Nguy cơ miền Trung trắng trang trại

Hơn 10 năm về trước, mô hình trang trại vườn - ao - chuồng được hình thành và phát triển rầm rộ ở các địa phương trên cả nước. Không thể phủ nhận hiệu quả của mô hình mang lại, bởi đã giúp nhiều gia đình thoát nghèo, bổ sung lượng hàng hóa đáng kể phục vụ người tiêu dùng. Tuy nhiên, các trang trại có thể bị xóa sổ khi mới đây Bộ NN-PTNT ban hành thông tư mới quy định về điều kiện thành lập và phát triển trang trại.

• Hầu hết không đạt tiêu chí

Ông Lê Cổ, 75 tuổi, chủ trang trại tại thôn An Châu, xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang (TP Đà Nẵng), chia sẻ: “Trang trại của tôi có chăn nuôi, thả cá và trồng cây ăn quả. Bình quân thu nhập hàng năm hơn 200 triệu đồng. Theo tiêu chí mới về trang trại, mức giá trị hàng hóa không đáp ứng, diện tích cũng không đảm bảo”.

Khi được hỏi phải tuân theo tiêu chí thì làm cách nào để duy trì sản xuất theo mô hình trang trại, ông Cổ cho biết, chỉ có thế chấp sổ đỏ để vay ngân hàng, nhưng bây giờ lãi suất ngân hàng cao quá, vậy thì chỉ có nước… xóa trang trại.

Tại huyện miền núi Nam Đông (tỉnh Thừa Thiên-Huế), trang trại nuôi heo của ông Nguyễn Hinh ở xã Hương Hòa được xem là mô hình trang trại đầu tiên mang lại hiệu quả kinh tế cao. Tính riêng năm 2010, gia đình ông xuất chuồng 3 lứa heo khoảng 700 con, doanh thu gần 1 tỷ đồng, trừ mọi chi phí lãi ròng 140 triệu đồng. Và mặc dù được xây dựng và phát triển theo phương thức khép kín trên diện tích khoảng 2.000m², xa khu dân cư và có hệ thống biogas để xử lý chất thải, đảm bảo vệ sinh môi trường; tuân thủ nghiêm ngặt các quy định về chăn nuôi an toàn... nhưng so với tiêu chí mới thì trang trại của ông Hinh cũng không thể đạt.

Ông Phạm Tấn Trường, chủ trang trại vườn - ao - chuồng tại xã Bình An, huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi, nói: “Tiêu chí Bộ NN-PTNT đưa ra quá cao so với thực lực hiện nay của trang trại trong tỉnh”.

Trang trại của ông Trường thuộc loại điển hình của tỉnh Quảng Ngãi, nhiều năm liền được tỉnh và Trung ương công nhận làm ăn hiệu quả, nhưng so với tiêu chí của bộ cũng không đáp ứng cả về diện tích, giá trị hàng hóa. Theo ông Trường, diện tích trang trại của ông khoảng trên 600ha, nhưng chủ yếu là diện tích rừng lâm nghiệp, trong khi tiêu chí đưa ra là diện tích chăn nuôi kết hợp ao, cây ăn quả. “Giá trị hàng hóa bình quân mỗi năm của mình mỗi năm chỉ khoảng 200 triệu đồng, cũng không đáp ứng tiêu chí” - ông Trường cho biết.

Sở hữu trang trại nuôi heo lớn nhất Quảng Bình, mỗi năm xuất khẩu hàng ngàn con heo các loại, chị Dương Thị Hạnh ở Tây Trạch, Bố Trạch cho rằng, việc áp dụng các tiêu chí mới có thể tăng cường sự phát triển của các trang trại theo hướng bền vững và chuyên sâu. Nhưng với khả năng của nông dân về vốn ban đầu, giá trị hàng hóa cả năm hàng tỷ đồng thì rất khó thực hiện mô hình này.

• Xóa sổ trang trại?

