Ai cũng biết tác giả các bản nhạc, bài vọng cổ, vở tuồng cải lương và ca sĩ, nghệ sĩ luôn có mối quan hệ tương tác để tạo nên sản phẩm văn hóa phục vụ công chúng. Người ta thường quan niệm, chính tác giả đã mở đường để ca sĩ, nghệ sĩ tiếp cận khán giả, góp phần mang lại tiếng tăm cho ca sĩ, nghệ sĩ. Nhưng cũng có ý kiến cho rằng, nếu không nhờ tài năng của ca sĩ, nghệ sĩ thể hiện thì tác phẩm cũng khó lòng được nhiều công chúng biết đến.
Tuy nhiên, nói gì thì nói “những người mở đường” luôn quan trọng và thậm chí họ còn được nể trọng xem như những người thầy. Nhưng trong đời sống văn hóa – nghệ thuật hiện nay, khi nhắc đến mối quan hệ tương tác này, có chút gì đó mà nhiều người cảm thấy chưa hợp lý.
Album dân ca Cẩm Ly - “Gió lên” do Kim Lợi Productions phát hành phớt lờ bản quyền và tự ý chỉnh sửa ca khúc “Vầng trăng tao ngộ” của nhạc sĩ Kiều Tấn và Lâm Viên.
Trong một lần trò chuyện, tác giả Lê Duy Hạnh, Chủ tịch Hội Sân khấu TPHCM, bày tỏ: “Sở dĩ trước đây sân khấu có được nhiều tuồng, nhiều bản vọng cổ hay là vì khi tác giả vắt óc sáng tác nên lời ca, tuồng tích luôn được nghệ sĩ trân trọng hát theo, dù có khó cách mấy. Chính cách làm nghề nghiêm túc như thế mà nhiều nghệ sĩ được trui rèn nhanh chóng, giỏi nghề hơn. Còn bây giờ, có những trường hợp, tác giả A viết ra, khi biểu diễn thì nghệ sĩ B thấy bài bản mới khó ca, liền đề nghị tác giả phải chỉnh thế này, sửa thế kia cho dễ ca hơn, bởi quen cách ca lâu nay rồi… chứ nhiều nghệ sĩ đâu hiểu hết ý đồ của tác giả trong việc sáng tác”.
Mới đây, ở lĩnh vực âm nhạc, có trường hợp ca sĩ còn cho thấy sự thiếu chuyên nghiệp, thiếu tôn trọng tác giả. Theo phản ánh của nhạc sĩ Kiều Tấn, Trưởng ban Văn nghệ Đài Truyền hình TPHCM, ca khúc “Vầng trăng tao ngộ” (nhạc – Kiều Tấn, lời – Lâm Viên) đã bị ca sĩ Cẩm Ly sửa lời ca và hát trong album dân ca Cẩm Ly – “Gió lên” do Kim Lợi Productions phát hành mà không có sự trao đổi, xin phép.
Cụ thể là ca khúc “Vầng trăng tao ngộ” được anh và Lâm Viên sáng tác riêng cho kỷ niệm chương trình Vầng trăng cổ nhạc lần thứ 100 nên mới có câu “Vầng trăng đó, trăm lần tao ngộ. Một tình yêu, thắp sáng trong tim…”. Sau đó, ca sĩ Cẩm Ly được mời hát trong một chương trình truyền hình, đã tự ý chỉnh sửa lời của bài hát thành “Vầng trăng đó, mỗi lần tao ngộ. Một tình yêu, thắp sáng lòng nhau…”, nhưng đã bị phát hiện và yêu cầu phải hát đúng lời. Bởi ca từ trong tim được đặt trong câu “Một tình yêu, thắp sáng trong tim…” sâu sắc, ý nghĩa hơn là “Một tình yêu, thắp sáng lòng nhau…”. Và ca sĩ Cẩm Ly đã phải sửa lại.
Vậy mà, khi sử dụng ca khúc “Vầng trăng tao ngộ” trong album mới của mình, Cẩm Ly vẫn tự ý thay đổi, tự ý sử dụng, không hề tôn trọng bản quyền của tác giả. Mãi sau mấy tháng album được phát hành rộng rãi, tác giả phát hiện ra và nhờ đến sự can thiệp của Trung tâm Bảo vệ quyền tác giả. Khi đó, nhạc sĩ Minh Vy – chồng ca sĩ Cẩm Ly, mới điện thoại… trao đổi. Minh Vy hứa với nhạc sĩ Kiều Tấn là sẽ đưa đĩa master của album này sang Thái Lan chỉnh lại đúng lời của ca khúc “Vầng trăng tao ngộ”. Đây quả là một cách làm chữa cháy, chứ thật ra giờ đây chuyện đã rồi, album đã phát hành rộng khắp, sẽ thu hồi, chỉnh sửa thế nào cho hết? Và, liệu trong album này còn có ca khúc của nhạc sĩ nào khác bị phớt lờ bản quyền hay bị chỉnh sửa nữa không?
Nhạc sĩ Kiều Tấn tâm sự: “Anh em trong làng nhạc thành phố cả, trước khi phát hành, Cẩm Ly muốn chỉnh sửa ca từ, nếu trao đổi với chúng tôi thì có lẽ tốt hơn. Còn đằng này, một cuộc điện thoại trao đổi cũng không. Làm văn hóa như vậy mà thiếu sự tôn trọng nhau”. Đây không phải là một bài học cho riêng Cẩm Ly, mà qua đó có thể là một bài học chung cho nhiều ca sĩ cần biết tôn trọng bản quyền tác giả đúng như quy định hiện hành và thể hiện văn hóa ứng xử đúng mực!
Đỗ Hạnh
