Hỏi: Trên địa bàn tỉnh Bà Rịa - Vũng Tàu có núi và sông Thị Vải. Xin cho biết nguồn gốc và ý nghĩa của hai địa danh này.
Hồ Mạnh Tiến (Đồng Nai)
Hai địa danh này đã có trước năm 1820, năm mà sách Gia Định thành thông chí của Trịnh Hoài Đức được khắc in. Tác giả giải thích như sau: “Núi Nữ Tăng (tục danh là núi Bà Vãi), ở về đất huyện Long Thành. Trước có người con gái họ Lê, gia tư giàu có, kén chọn lỗi thời, sau khi cha mẹ chết, mới lấy chồng, không bao lâu người chồng ấy chết, thề quyết không đi bước nữa, khổ vì bọn thế hào cứ sai người đến mối lái quấy nhiễu, bèn trốn đời cắt tóc đi tu, dựng am ở đỉnh núi, tự làm sư thầy, tôi tớ thì làm đồ đệ, tụng niệm tu trì, bèn nên chính quả. Người ta nhân đó mà gọi tên núi “(bản dịch 1998, NXB Giáo dục, tr.22).
Cuối thế kỷ 19, sách Đại Nam nhất thống chí, lục tỉnh Nam Việt (bản dịch năm 1959 ở Sài Gòn, tập thượng, tr.14) cho biết thêm bà vãi này tên thật là Lê Thị Nữ.
Như vậy, tên núi có trước, rồi do con sông chảy cạnh ngọn núi này nên người ta lấy tên núi làm tên sông.
Rồi từ Bà Vãi, thị Vãi, người địa phương viết sai chính tả thành Thị Vải.
PGS-TS Lê Trung Hoa
