Các tỉnh miền Trung nhiều cá cơm, nên từ xưa đến nay, những thương hiệu nước mắm truyền thống làm bằng loại cá này trở nên quen thuộc với người tiêu dùng. Thế nhưng, ít ai biết rằng thương hiệu truyền thống ấy đang dần mất chỗ đứng…
Nhiều cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống bị ràng buộc độ đạm trước khi xuất bán, trong khi nhiều hãng nước mắm công nghiệp lại được thả lỏng.
Cam phận làm thuê
Với hơn 200 cơ sở sản xuất, mỗi năm, nước mắm Nha Trang ra lò khoảng 25 triệu lít/năm. Năm 2006, Hiệp hội nước mắm Nha Trang được thành lập với 30 thành viên, do Giám đốc Công ty CP thủy sản 584 làm chủ tịch. Cuối năm 2006, thương hiệu nước mắm Nha Trang và logo thương hiệu đã được cấp chủ sở hữu, do ông chủ tịch đứng tên. Những sản phẩm của các thành viên hiệp hội được sử dụng thương hiệu nước mắm Nha Trang, với mong muốn được bảo hộ và quảng bá rộng rãi. Thế nhưng, chuyện khó thành, khi đến nay thương hiệu nước mắm Nha Trang có trên 80% - 90% sản lượng trở thành nguyên liệu cho những thương hiệu nước mắm công nghiệp khác.
Cuối năm 2007, một số hãng nước mắm công nghiệp sau khi ra đời đã tìm cách tiếp cận với các cơ sở chế biến nước mắm tại Nha Trang, đặt hàng bao tiêu sản phẩm nước mắm làm ra, sau đó đem về pha chế. Theo phản ánh chung, ban đầu, việc mua bán thuận lợi, giá cao, thưởng nhiều... Có cơ sở sản xuất còn được biếu ô tô trị giá hàng trăm triệu đồng, do cung ứng hàng hóa đầy đủ, đúng hạn. Do đó, sau một thời gian ngắn, hầu hết các cơ sở sản xuất nước mắm truyền thống đều bắt tay làm nước mắm nguyên liệu cho các ông chủ lớn. Việc mua bán trôi chảy được một thời gian, sau đó, các hãng nước mắm công nghiệp bắt đầu quay sang ép giá, “vẽ” ra nhiều rào cản kỹ thuật để ép giá các “nhà thùng”.
Ông Nguyễn Hoài Sơn, Giám đốc DNTN Châu Sơn, Phó Chủ tịch Hiệp hội nước mắm Nha Trang cho biết: “Thấy họ (các hãng nước mắm công nghiệp) thu lợi nhiều từ sản phẩm của chính mình sau khi pha loãng, đóng chai, phân phối, quảng bá thương hiệu, chúng tôi cũng thấy buồn lắm”.
Chất lượng bị thả nổi?
Sau khi bị mất thị phần vì nước mắm công nghiệp, nhiều cơ sở nước mắm truyền thống quay lại tự đóng chai bán ra thị trường, nhưng tất cả gần như đã quá muộn. Minh chứng cho điều này là, nếu như trước đây, nước mắm Nha Trang được đánh giá chiếm khoảng 5% thị phần nước mắm cả nước, nay chỉ còn 1% - 2%. Ngày trước, các cơ sở sản xuất nước mắm có hàng trăm lao động, nay có nơi lèo tèo vài người, hoạt động cầm chừng.
Một chủ doanh nghiệp nước mắm có tiếng tại Nha Trang thừa nhận: trước hết là phải tự trách mình vì tầm hiểu biết, cung cách kinh doanh chưa xứng tầm, do đó, dễ cuốn vào phương thức kinh doanh của các đơn vị lớn, sau đó là phụ thuộc. Thực tế, đang có sự mập mờ trong việc đăng ký độ đạm nước mắm của các hãng nước mắm công nghiệp. Yếu tố quyết định sự tồn tại của nước mắm là độ đạm. Theo tiêu chuẩn, nước mắm truyền thống Việt Nam đủ 10 độ đạm trở lên mới được đăng ký bán ra thị trường; trong khi đó, các thương hiệu nước mắm công nghiệp chỉ cần 2,7 độ đạm là có thể xuất bán, vì thế, giá thành rất thấp, giá bán rẻ, khiến nước mắm truyền thống không cạnh tranh nổi.
Ông Đỗ Hữu Việt, Chủ tịch Hiệp hội nước mắm Nha Trang cho biết, về tiêu chuẩn, nước mắm hiện chia thành 4 loại: loại 10 - 15 độ đạm (gọi là nước mắm loại II - loại thấp nhất), từ 15 - 19 độ đạm (loại I), từ 20 - 24 độ đạm (loại thượng hạng) và từ 25 độ đạm trở lên (là đặc biệt). Do đó, nếu sản phẩm dưới 10 độ đạm sẽ không được gọi là nước mắm. Tuy nhiên, hiện nay, một số thương hiệu nước mắm công nghiệp dù chỉ dưới 3 độ đạm cũng dán nhãn mác nước mắm, nước mắm sạch, quảng cáo công khai; trong khi đó, công tác đăng ký, đăng kiểm, quản lý thì lại thuộc cấp bộ, cục, còn địa phương thì không được biết.
Theo ông Đỗ Hữu Việt, vấn đề bức xúc trong việc đăng ký độ đạm của các hãng nước mắm công nghiệp đã được Hiệp hội nước mắm Nha Trang phản ánh nhiều, tuy nhiên, kết quả vẫn dừng ở chỗ ghi nhận và chờ... Do đó, thương hiệu nước mắm truyền thống vẫn tiếp tục bị ảnh hưởng nghiêm trọng.
VĂN NGỌC
