Bài thơ chúc Tết đầu tiên của Chủ tịch Hồ Chí Minh

Ấy là bài Chúc năm mới đăng lần đầu trên báo Việt Nam độc lập số 114, ngày 1-1-1942. Sau này in lại trong một số sách khác. Nguyên văn như sau:

Chúc năm mới

Tháng ngày thấm thoắt chóng như thoi,
Năm cũ qua rồi, chúc năm mới:
Chúc phe xâm lược sẽ diệt vong!
Chúc phe dân chủ sẽ thắng lợi;
Chúc đồng bào ta đoàn kết mau!
Chúc Việt Minh ta càng tấn tới,
Chúc toàn quốc ta trong năm nay,
Cờ đỏ sao vàng bay phấp phới!
Năm nay là năm rất vẻ vang,
Cách mệnh thành công khắp thế giới.

Năm 1942

Bài thơ được viết ở chiến khu cách mạng Cao Bằng. Trước đó không lâu, Chủ tịch Hồ Chí Minh đã triệu tập Hội nghị Trung ương lần thứ 8 tại Pác Bó, quyết định khởi nghĩa vũ trang, và thành lập Mặt trận Việt Nam độc lập đồng minh – gọi tắt là Việt Minh – lãnh đạo toàn dân kháng chiến.

Dấu ấn của hai sự kiện lịch sử này hiện rõ trong bài thơ. Âm hưởng chính của bài thơ là lời chúc, niềm hy vọng và sự tin tưởng. Ở những bài thơ chúc Tết những năm sau đó, còn có những lời thăm hỏi, động viên và kêu gọi nữa.

Kể từ mùa xuân năm 1942 ấy cho đến năm 1969 – năm Người qua đời – là gần ba chục năm, chỉ có vài ba năm, vì những lý do bất đắc dĩ, Chủ tịch Hồ Chí Minh không có thơ chúc Tết. Có năm, Người làm thơ vào Tết Âm lịch và cả Tết Dương lịch (chưa kể Tết Trung thu dành cho thiếu nhi).

Những năm kháng chiến chống Mỹ, cứ đến giao thừa mỗi năm, qua Đài Tiếng nói Việt Nam (bấy giờ ta chưa có Đài Truyền hình Trung ương); thính giả lại được nghe Người trực tiếp đọc thơ chúc Tết. Việc này quen thuộc với người Việt Nam ta đến mức trở thành một tập quán.

Bởi vậy, ngay sau ngày Chủ tịch Hồ Chí Minh qua đời, nhà thơ Vũ Cao có bài thơ nói đúng và hay tâm trạng mỗi người Việt Nam:

Sau ngày 3-9

Cho con ước tự bây giờ:
- Mỗi năm vào buổi giao thừa, mỗi năm
Bác về cùng với nhân dân
Đọc thơ Tết lấy một lần, hãy đi!

HỒNG DIỆU