Có lẽ cuộc hội ngộ từ phòng triển lãm “Quê hương” là niềm vui rất lớn trong tâm trạng 3 họa sĩ quê gốc Nam bộ đã có một thời thanh niên sống gắn bó với mảnh đất Sài Gòn và có một thời sống ở Hà Nội… (*)
Họa sĩ Huỳnh Văn Thuận, người cao tuổi nhất, sinh năm 1921. Sau khi học Trường vẽ Gia Định, ông ra Bắc học và tốt nghiệp Trường Cao đẳng Mỹ thuật Đông Dương từ năm 1944. Chọn Hà Nội là quê hương thứ hai và ở lại miền Bắc suốt thời gian khá dài, đề tài quê hương trong tranh ông là cả bóng hình của hai miền đất nước: cánh cò, hương lúa, gánh thóc…; hình ảnh quê hương trong những ngày hòa bình đến những năm tháng chiến tranh…
Tác phẩm trưng bày của Huỳnh Văn Thuận khá đồ sộ gồm tranh cổ động, những bức ký họa nho nhỏ nhưng hình nét thật sắc sảo, chi tiết sống động, ghi nhận khá nhiều hình ảnh anh bộ đội, dân công trong chiến dịch Biên giới năm 1950; cảnh sinh hoạt của người dân làng chài, thôn Vĩnh Mốc, Vĩnh Linh những năm chiến tranh ác liệt…
Mảng tranh sơn khắc và sơn mài thể hiện khá rõ thế mạnh cấu trúc hình nét trong không gian tranh tưởng thật dày đặc, mạnh mẽ nhưng luôn hé lộ nhiều khoảng không gian trống thật tinh tế, gợi cảm xúc xôn xao, sâu lắng (bức Hồn quê hương, Hương lúa, Vết tích xe tăng giặc…)
Họa sĩ Huỳnh Phương Đông, năm nay 78 tuổi, nổi tiếng về những bức ký họa kháng chiến trong những năm tháng chiến tranh. Trong tranh ông thường phảng phất bóng hình đất nước trong chiến tranh, là mảng không gian khói lửa của những trận đánh nổi tiếng được ghi nhanh như kiểu “ký” của phóng viên chiến trường (bức Hành quân qua Mã Đà, trận Ấp Bắc, trận Bà Rịa…). Đặc biệt, lần triển lãm này, họa sĩ Huỳnh Phương Đông trình làng nhiều tác phẩm tượng và “rẽ ngoặt” đề tài với những bức tranh nude khá đẹp.
“Người họa sĩ tên Trầm” (tên ông được tác giả Lê Thanh Trừ gọi thân mật trong một quyển sách nhỏ về chân dung các họa sĩ), được coi là người trẻ nhất nhưng năm nay họa sĩ Hoàng Trầm cũng bước vào tuổi 77. Ông là 1 trong 4 họa sĩ (trong đó có cả Huỳnh Phương Đông) bắt đầu đi vào chiến khu Rừng Sác từ thời còn là sinh viên Trường vẽ Gia Định và về sau cũng tập kết ra Bắc.
5 bức tranh sơn mài và sơn dầu góp mặt của ông khá khiêm tốn so với khối lượng tác phẩm sáng tác lâu nay. Nổi tiếng về thể loại tranh sơn mài với tính chắt lọc thật tinh tế và rất có duyên về hình, nét; ở đây, nhìn một góc riêng bức sơn dầu Qua sông của ông cho thấy hình ảnh những cô gái chở bộ đội qua sông thật ấn tượng với nhịp điệu trong tranh dồn dập nhưng nhịp nhàng trong không gian sóng nước màu xanh chàm, tím thẩm dày đặc, thỉnh thoảng lấp lánh ánh vàng của pháo sáng biểu lộ sự quyết tâm, vội vã mà khá thầm lặng của các cô giao liên thời kháng chiến.
Một đời tranh của từng họa sĩ chưa thể diễn tả, bộc lộ hết trong cuộc triển lãm ngắn. Nhưng, Quê hương là cuộc hội ngộ thật đặc sắc và xúc động của “ba chàng họa sĩ” từng một thời là sinh viên Trường vẽ Gia Định xưa.
(*) Triển lãm tại Trường ĐH Mỹ thuật TPHCM, 5A Phan Đăng Lưu, quận Bình Thạnh, từ 19-11 đến 30-11-2005.
KIM ỬNG
