Một ngày đầu tháng 11-2004, vừa mờ sáng, tiến sĩ Dương Văn Chín (Viện Lúa ĐBSCL) lật quyển sổ tay ghi chép những điều cần làm trong ngày: 40 người thu hoạch tôm, 10 người lựa tôm, máy bơm nước, 2 xuồng, 2 vỏ máy vận chuyển tôm càng xanh (TCX) từ ruộng lúa ra xe… Đây là vụ thu hoạch tôm thứ ba, nhưng tiến sĩ Chín vẫn ghi chép công việc thận trọng để “gom vàng xanh” trong lũ.
Hơn 50 nhân công, từ 6 giờ sáng đã sẵn sàng ghe, lưới kéo, cần xé… tập kết tại lô đất 5A của Viện Lúa ĐBSCL để thu hoạch tôm càng xanh (TCX). 7 giờ, rồi 8 giờ, chiếc xuồng ba lá lách nhẹ trên con mương đã rút nước, chở những cần xé TCX cập bến. Nữ tiến sĩ Trần Thị Ngọc Sơn (cùng nhóm thực hiện mô hình lúa – TCX tại Viện Lúa), lòng mừng rơn vì kết quả ngoài mong đợi. Đây có lẽ cũng là năm lô đất 5A cho thu nhập cao nhất từ trước đến nay.
Thu hoạch tôm càng xanh tại Viện Lúa ĐBSCL.
Mùa thu hoạch thứ 3 liên tiếp, năng suất tôm đạt gần 3 tấn trên 4 ha đất này. Tính ra, tổng thu trên mô hình lúa – tôm năm 2003 là 72,6 triệu đồng, lãi thuần 37,6 triệu đồng/ha, trong đó lãi từ tôm 88,3%.
Liên tiếp 3 vụ tôm thắng đậm, khách tham quan từ những lão nông trong vùng đến cán bộ lãnh đạo ngành nông nghiệp, chính quyền địa phương đều ghi chép cẩn thận để học hỏi.
Chị Ngô Hồng Yến, Phó Chủ tịch UBND huyện Cờ Đỏ, TP Cần Thơ cho biết: toàn huyện có 700 công đất nuôi TCX, năng suất bình quân đạt trên 650 kg/ha. Trong đó, nhiều nông hộ nuôi đạt 1 tấn/ha.
Tại huyện Vĩnh Thạnh, anh Lê Văn Aån, 40 tuổi là hội viên nông dân ấp Đất Mới, xã Thạnh Mỹ, đã làm giàu trên diện tích 1,5 ha đất nhờ mô hình lúa – tôm mùa lũ. Sau khi tìm hiểu kỹ quy trình nuôi TCX thông qua Trạm khuyến nông, tháng 4-2002, anh thả vụ tôm đón lũ đầu tiên với 60.000 con tôm giống.
Kết quả thật bất ngờ, anh thu được 65 triệu đồng, trừ chi phí 25 triệu đồng, lãi trên 40 triệu đồng. Từ thắng lợi này anh mạnh dạn nuôi thêm 15.000 con tôm trái vụ (vụ đông-xuân). Tổng chi phí cho vụ thả nuôi là 53 triệu đồng, anh bán 1,5 tấn tôm với giá 75.000đ/kg, thu được 112 triệu đồng. Đây là bước ngoặt để anh hình thành mô hình lúa – tôm.
Vụ tôm 2003 anh thả 45.000 tôm giống lãi trên 44 triệu đồng. Năm 2004 anh tăng số lượng lên 100.000 con giống, bán tôm giá 80.000đ/kg thu được 120 triệu đồng, lãi trên 66 triệu đồng. Đây là kết quả của một nông dân luôn trăn trở tìm kế sinh nhai trong mùa lũ.
