Cùng với các quốc gia khác, nhiều năm qua, Việt Nam đã tích cực tham gia các chương trình bảo vệ động vật hoang dã. Thực hiện chủ trương này, các tỉnh Tây Nguyên đã có nhiều biện pháp ngăn chặn, thế nhưng nạn săn bắt, buôn bán, vận chuyển thú rừng trái phép vẫn liên tục diễn ra. Hệ lụy là trong những cánh rừng, nhiều loại động vật quý hiếm ngày càng vắng bóng.
Thú rừng thành… mồi nhậu
Một ngày đầu tháng 4, chúng tôi đến nhà hàng B.H.X. trên đường Phạm Văn Đồng, TP Pleiku (tỉnh Gia Lai) để dự tiệc sinh nhật người em họ. Vừa yên vị, một nhân viên phục vụ bước tới chìa ra cuốn thực đơn dày cộm với vô số món ăn. Liếc sơ qua thực đơn, chúng tôi thấy hàng chục món chế biến từ thịt thú rừng, từ loài bò sát đến thú có chân. Anh nhân viên đon đả giới thiệu: “Cô chú dùng ba ba nhé, bảo đảm còn tươi sống, món này tốt cho sức khỏe lắm, rượu huyết ba ba giúp tăng cường sinh lực, còn thịt ba ba um chuối bồi bổ cơ thể. Hay kỳ đà nướng mọi, chồn hương giả cầy, nai xào lăn… món nào cũng ngon”.
Ở tỉnh miền núi này, hầu như nhà hàng và quán ăn nào cũng kinh doanh món đặc sản thịt rừng. Tại phố núi Pleiku, chỉ riêng đường Phạm Văn Đồng có hàng chục nhà hàng, nơi nào cũng bán món đặc sản khoái khẩu này. Có những quán ăn, trong thực đơn không có thịt rừng nhưng nếu khách có yêu cầu, chủ quán sẵn sàng phục vụ. Điều đáng nói, trong số thực khách còn có cán bộ công chức, cả những người làm công việc quản lý và bảo vệ động vật hoang dã, cũng sẵn sàng “đánh chén”.
Gần đây, trong một lần công tác ở TP Kon Tum (tỉnh Kon Tum), chúng tôi ghé dùng bữa tại nhà hàng T.N., một trong những nhà hàng nổi tiếng ở xứ này. Lúc đó mới gần 18 giờ nhưng quán đã đông chật thực khách. Cạnh bàn chúng tôi, một nhóm cán bộ đang rôm rả cụng ly. Trên bàn, đĩa thịt dúi xào lăn và heo rừng hấp sả bốc khói nghi ngút. Ở thành phố nhỏ bé này, không khó để tìm thấy các nhà hàng bán những món ăn, món nhậu từ heo rừng, cheo, dúi, ba ba, chồn, nhím, nai, mễn...
Ngoài các món ăn được chế biến sẵn trong các nhà hàng, thịt rừng còn được bày bán công khai dọc nhiều con đường ở vùng Bắc Tây Nguyên. Đơn cử, trên vỉa hè đường Trần Hưng Đạo, gần Quảng trường Đại Đoàn Kết, TP Pleiku (tỉnh Gia Lai), ngày nào cũng có người bán thịt heo rừng. Việc này diễn ra đã lâu và cứ mặc nhiên tồn tại, dù quanh đó có nhiều cơ quan nhà nước, kể cả Sở Tài nguyên - Môi trường tỉnh Gia Lai.
Theo tìm hiểu của chúng tôi, thú rừng được các đầu nậu thu gom từ Cửa khẩu Quốc tế Lệ Thanh, huyện biên giới Đức Cơ (tỉnh Gia Lai), huyện biên giới Sa Thầy (tỉnh Kon Tum) và thu mua lẻ từ những thợ săn, rồi đem đi bỏ mối cho các nhà hàng ở TP Pleiku, TP Kon Tum và các tỉnh lân cận. Anh Ksor Rai, một thợ săn đã giải nghệ ở làng Mít Chép, xã Ia O, huyện biên giới Ia Grai (tỉnh Gia Lai) cho biết: “Tất cả thú rừng săn bắt, sau khi đem về đều có đầu nậu đến tận nhà thu mua. Bình quân 200.000 đồng/kg, bất kể thú gì, miễn còn sống”.
Khi được hỏi có biết săn bắt động vật hoang dã là vi phạm pháp luật không, Ksor Rai trả lời: “Biết chứ, nhưng khổ quá phải làm liều thôi. Sống gần rừng, nếu không dựa vào rừng để sống, bà con mình biết làm gì?”. Với cách suy nghĩ như thế, không khó để lý giải vì sao thú rừng ngày càng vắng bóng.
Ksor Rai cho biết thêm, trước đây những thú rừng nhỏ như hoẵng, chồn được thợ săn bỏ qua nhưng giờ cũng trở thành mục tiêu truy đuổi. Khi rừng còn nhiều thú, mỗi ngày chó săn có thể phát hiện được 4-5 con thú như heo rừng, nai, hoẵng... nhưng nay may ra chỉ được 1-2 con. Việc săn bắt ngày càng khó nên Ksor Rai đã giải nghệ, nhưng một số “đồng nghiệp” của anh vẫn ngày ngày bám rừng.
