Thực hành nhà thuốc tốt (GPP) tại TPHCM: Lập lại trật tự thị trường thuốc

Làm thế nào để hệ thống các nhà thuốc bán lẻ được lập lại trật tự? Làm thế nào để người bệnh được sử dụng thuốc vừa an toàn, hiệu quả mà giá cả hợp lý? Và xa hơn nữa là chấn chỉnh lại thị trường thuốc, hạn chế tối đa thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc giả, thuốc phi mậu dịch, thầy thuốc vừa kê đơn vừa bán thuốc…?

Đó là những vấn đề được bàn luận sôi nổi tại Hội thảo “Vai trò của nhà thuốc GPP trong chăm sóc sức khỏe cộng đồng” do Báo SGGP phối hợp Sở Y tế TPHCM tổ chức hôm qua (4-3) với sự tài trợ của Công ty Diethelm Việt Nam.

Khó nhưng phải làm

“Việt Nam là quốc gia có tỷ lệ kháng kháng sinh cao nhất khu vực, có nhiều loại kháng sinh đã bị kháng từ 30%-80%. Theo khảo sát, đa phần người dân đều tự đi mua thuốc điều trị bệnh mỗi khi bị bệnh. Việc tự ý sử dụng thuốc đã gây đến những hậu quả khôn lường như: suy thận cấp, phù, thậm chí tử vong …”.

Đó là những thông tin được truyền tải ngay trong phần mở đầu hội thảo. Chủ tịch Hội Dược học TPHCM bức xúc khi nhận xét: “Nhà thuốc gì mà bán thuốc như bán quần áo, bán kẹo. Người bệnh muốn mua thuốc gì cũng có, mua bao nhiêu cũng bán và bán cả thuốc đã xé cả bao bì, nhãn mác”.

Tất cả những phác họa này đã phần nào cho thấy, tình hình sử dụng, mua bán thuốc tại Việt Nam hiện nay còn quá nhiều bất cập, lộn xộn và thiếu kiểm soát.

Trước tình trạng này, việc Bộ Y tế ban hành và thực hiện nguyên tắc – tiêu chuẩn Thực hành nhà thuốc tốt (GPP) với giá trị cốt lõi là đảm bảo chất lượng thuốc và nâng cao chăm sóc dược là việc làm vô cùng cần thiết.

Tuy nhiên, trong bối cảnh thị trường thuốc bán lẻ còn nhiều lộn xộn, tình trạng các bác sĩ mở phòng mạch kê toa bán thuốc còn rất phổ biến như hiện nay, nhiều nhà thuốc tư nhân lẫn các công ty dược đều lo ngại.

Vấn đề quan ngại khác là liệu ngành y tế có đủ dược sĩ phục vụ để bảo đảm một trong những tiêu chuẩn của GPP: dược sĩ phải có mặt trong suốt thời gian nhà thuốc hoạt động để tư vấn sử dụng thuốc cho người bệnh? Lãnh đạo Sở Y tế TPHCM cũng thừa nhận rằng, tình trạng dược sĩ cho thuê bằng là khá phổ biến.

Nếu như TPHCM hiện có khoảng 3.654 dược sĩ thì hơn 90% trong số đó hoạt động trong sản xuất, kinh doanh dược, làm trình dược viên. Đa phần các nhà thuốc đều mướn bằng dược sĩ đứng tên.

Bên cạnh đó, việc bán thuốc không rõ nguồn gốc, thuốc phi mậu dịch, thuốc giả vốn lâu nay đem lại nguồn lợi khá lớn cho các nhà thuốc. Đây cũng là điều khiến các chủ nhà thuốc cân nhắc. Không chỉ thế, khi thực hiện GPP và để chủ trương này trở thành hiện thực, Bộ Y tế sẽ phải tiến hành hàng loạt những giải pháp đồng bộ như: quy định chặt chẽ về vấn đề kê toa, bán thuốc tại phòng mạch… điều này cũng có nghĩa là đụng chạm tới quyền lợi của một nhóm người nào đó. Nhưng theo TS Cao Minh Quang – Thứ trưởng Bộ Y tế: Nếu đã xác định mục tiêu vì sức khỏe cộng đồng thì dù có bị phản ứng gay gắt từ nhóm người nào đó, Bộ Y tế cũng sẵn sàng.

Ở góc độ người bệnh, với thói quen mua thuốc không kê toa, nhiều người cho rằng: “GPP gì cho phức tạp. Muốn mua thuốc gì cứ tạt vào nhà thuốc mua là có ngay, mắc mớ gì phải kê toa”. Nếu nửa đêm người nhà bệnh nhân đi mua thuốc mà vào nhà thuốc GPP buộc phải có kê toa thì quả là bó tay!

Điều đó cho thấy để thay đổi ý thức của người dân đòi hỏi cần một sự tuyên truyền thấu đáo. Theo ông Nguyễn Nam Trung – Giám đốc Công ty truyền thông và sáng tạo StormEye: Thay đổi một thói quen tiêu dùng là rất khó nhưng khó không có nghĩa là không thể làm, nhất là khi thói quen ấy đang ảnh hưởng rất nhiều đến sức khỏe cộng đồng.

