Ngày 23-9, tiếp tục chương trình nghị sự phiên họp thứ 31, Ủy ban Thường vụ Quốc hội đã nghe và cho ý kiến về một số vấn đề lớn xung quanh dự án Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi); Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân (sửa đổi).
Cân nhắc trao quyền tư pháp cho tòa án
Báo cáo về việc giải trình tiếp thu, chỉnh lý dự thảo Luật Tổ chức Tòa án nhân dân (sửa đổi), Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện cho biết, về tổ chức Tòa án nhân dân sơ thẩm trong hệ thống Tòa án nhân dân, dự thảo luật được thể hiện theo hướng tổ chức Tòa án nhân dân gồm có 4 cấp (Tòa án nhân dân tối cao; Tòa án nhân dân cấp cao; Tòa án nhân dân tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương; và Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực). Cơ quan thẩm tra đồng ý với quy định này. Về cơ chế quản lý Tòa án nhân dân, cơ quan thẩm tra tán thành với ý kiến của đa số đại biểu Quốc hội (ĐBQH) tiếp tục giao Tòa án nhân dân tối cao quản lý các Tòa án nhân dân, phối hợp với Bộ Quốc phòng quản lý các Tòa án quân sự về tổ chức. Riêng việc thành lập Hội đồng tư pháp Quốc gia để quản lý tòa án (như có ý kiến đề nghị) là vấn đề mới, chưa được nghiên cứu, chúng ta chưa có kinh nghiệm về tổ chức và vận hành cơ chế này. Chủ nhiệm Ủy ban Tư pháp Nguyễn Văn Hiện đề nghị tiếp tục giao Tòa án nhân dân tối cao quản lý các tòa án về tổ chức, nhưng cần nghiên cứu, quy định cụ thể để tách bạch hoạt động quản lý về tổ chức với hoạt động xét xử để bảo đảm quản lý không ảnh hưởng đến tính độc lập xét xử của tòa án các cấp.
Đáng lưu ý, đại diện cơ quan thẩm tra kiến nghị không thành lập Tòa giản lược trong cơ cấu tổ chức của Tòa án nhân dân sơ thẩm khu vực; song tán thành với một phần đề nghị của Tòa án nhân dân tối cao là cần thành lập một tòa chuyên trách mới để xử lý hành chính các loại việc thuộc thẩm quyền của Tòa án nhân dân như: “đưa vào trường giáo dưỡng, đưa vào cơ sở giáo dục bắt buộc và đưa vào cơ sở cai nghiện bắt buộc” và đề nghị lấy tên tòa này là “Tòa xử lý hành chính”. Phát biểu tại phiên họp, nhiều ý kiến quan tâm đến nội dung trao thẩm quyền điều tra, thu thập chứng cứ trong vụ án hình sự cho Tòa án nhân dân trong một số trường hợp. Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai đề nghị cần cân nhắc, nghiên cứu vấn đề tòa án thực hiện quyền tư pháp vì “tòa phát hiện có vấn đề mà vẫn phải xét xử thì chưa chắc bảo vệ được quyền công dân, bảo vệ Hiến pháp”. Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Sinh Hùng nhấn mạnh: “Trong quá trình xét xử tại phiên tòa, thẩm phán nhận thấy điều tra có vấn đề thì có quyền điều tra lại, hoặc chỉ đạo điều tra lại. Tòa nhân danh Nhà nước mà làm sai thì phải chịu trách nhiệm. Tòa làm không đúng, ví dụ cho mở phiên tòa khi chưa đủ điều kiện, thì sau này cũng phải chịu trách nhiệm”.
Thực hành quyền công tố ngay từ khi tố giác tội phạm
Cho ý kiến về một số vấn đề lớn trong dự án Luật Tổ chức Viện Kiểm sát nhân dân (sửa đổi), nhiều ý kiến tại phiên họp nhận định, ngay từ giai đoạn giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm, cơ quan có thẩm quyền đã tiến hành một số hoạt động xác minh, điều tra như lấy lời khai, khám nghiệm hiện trường, khám nghiệm tử thi và áp dụng một số biện pháp hạn chế quyền con người, quyền công dân, như: bắt, tạm giữ người trong trường hợp khẩn cấp, phạm tội quả tang; gia hạn tạm giữ, thu giữ, tạm giữ các đồ vật, tài liệu...
Kết quả giám sát thời gian qua cho thấy trong giai đoạn này đã xảy ra những trường hợp bức cung, dùng nhục hình dẫn đến chết người, oan, sai; việc giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm còn tiềm ẩn nguy cơ bỏ lọt tội phạm. Những hoạt động này được tiến hành trước khi khởi tố vụ án, vì vậy cần sửa đổi theo hướng quy định thời điểm thực hành quyền công tố ngay từ khi giải quyết tố giác, tin báo về tội phạm. Phát biểu tại phiên họp, Chánh án Tòa án nhân dân tối cao Trương Hòa Bình cũng đồng tình với quan điểm này.
ANH THƯ