Cơ quan chức năng kêu khó
Gia Lai là một tỉnh có nhiều rừng, với độ che phủ lớn nên động vật hoang dã rất phong phú, trong đó có nhiều loại động vật đặc hữu, quý hiếm sinh sống trong Vườn quốc gia Kon Ka Kinh; Khu bảo tồn thiên nhiên (BTTN) Kon Chư Răng. Theo thống kê, tại Vườn quốc gia Kon Ka Kinh có 42 loài thú, 160 loài chim, 51 loài bò sát, ếch nhái và 209 loài bướm. Trong đó, có 3 loài thú đặc hữu vùng Đông Dương, cùng các loài đặc hữu như: mang Trường Sơn, khướu tai hung…
Trong khi đó, Khu BTTN Kon Chư Răng có diện tích 15.000ha, là nơi sinh sống của 62 loài thú, 160 loài chim và 161 loài bướm. Trong đó, có 8 loài thú bị đe dọa ở mức toàn cầu và 17 loài thú trong Sách đỏ Việt Nam.
Kon Tum cũng là một tỉnh có nhiều rừng, nên động vật hoang dã cũng đa dạng, sinh sống ở các Vườn quốc gia Chư Mom Ray, Khu BTTN Ngọc Linh, các khu rừng phòng hộ của các địa phương. Theo thống kê, Khu BTTN Ngọc Linh có 38 loại động vật quý hiếm như hổ, gấu ngựa, beo, báo gấm, sơn dương, sóc bay, rùa hộp trán vàng, hồng bàng, trĩ sao, ếch da cóc… Tại Vườn quốc gia Chư Mom Ray có 40 loài động vật quý hiếm như: hổ, voi, gấu chó, trâu rừng, bò tót, bò rừng, bò xám, tê tê Java, chà vá chân xám, chà vá chân đen, báo gấm… Đó là những con số được nghiên cứu, báo cáo khi mới thành lập Vườn quốc gia Chư Mom Ray, Khu BTTN Ngọc Linh. Còn hiện tại, với sự tàn sát của con người, cùng với sự biến mất của rừng tự nhiên, nhiều cá thể như voi, hổ... có thể đã không còn.
Trong những năm qua, lực lượng kiểm lâm các tỉnh đã tổ chức tuần tra, kiểm tra, xử lý các đối tượng, cơ sở và người săn bắt, buôn bán, vận chuyển, tiêu thụ động vật hoang dã trái pháp luật. Tuy nhiên, con số các vụ được xử lý không nhiều và chắc cũng chưa đủ mức răn đe. Trong năm 2013, Chi cục Kiểm lâm tỉnh Gia Lai bắt giữ 5 vụ vận chuyển, buôn bán động vật hoang dã. Trong đó, khởi tố 2 vụ án hình sự tại huyện Chư Pah về việc vận chuyển 82 bộ xương khô voọc chà vá chân đen cùng 26 cá thể voọc chà vá chân đen đã chết; vụ săn bắt, vận chuyển mèo rừng tại huyện Ia Grai.
Tại tỉnh Kon Tum, trong các năm 2012-2013, Chi cục Kiểm lâm tỉnh này cũng chỉ xử lý 7 vụ vận chuyển và vi phạm các quy định về quản lý, bảo vệ động vật rừng, với tang vật là 60kg thịt nai, 30kg thịt heo rừng, thu 2 con rắn, 1 con heo rừng, 1 con dúi, 1 con voọc chà vá chân đen và 1 con vượn đen má hung.
Dù cơ quan chức năng đã thực hiện nhiều hình thức quản lý và bảo vệ động vật hoang dã được cho là “chặt chẽ”, thế nhưng, số lượng động vật hoang dã ở các cánh rừng vẫn liên tục “biến mất”. Hàng ngày, những con thú vẫn nối đuôi nhau lên bàn nhậu để phục vụ cho sở thích ẩm thực của những người lắm tiền. Trước việc thú rừng bị đưa lên bàn nhậu mà chúng tôi đặt vấn đề, bà Nguyễn Thị Kim Hương, Trưởng phòng Bảo tồn thiên nhiên - Chi cục Kiểm lâm tỉnh Gia Lai, giải thích: “Phần lớn thịt rừng được bày bán ở các nhà hàng là thú nuôi, tuy nhiên có một số nơi người ta cũng trà trộn thú rừng tự nhiên.
Chúng tôi sẽ đi kiểm tra và đề xuất phương hướng xử lý”. Theo bà Kim Hương, hiện nay động vật hoang dã trên địa bàn tỉnh Gia Lai ngày càng ít, một số loài như hổ, voi hầu như không còn, hiện tại, trong các khu BTTN, rừng tự nhiên chỉ còn các động vật nhỏ: heo rừng, nhím, cheo, chồn, kỳ đà… sinh sống, nhưng với số lượng không nhiều.
ĐỨC TRUNG