Theo ông Trung, song song với việc ban hành các quy định, văn bản mang tính pháp lý về triển khai GPP hiện nay, Bộ Y tế cần có một chương trình dài hơi để tuyên truyền quảng bá sự cần thiết của các nhà thuốc GPP trong cộng đồng, tuyên truyền để người dân thay đổ thói quen tiêu dùng dược phẩm – vốn khá ẩu tả từ trước đến nay. Làm sao để người dân nhận biết và hiểu được, trong tiêu dùng dược phẩm “tiện không có nghĩa là lợi”.

Không thể đi khập khiễng mãi

Phát biểu tại hội thảo, TS Cao Minh Quang, Thứ trưởng Bộ Y tế nhấn mạnh, đã đến lúc chấn chỉnh lại để mục tiêu cuối cùng là người bệnh được sử dụng thuốc an toàn, hiệu quả. Thực trạng bán lẻ thuốc hiện nay, TS Quang cho biết hiện cả nước có tới 41.500 cơ sở bán lẻ thuốc, 9.000 nhà thuốc, 17.000 quầy thuốc và 15.000 đại lý. “Với số lượng này mà không xây dựng một mô hình thực hành nhà thuốc tốt thì liệu người bệnh sử dụng thuốc có đảm bảo?”.

Với nhận xét này, TS Quang đã đưa ra các dẫn chứng bằng hình ảnh cho thấy nhiều nhà thuốc chẳng khác nào một quầy bán kẹo hay một tủ bán thuốc lá thông thường. “Những nhà thuốc kiểu “cỏn con” nằm trong những căn nhà ẩm thấp, bẩn thỉu là khá phổ biến hiện nay ở nhiều địa phương, kể cả TPHCM và Hà Nội. Vậy liệu thuốc được bán trong những nhà thuốc kiểu này có đảm bảo chất lượng? Đó là chưa kể người bán chưa dám chắc là dược sĩ, dược tá hay chỉ là… tay ngang”.

Không chỉ đa phần cơ sở vật chất các nhà thuốc chưa bảo đảm về diện tích, nhiệt độ mà quy trình bán thuốc cũng là vấn đề được đáng lo ngại. PGS – TS Phạm Khánh Phong Lan – Phó giám đốc Sở Y tế đã đưa ra hàng loạt bất cập của hệ thống phân phối bán lẻ thuốc hiện nay: dược sĩ không có mặt tại nhà thuốc, cho thuê bằng dược sĩ đại học, thuốc bán tự do không có đơn bác sĩ, tư vấn sử dụng thuốc không hợp lý, thuốc giả, thuốc kém chất lượng khó kiểm soát…

Cũng về vấn đề này, TS Cao Minh Quang đã không khỏi bức xúc khi đưa ra hình ảnh một toa thuốc với nét chữ loằng ngoằng mà đến cả đeo kính lúp cũng không đọc được: “Thử hỏi toa thuốc kiểu này liệu ai dám bán thuốc, mà có bán thì liệu có đảm bảo an toàn”. Vì vậy, theo TS Quang, xây dựng mô hình GPP chính là nhằm khắc phục những bất cập này.

Tuy nhiên, cùng với việc xây dựng GPP cho nhà thuốc thì cũng phải xây dựng GPP cho kê toa. Đó là toa thuốc phải chấm dứt việc không hợp lý, kê đơn thuốc không rõ nguồn gốc, kê đơn không có thuốc trên thị trường… Có như vậy thì mới không đi khập khiễng. Quan điểm của Bộ Y tế là thực hành song song giữa thực hành nhà thuốc GPP và thực hành kê đơn thuốc GPP. Thực hiện 2 nguyên tắc này chính là nhằm mục tiêu: chẩn đoán- điều trị tốt và cung ứng thuốc tốt.

Để thực hiện song hành 2 nguyên tắc trên, Bộ Y tế đang xây dựng danh mục thuốc kê đơn; xây dựng và ban hành nguyên tắc, tiêu chuẩn thực hành nhà thuốc tốt; xây dựng và ban hành quy chế hoạt động của chuỗi nhà thuốc GPP; xây dựng, ban hành danh mục thuốc không kê đơn… Nói tóm lại, Bộ Y tế kiện toàn những quy tắc đồng bộ để việc triển khai 2 nguyên tắc này đảm bảo quyền lợi cho bệnh nhân.

Cùng với việc tiến hành triển khai, Bộ Y tế xem xét 7 biện pháp nhằm khuyến khích xây dựng nhà thuốc GPP. Đó là: quảng bá thương hiệu; giảm thuế suất; áp dụng triệt để quy chế kê đơn và quy chế GPP trong điều trị; thu hẹp phạm vi kinh doanh và thời gian cấp phép hoạt động của nhà thuốc GPP; xác định phạm vi kinh doanh (thuốc kê đơn và không kê đơn); cho phép nhập khẩu thuốc trực tiếp và xây dựng đội ngũ nhân lực.

Thứ trưởng Cao Minh Quang đề nghị chính quyền các địa phương cùng kết hợp triển khai đồng bộ nhà thuốc GPP, các hội và hiệp hội nghề nghiệp tham gia tích cực, doanh nghiệp dược cần nhận thức đúng đắn để hỗ trợ thực hiện nhà thuốc GPP…

TƯỜNG LÂM – KIM LIÊN