Hỏi: Tên các địa phương (địa danh) thường có nguồn gốc mang ý nghĩa nào đó. Vậy tên các nước như Việt Nam, Lào cũng có nguồn gốc, ý nghĩa chứ?
Nguyễn Ngọc Tuấn (TPHCM)
LÊ TRUNG HOA: Đúng là tên mỗi quốc gia đều có nguồn gốc mang ý nghĩa vốn có. Chẳng hạn, Việt Nam, theo học giả Đào Duy Anh, trong Hán – Việt từ điển (NXB Trường Thi, 1957) do ghép tên hai quốc hiệu cũ Việt Thường (dưới thời Hùng Vương) và An Nam (dưới thời Bắc thuộc) lại mà thành. Quốc hiệu Việt Nam do vua Gia Long đặt vào tháng 2 Âm lịch, năm 1804.
Các tác giả Nguyễn Hồng Trang, Nguyễn Kim Dân, Nguyễn Thuận Ánh, Vũ Hải trong cuốn Nguồn gốc tên gọi các nước trên thế giới (NXB Văn hóa Thông tin, 2005) dịch nghĩa “Việt Nam” là “Vùng đất phía Nam” nhưng theo hiểu biết cá nhân, Việt ở đây là tên dân tộc ta. Vì vậy, dịch như thế là chưa đủ ý. Phải dịch là “Vùng đất phía Nam của dân tộc Việt” mới sát.
Còn Lào là tên một dân tộc. Tên cổ là Liêu. Năm 749, quốc hiệu của Lào là “Vương quốc Lane Xang”. Lane Xang là “triệu voi”. Người Trung Quốc gọi nước Lào là “Vạn tượng chi bang”. Vậy Lào vừa là tên dân tộc, vừa là tên nước. Cách dịch Lào (Laos) là “Xứ sở vạn tượng” (như cuốn Nguồn gốc tên gọi các nước trên thế giới) là dịch thoát ý, chưa sát nghĩa.