Ông Nguyễn Văn Vân, Chủ tịch UBND xã Hòa Phú, huyện Hòa Vang (TP Đà Nẵng), cho biết: Toàn xã trước đây có trên 23 trang trại lớn nhỏ với tổng diện tích 23ha, hầu hết là trang trại tổng hợp. Hệ thống trang trại đã đóng góp 15% tổng giá trị thu nhập nông nghiệp toàn xã. Tuy nhiên, do các loại cây trồng, vật nuôi không thích ứng với khí hậu và thổ nhưỡng nên đã mai một mất một nửa. Hiện chỉ còn trên 10 trang trại, nếu xét theo tiêu chí mới, toàn xã không có trang trại nào đủ tiêu chuẩn (ngoại trừ các trang trại do doanh nghiệp đầu tư liên kết với nông dân).

Toàn huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi hiện có khoảng 36 trang trại lớn nhỏ, nếu áp dụng tiêu chí mới, chỉ có một trang trại đạt được tiêu chí trên. Nhiều ý kiến cho rằng, tiêu chí về trang trại theo Thông tư 27 rất khó áp dụng trên diện rộng, đặc biệt là khu vực miền Trung.

Ông Võ Việt Chính, Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Quảng Ngãi, cho biết: “Điều kiện của tỉnh khó lòng đáp ứng được tiêu chí trang trại do Bộ NN-PTNT quy định. Giả định như có, cũng là báo cáo tiêu chí sai sự thật, gượng ép, chạy theo thành tích”.

Đồng quan điểm trên, đại diện Sở NN-PTNT Thừa Thiên - Huế cho rằng, sau khi ban hành tiêu chí mới về kinh tế trang trại, những trang trại trước đây hầu như khó đáp ứng đủ tiêu chí mới, bởi phần lớn trang trại của địa phương đều có quy mô nhỏ, vốn đầu tư không cao và thiếu tính cạnh tranh.

Đặc biệt, mô hình chăn nuôi trang trại tập trung còn nhiều hạn chế như: phát triển chăn nuôi cắt khúc, chưa có sự liên kết chặt chẽ trong việc hình thành liên vùng sản xuất hàng hóa tập trung, sản phẩm chăn nuôi chưa đáp ứng được yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu; chất lượng con giống thiếu ổn định và kiểm soát; vấn đề vệ sinh an toàn thực phẩm chưa được quản lý tốt; thủ tục giao đất, cho thuê đất còn nhiều khó khăn; việc cấp giấy chứng nhận quyền sử dụng đất rất chậm, làm ảnh hưởng tới quá trình đầu tư của các trang trại.

Hiện toàn tỉnh có hơn 200 trang trại nhưng chỉ khoảng 1/3 số trang trại đủ điều kiện. Tiêu chí kinh tế trang trại mới có tác động rất lớn tới việc thúc đẩy kinh tế nông thôn phát triển, quy mô sản xuất hàng hóa lớn, tạo sức cạnh tranh trên thị trường. Tuy nhiên, loại hình mới này đòi hỏi chủ trang trại phải có năng lực tốt để điều hành theo cơ chế thị trường.

Ông Nguyễn Quang Trung, Trưởng phòng NN-PTNT huyện Bình Sơn, Quảng Ngãi, phân tích thêm: Tiêu chí cao so với mặt bằng chung nên huyện vẫn chưa thể cấp giấy chứng nhận trang trại mới cho các hộ dân; chủ trang tại cũng gặp khó khăn khi tiếp cận nguồn vốn vay ưu đãi. Hướng tới sản xuất lớn là điều tất yếu, song thực tế khi triển khai tiêu chí mới về trang trại cần tính đến khả năng thực thi để mang lại hiệu quả thiết thực cho người dân. Vậy nên, cùng với tiêu chí mới, Bộ NN-PTNT cần có hướng dẫn cụ thể cho các địa phương và tổ chức tập huấn cho người nông dân kỹ năng tổ chức, quản lý trang trại, đảm bảo hiệu quả sản xuất.

H.MINH - V.THẮNG - M.PHONG