Khoảng 150 hộ dân với hơn 500 nhân khẩu là người của 7 dân tộc Kinh, Tày, Nùng, Chăm H’roi, Ba Na, Ê Đê và Mán đang sinh sống tại thôn Lạc Đạo (xã Sơn Thành Tây, huyện Tây Hòa, tỉnh Phú Yên). Những sắc màu văn hóa, lối sống, tập quán của từng dân tộc đã hòa quyện vào nhau tạo nên cuộc sống khá độc đáo của vùng đất từng là “khu kinh tế mới” này.
Ăn đám “về nhà mới” của người Tày
Tôi tình cờ được mời đi ăn đám “về nhà mới” của anh Nguyễn Công Nghiêm, một người Tày gốc Lạng Sơn, di cư vào rồi định cư tại Lạc Đạo từ năm 1991 đến giờ. Anh Nghiêm vừa mới xây xong một ngôi nhà rộng rãi, có gác lửng, trị giá hơn 200 triệu đồng. Nghiêm bảo, đó là số vốn vợ chồng anh dành dụm được kể từ khi vào vùng đất mới này lập nghiệp. Đến ăn mừng nhà mới của anh Nghiêm có gần đủ người dân thôn Lạc Đạo.
Anh Nguyễn Văn Công, cán bộ của Trạm sử dụng nước sau Thủy điện Sông Hinh (thuộc Công ty TNHH một thành viên Thủy nông Đồng Cam, trụ sở tại thôn Lạc Đạo), cho chúng tôi biết: “Ở đất này là vậy. Hễ nhà nào làm đám tiệc gì thì hầu như cả làng đều được mời đến dự như bà con ruột rà. Người ta nghỉ lên nương lên rẫy để cùng đến chung vui”.
Đám “về nhà mới” của anh Nguyễn Công Nghiêm, chỉ khách mời không thôi đã dọn 30 mâm, “còn trong gia đình, bạn thân thì chơi với nhau hai ngày rưỡi”, anh cho hay. Lễ về nhà mới của anh Nghiêm cũng khác so với người Kinh. Ngoài phần chuẩn bị của chủ nhà, ba người anh em ruột của anh mỗi người mang đến một con heo quay, những người thân thuộc góp can rượu trắng.
Mẹ của anh Nghiêm từ Lạng Sơn cũng vào chung vui với con, bởi theo bà “phong tục của chúng tôi là con về nhà mới, cha mẹ buộc phải đến để mừng cho chúng có nơi an cư”. Bởi vậy, dù xa cả ngàn cây số, bà cụ hơn 70 tuổi, đầu chít khăn vuông đen vẫn đón xe đò vào vui vầy cùng con cháu...
Những món ăn đặc trưng của dân tộc Tày được chế biến để đãi khách, gồm có những bạn bè là người Kinh, người Nùng, cả già làng người Ba Na thưởng thức.
Đất lành chim đậu
Anh Nguyễn Văn Công đến Lạc Đạo công tác từ năm 2003. Cùng đi với chúng tôi trên con đường láng nhựa dài 4 cây số nối ĐT645 đi xuyên qua Lạc Đạo vào Nhà máy Thủy điện Sông Hinh, Công vẫn không giấu được sự ngạc nhiên khi nhìn thấy ven đường nhiều đống gạch đỏ tươi, cát, thép, xi măng... chuẩn bị xây nhà mới.
“Mới 5 năm trước, khi tôi vừa đến đây, Lạc Đạo vẫn còn hoang sơ lắm. Nhà cửa thưa thớt, chỉ một hai căn nhà xây, vài ngôi nhà gỗ, còn lại toàn là nhà tạm bợ vây bằng phên cót. Vậy mà giờ đây, hầu hết cư dân nơi này đã xây dựng được nơi an cư bề thế. Thật là một sự thay đổi đến khó tin – Công bảo.
Nhưng Công không phải là người thấu hiểu hết sự thay da đổi thịt của Lạc Đạo. Chủ tịch xã Sơn Thành Tây Nguyễn Văn Toản và trưởng thôn Lê Thanh Đoạt thuộc nhóm những người đầu tiên đặt chân đến Lạc Đạo.
Ông Toản kể: “Tôi từ Thanh Hóa vào đây năm 1980, vùng đất Lạc Đạo bấy giờ chỉ là rừng núi hoang vu, bạt ngàn cây cối, chỉ có một nhóm nhỏ người Ba Na và người Chăm H’roi sống du canh du cư”.
Còn ông Đoạt là một trong hai cư dân người Kinh đầu tiên ở thôn này: “Năm 1988, tôi là công nhân của Lâm trường Tháng Tám (bây giờ là Ban Quản lý rừng phòng hộ Sông Con - PV). Đất thôn Lạc Đạo này thuộc về lâm trường. Thôn chỉ có độc đạo nhầy nhụa đất đỏ vì xe kéo gỗ ra vào. Núi rừng hoang vu đến độ khoảng 5 giờ chiều là lâm trường đóng cửa, không ai dám bước ra ngoài vì rừng rú còn cọp beo”.
Rồi người dân ở huyện Tuy Hòa cũ và các nơi khác đổ dần về đây làm kinh tế mới. Khoảng năm 1989-1990, người Tày, người Nùng từ phía Bắc vì thiếu đất sản xuất, thời tiết khắc nghiệt đã di cư đến Lạc Đạo và chọn mảnh đất này đứng chân. Dần dà, những ngôi nhà mọc lên, đất được khai hoang vỡ hóa, được trồng trọt sản xuất... đã đem lại đời sống từ ổn định đến dần khá giả cho người dân.
Khoảng giữa thập niên 1990, con đường thuộc tuyến năng lượng của Thủy điện Sông Hinh được xây dựng, tạo thêm điều kiện thuận lợi cho Lạc Đạo phát triển. Cộng vào đó, các chương trình 134, 135 của Chính phủ cũng hỗ trợ đáng kể về cơ sở hạ tầng, đất đai... cho cư dân trong thôn.
Giở sổ quản lý của thôn, ông Lê Thanh Đoạt cho biết: “Bây giờ hộ nào ít cũng phải 1,5ha, nhiều thì 5-6ha đất sản xuất. Hai loại cây trồng chính ở đây là mì, mía; ngoài ra bà con còn chăn nuôi bò, heo khá hiệu quả. Cho đến giờ, Lạc Đạo không còn hộ đói, chỉ còn 13 hộ nghèo theo tiêu chí mới” .
QUYỀN KHANH
