưa năng suất lên 1,5 tấn/ha/vụ. Tuy nhiên, Chủ tịch Hiệp hội Điều tỉnh Bình Phước cho rằng, việc quy hoạch vùng cao sản điều tập trung cần tính đến chính sách đảm bảo cho người dân khi có thiên tai, mất mùa xảy ra, nếu không có sự ràng buộc nào sẽ khó hình thành vùng điều tập trung năng suất cao. Hơn nữa, chỉ tiêu 1,5 tấn/ha chưa thể gọi là vùng điều cao sản. Nếu nhìn vào danh sách 51 nông dân trồng điều tiêu biểu được Bộ NN-PTNT khen thưởng mới đây sẽ thấy, người có năng suất thấp nhất đã đạt 1,5 tấn/ha/vụ, trong khi phổ biến là gần 2 tấn/ha và có không ít trường hợp đạt 3-3,5 tấn/ha/vụ, tức là có thể cho thu nhập cả trăm triệu đồng/ha/năm. Những điển hình như gia đình anh Nguyễn Văn Ngoan, xã Xuân Bắc, huyện Xuân Lộc, tỉnh Đồng Nai hay như gia đình anh Điểu Roi, ở xã Đồng Tâm, huyện Đồng Phú, tỉnh Bình Phước... nhờ thu nhập cao gấp nhiều lần nên có điều kiện chăm sóc và cho con đi học đến nơi đến chốn, nên không lo ngại việc họ chặt bỏ cây điều. Điều này cho thấy, nếu biết thâm canh ngay với giống điều hiện có cũng đã cho năng suất cao gấp 2 - 3 lần so với bình quân hiện nay. Vậy tại sao không khảo sát và tìm hiểu kỹ những trường hợp hộ nông dân có năng suất cao để tìm ra kỹ thuật chăm sóc chuẩn, đúng quy trình và tổ chức tập huấn, đưa bà con tham quan, sử dụng công nghệ thông tin, giúp bà con tiếp cận tiến bộ khoa học kỹ thuật để nhân rộng, sẽ nhanh hơn rất nhiều so với việc chọn tạo giống điều năng suất cao. Tất nhiên việc nghiên cứu và chọn lọc bộ giống điều cao sản là việc phải làm thường xuyên cho ngành điều. Với năng suất đạt khoảng 3 tấn/vụ, chỉ cần quy hoạch tập trung 100.000ha điều cao sản, nếu được đầu tư và chăm sóc tốt có thể cho sản lượng 300.000 tấn/vụ thay vì cần 200.000ha mà năng suất chỉ đạt 1,5 tấn/vụ.

        Trồng xen canh mang lại hiệu quả kinh tế cao hơn

Bên cạnh việc nâng cao năng suất cây điều, một giải pháp giúp nâng cao thu nhập cho bà con là trồng xen canh cây ca cao vào vườn điều. Việc này đã được chứng minh ở khá nhiều trường hợp điển hình ở những xã viên HTX Nông nghiệp sản xuất - thu mua - chế biến - tiêu thụ ca cao xã Ea Sar, huyện Ea Kar, Đắk Lắk. Trồng xen canh có hiệu quả với điều kiện phải chăm sóc tốt vườn ca cao, không thể trồng ca cao cũng theo dạng quảng canh như cây điều sẽ thất bại cho cả 2 loại cây trồng này. Vì quy trình chăm sóc cây ca cao khác biệt với cây điều, đòi hỏi phải thăm vườn thường xuyên để phát hiện và xử lý kịp thời những phát sinh trong quá trình cây phát triển. Và nhờ chăm sóc, bón phân cho cây ca cao mà cây điều trồng gần đó cũng được hưởng lợi nên dù phải tỉa cành bớt cây điều để cây ca cao phát triển nhưng năng suất và sản lượng điều không giảm mà còn có thể tăng nhờ được chăm sóc tốt hơn so với lúc quảng canh.

Ông Thái Xuân Quang, Chủ nhiệm HTX Nông nghiệp sản xuất - thu mua - chế biến - tiêu thụ ca cao xã Ea Sar, huyện Ea Kar, Đắc Lắc, cho biết, hiện HTX có 10 đội sản xuất, với trên 400 thành viên, trong đó nhiều hộ trước đây cũng thuộc diện nghèo khó do trồng luân phiên 7 loại cây từ cà phê, hồ tiêu, cao su, sắn… đều thất bại vì đất không phù hợp. Khi chuyển qua cây điều và trồng quảng canh nên năng suất cũng không cao nên cuộc sống vì thế luôn gặp khó khăn. Mấy năm nay, khi trồng xen ca cao vào vườn điều, nhiều hộ đã ổn định cuộc sống nhờ thu nhập gấp đôi, khi cây ca cao vào thời kỳ cho trái ổn định sẽ còn có thu nhập nhiều hơn. Đó là trường hợp ông Hồ Sỹ Tịnh thôn 1, xã Ea Sar, với 1,5ha ca cao từ 3 - 5 tuổi trồng xen điều, sau khi trừ chi phí mỗi năm gia đình ông thu lãi 70 - 80 triệu đồng. Điều quan trọng là tư vấn bà con về kỹ thuật để có quy trình chăm sóc đúng cho cả 2 loại cây trồng này và truyền cho người dân niềm tin để vượt qua những khó khăn ban đầu, vì rất dễ bị thất bại nếu chăm sóc không đúng. Theo Cục Trồng trọt, ngoài xen canh cây ca cao, còn có thể tư vấn để bà con trồng xen cây dược liệu hay nuôi gà thả vườn vào vườn điều, đặc biệt là vùng có độ dốc cao.

CÔNG PHIÊN