Hỏi: Ngoài Nguyễn Khuyến và Trần Bích San, còn có ai đỗ tam nguyên nữa không?
Lý Thị Thạch Trúc (Đường Lê Thành Phương, TP. Nha Trang)
Trong khoa cử Hán học ngày xưa ở nước ta có các kỳ thi: hương (lấy tú tài và cử nhân), hội và đình (lấy tiến sĩ). Người đỗ thi đình chia làm 3 hạng (gọi là tam giáp): đệ nhất giáp, đệ nhị giáp và đệ tam giáp. Đệ nhất giáp chia làm 3 bậc (gọi là tam khôi): trạng nguyên, bảng nhãn, thám hoa. Người đứng đầu đệ nhị giáp gọi là hoàng giáp.
Người đỗ đầu cả ba kỳ thi (hương, hội, đình) gọi là tam nguyên.
Đời Lê, Lê Quý Đôn (1726 – 1784) đỗ đầu thi hương (1743), thi hội và thi đình (1752) với học vị bảng nhãn.
Đời Nguyễn, có 3 tam nguyên:
– Nguyễn Khuyến (1835 – 1910) đỗ đầu thi hương (trường thi Hà Nội, 1864), thi hội và thi đình (1871) với học vị hoàng giáp.
– Trần Bích San (1838 –1877) đỗ đầu thi hương (trường thi Nam Định, 1864), thi hội và thi đình (1865) với học vị hoàng giáp.
– Vũ Phạm Hàm (1864 – 1910) đỗ đầu thi hương (1884), thi hội và thi đình (1892) với học vị thám hoa.
Như vậy, Lê Quý Đôn và Vũ Phạm Hàm đỗ đệ nhất giáp, còn Nguyễn Khuyến và Trần Bích San đỗ đệ nhị giáp.
Hoàng Anh
