Trở lại Vạn Phúc

Từ ngày 3 đến 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh – Chủ tịch nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa non trẻ, đã bí mật rời Bắc Bộ Phủ về ở và làm việc trong một ngôi nhà của gia đình cụ Nguyễn Văn Dương nằm ở giữa làng Vạn Phúc (Hà Đông). Chính tại ngôi nhà trên, vào các ngày 18 và 19-12-1946, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã chủ tọa cuộc họp mở rộng Ban Thường vụ Trung ương Đảng và quyết định phát động toàn quốc kháng chiến.

Nơi Hồ Chủ tịch soạn lời kêu gọi kháng chiến

Cho đến nay, làng Vạn Phúc vẫn lưu giữ những tài liệu liên quan đến sự kiện ra đời “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến”. Trong đó, có phần nhật ký mà đồng chí Vũ Kỳ đã ghi lại những khoảnh khắc căng thẳng nhất của Bác khi ngồi soạn thảo lời hịch kêu gọi đồng bào cả nước vùng lên kháng chiến. “Ngày 19-12, tờ mờ sáng Bác đã dậy, gọi chuẩn bị giấy, bút. Đêm qua chắc Bác ngủ ít nên thấy mắt Bác thâm quầng. Giờ này mùa đông rét lạnh, chắc nhiều người còn đang ngủ. 18 giờ 45 phút tối 19-12, Bác rời Vạn Phúc và lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến đã theo Bác lan đi khắp đất nước, làm rung động cả triệu con tim Việt Nam, như một lời hịch cứu nước vang dội non sông.

Vạn Phúc xưa có tên là làng Vạn Bảo, vốn gọi là trang Vạn Bảo, thuộc xã Thượng Thanh Oai, nằm ngay bên dòng sông Nhuệ, nay thuộc TP Hà Đông và vừa mới được sáp nhập về thủ đô Hà Nội.

Theo lịch sử làng còn chép lại, nghề dệt lụa ở đây đã có từ năm 868, Thành Hoàng làng đang thờ chính là tổ của nghề dệt lụa. Đặc biệt, người dân Vạn Phúc đã giác ngộ cách mạng từ rất sớm. Từ năm 1938, Vạn Phúc đã có chi bộ Đảng đầu tiên.

Chúng tôi tạt vào một quán nước nhỏ ở ven đường, nơi được dựng lên để phục vụ khách du lịch, bà cụ già bỏm bẻm nhai trầu, kể: “Ở đây, ai cũng tự hào làng mình là một căn cứ cách mạng từ thời đất nước còn chưa giành được chính quyền và đặc biệt là nơi Bác kính yêu đã viết Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến…”. Cách chỗ quán nước không xa là khu nhà của cụ Dương, nơi khi xưa Hồ Chủ tịch đã soạn ra lời hịch kháng chiến.

Cụ Dương đã mất. Con cháu ông tự nguyện tặng cả gia tài của mình cho Bảo tàng tỉnh Hà Tây (cũ) từ hơn 20 năm qua để làm Nhà lưu niệm Bác Hồ. Khu nhà nằm ở giữa làng. Trên gác chính là nơi Bác Hồ đã ở và làm việc. Cô thuyết trình viên Cao Thị Hồng, người dẫn chúng tôi đi thăm những nơi Hồ Chủ tịch đã ở và làm việc, kể: “Trước đây người ta chỉ biết Vạn Phúc là quê lụa mà ít biết ở đây còn có Nhà lưu niệm Bác Hồ - nơi Bác đã soạn ra “Lời kêu gọi toàn quốc kháng chiến” ngày 19-12-1946.

Phố lụa, phố làng

Làng Vạn Phúc hôm nay đã trở thành một “phố làng”, chia thành 2 phần rõ rệt. Đầu làng là khu trung tâm mua sắm lụa là, vải vóc. Ngày cũng như đêm, khách vào ra đông như hội. Còn bên trong, mặc dù xã đã thành phường nhưng vẫn còn mang rõ nét một ngôi làng có lịch sử 1.000 năm. Đình làng rêu mờ phủ bóng. Những cụ già thong thả nhai trầu.

Ông Nguyễn Văn Thủy, Chủ tịch UBND phường Vạn Phúc, bảo: “Trước thì cả làng chúng tôi vẫn vừa dệt lụa vừa trồng rau, lúa nhưng bây giờ đều chuyển hẳn sang dệt lụa và kinh doanh buôn bán”. Ông cho biết, hiện cả làng có tới 1.000 khung dệt đang hoạt động và khoảng 400 khung dự phòng. Lượng lao động tham gia làm ra lụa lên tới 5.000 - 6.000 người. Mỗi năm, cả làng Vạn Phúc tung ra thị trường hơn 2,5 - 3 triệu mét lụa các loại, tổng doanh thu đạt 40 - 45 tỷ đồng.

Chúng tôi gặp ông Nguyễn Văn Hùng, 59 tuổi, là cháu đích tôn của cụ Dương, đang ở làng Vạn Phúc. Ông Hùng kể: “Từ những năm 30 của thế kỷ trước, ông tôi đã nổi tiếng là một thương gia giàu có nhờ buôn tơ lụa. Trong nhà lúc nào cũng có vài chục khung dệt, hàng trăm người làm. Sản phẩm làm ra bán tận Sài Gòn, Gia Định.

Từ năm 1936, ông đã đi theo cách mạng, ngôi nhà của ông đã trở thành căn cứ hoạt động bí mật và là nơi che giấu nhiều đồng chí tiền bối khác của cách mạng”. Nối lấy nghiệp cha ông, trong nhà ông Hùng bây giờ cũng là một xưởng dệt nhỏ, ngày ngày ông vẫn tiếp tục làm ra những dải lụa ấm tay người và kiên trì đưa thương hiệu lụa Hà Đông đi xa.

Ông Hùng tâm sự: “Nếu dệt bằng máy hiện đại thì lụa Vạn Phúc không còn là Vạn Phúc nữa. Càng thủ công càng thu hút khách du lịch”. Hiện nay, nhờ việc đẩy mạnh xúc tiến thương mại, mở rộng thị trường xuất khẩu nên lụa Vạn Phúc đã có mặt tại nhiều nước như Pháp, Anh, Đức, Ý, Hoa Kỳ và Indonesia.

Một làng quê cách mạng vươn lên hòa nhịp cùng dòng chảy cuộc sống, nơi đó truyền thống và hiện tại đan xen, giá trị xưa trong giá trị nay, tạo nên một sức sống mãnh liệt, vĩnh cửu. 

VĂN PHÚC HẬU