Phà Xuân Sơn (Sơn Trạch, Bố Trạch, Quảng Bình) nằm trên đường chiến lược 15A ở Đông Trường Sơn. Bến phà giữ vị trí quan trọng trên con đường chiến lược, chi viện cho miền Nam đánh giặc.
Thời đó, phà Xuân Sơn bị đánh phá suốt ngày, trở thành túi bom ngút trời trong vùng chảo lửa. Năm 1966, do yêu cầu chi viện cho chiến trường miền Nam, cùng với việc mở đường 20 Quyết Thắng nối Đông-Tây Trường Sơn, bến phà Xuân Sơn do Ty Giao thông Quảng Bình phụ trách với phà 18 tấn hoạt động. Đến tháng 12-1966, đại đội 16 của Binh trạm 14 thuộc Đoàn 559 đảm nhiệm bến phà này và chủ yếu hoạt động từ 7 giờ tối hôm trước đến 4 giờ sáng hôm sau. Ban ngày tránh máy bay địch, phà được tháo dỡ cho ca nô kéo vào trú ẩn trong động Phong Nha.
Đây là địa điểm trước khi đưa phà ra hoạt động, những người phá bom đều được truy điệu sống. Bởi lượng bom từ trường rải xuống khúc sông có bến phà lên đến hàng trăm ngàn quả. Hoạt động của bến phà được cựu binh Võ Thế Chơn, con cá kình sông Son, kể lại: “Mỗi lần làm nhiệm vụ là mỗi lần được truy điệu sống, không ai dám chắc sẽ trở về vì bom đạn kẻ thù thả xuống vô kể”.
Một ngày tháng 5-1966, ông Chơn nhận thông tin có 100 quả bom từ trường chưa nổ, trong lúc đó, lượng hàng hóa ùn ứ từ miền Bắc vào rất lớn, ông nhận lệnh lên đường phá bom. Đi vào cửa tử, được đồng đội truy điệu sống. Mỗi cái bắt tay là dâng trào nước mắt, nhưng ông vẫn bình tâm đi vào khói lửa. Ca nô nổ máy, phía sau ca nô ông gắn một thanh kim loại rồi chạy vào vùng nước có bom từ trường. Trong vòng 500m, chạy hết vòng thứ nhất, không thấy bom nổ, ông nghĩ bụng, phải lao vào lần nữa, lần này ông mở hết tốc lực máy.
Sau tiếng rẽ sóng, phía đuôi ca nô từng cột nước bốc cao cả chục mét, bom nổ liên hồi, từng tiếng nổ đuổi theo chiếc ca nô ông đang lái. Cả đại đội hồi hộp theo dõi, tử thần bom từ trường rượt đuổi theo đuôi sóng, cả trăm quả bom phụt nổ, người dân, đồng đội thấy ông vẫn rẽ sóng vào bờ, ai nấy hò reo “con cá kình sông Son” trở về an toàn. Ông Võ Thế Chơn nay đã nghỉ hưu bình dị ở làng Nội Hải, xã Hải Trạch, Bố Trạch. Mỗi lần nhắc lại phà Xuân Sơn, trong ông bừng sáng những tháng ngày truy điệu sống.
Phà Xuân Sơn hiện nằm trong quần thể di sản Phong Nha-Kẻ Bàng. Mấy chục năm sau chiến tranh, con nước bến phà vẫn còn đó, dấu xưa gắn vào bến phà là tấm biển di tích ghi lại lịch sử oai hùng của tọa độ lửa năm xưa (ảnh).
MINH PHONG
