Hỏi: Xin giải thích chữ “nậu” trong “đầu nậu” và “nậu” trong “nậu nguồn” (Ai về nhắn với nậu nguồn, mít non gửi xuống, cá chuồn gửi lên).
Lê Thức (phường 3, thành phố Tuy Hòa)
KHÁNH TƯỜNG: Huỳnh Tịnh Của (Đại Nam Quốc Âm tự vị-1896) giải thích nậu là bọn, lũ và đầu nậu là kẻ đứng đầu một bọn làm nghề. Gustave Hue (Từ điển Việt-Hoa-Pháp, 1937) thì giải thích nậu là nhóm, tốp và dẫn: một giáp chia làm hai nậu. Từ đó ta có thể suy ra nậu có 2 nguồn gốc: từ chỉ đơn vị nghề nghiệp và đơn vị hành chính.
Dưới thời các chúa Nguyễn, trong buổi đầu khai phá vùng Đàng Trong, đã đặt ra các đơn vị hành chính mới như phường, nậu, man. Phường, nậu, man là các đơn vị nhỏ hơn thôn. Nậu lại là tập hợp một nhóm người cùng nghề như nậu nguồn (khai thác lâm sản), nậu rớ (đánh cá bằng rớ), nậu rỗi (buôn cá), nậu nại (làm muối) và vì vậy đầu nậu là người đứng đầu một nhóm người cùng nghề.
Khi xóm làng đã thiết lập vững chắc các đơn vị như nậu, man không còn tồn tại và chữ nậu chỉ còn có nghĩa là bọn họ, người ta; đầu nậu là kẻ đứng đầu một nhóm người, kẻ cầm đầu với ý nghĩa không tốt. Vùng Nghĩa Bình, Phú Khánh lại có cách gọi tắt bọn ấy, nhóm ấy… là nẩu (nậu ấy) như trong câu hát:
Thương chi cho uổng tấm tình
Nẩu về xứ nẩu bỏ mình bơ vơ!