Giờ đây, anh đã đúc kết được kinh nghiệm: muốn nuôi tôm càng xanh trên ruộng lúa trước tiên phải nắm chắc kỹ thuật như: tôm post giống phải đạt 15-20 ngày tuổi, thức ăn tươi sống phải đi đôi với thức ăn công nghiệp; thay nước, bón vôi định kỳ. Đặc biệt, không nên tiếc đất mà làm vụ lúa hè thu sẽ trễ lịch thả tôm… Được biết, hiện nay anh đã trở thành chuyên gia tư vấn kỹ thuật cho 50 thành viên trong câu lạc bộ nuôi tôm tại địa phương. Sự ra đời của 50 thành viên trong câu lạc bộ cũng chính là nhờ công anh Aån mở mũi đột phá.
ĐBSCL có diện tích mặt nước ngọt chiếm gần 600.000 ha, với nhiều hệ thống sông ngòi, kênh rạch, ao, vườn, ruộng... được xem là vùng có tiềm năng rất lớn cho nghề nuôi TCX trong mùa lũ. Theo đánh giá của khoa Nông nghiệp (Trường ĐH Cần Thơ), nghề nuôi TCX hiện nay phổ biến với nhiều hình thức như nuôi tôm kết hợp trên ruộng lúa, nuôi trong mương vườn, nuôi ao... Năng suất tôm nuôi đạt từ 100 - 300kg/ha/vụ đối với ruộng; 500 - 1.200kg/ha/vụ đối với nuôi ao.
Từ năm 1998 đến nay, Trường Đại học Cần Thơ (ĐHCT) đã nghiên cứu ương ấu trùng TCX theo hướng mới với mô hình “nước xanh cải tiến” đã đạt được thành công quan trọng; đang triển khai ứng dụng ở nhiều địa phương như: Tiền Giang, Bến Tre, Trà Vinh, Sóc Trăng, An Giang, Cà Mau.
Viện Hải sản (ĐH Cần Thơ) cho rằng cần có giải pháp cho việc phát triển giống tôm càng xanh ở ĐBSCL: tiếp tục nghiên cứu, hoàn thiện tất cả các khâu kỹ thuật cũng như giảm giá thành sản xuất; tăng cường tập huấn, chuyển giao kỹ thuật cho sản xuất; thành lập mạng lưới các trại giống địa phương; thành lập các mạng lưới dịch vụ cho sản xuất tôm giống; đẩy mạnh khuyến ngư - đặc biệt là nuôi tôm càng xanh thịt bằng giống nhân tạo... Trong đó, nhà nước cần có chính sách vay vốn thuận lợi để phát triển sản xuất giống...
Hôm tiến sĩ Dương Văn Chín thu hoạch tôm, nhiều người tò mò dò xem vị khách nước ngoài ngồi bóc vỏ tôm luộc, kẹp bánh mì “ăn rất hồn nhiên”. Đó chính là giáo sư Jean Claude Micha (đang giảng dạy tại Trường Đại học Namur Bỉ), ông J.C. Micha cho biết ông rất ngạc nhiên về năng suất nuôi TCX của người dân ở ĐBSCL. Đây là mô hình hay, không làm lúa sẽ giảm được lượng hóa chất rải xuống đồng ruộng. Cái hay hơn là lợi nhuận của người dân tăng rất cao so với chuyên trồng lúa.
Theo giáo sư J.C. Micha, hiện nay dân châu Âu thích ăn tôm càng xanh hơn tôm sú. Sự lựa chọn này xuất phát từ nguồn gốc sản xuất: tôm càng xanh được xem sạch bệnh hơn tôm sú. Chính vì vậy, mà giá tôm càng xanh đông lạnh, lặt đầu tại Bỉ lên đến 30 euro/kg. Những năm trước, khi lũ về người dân ĐBSCL luôn đối diện với nhiều hiểm họa. Giờ đây, người dân ĐBSCL đã chủ động “tìm vàng xanh” trong nước lũ để làm giàu.
CAO HOÀNG PHONG
