Vào tháng 6.2008, giới xuất bản trong nước xôn xao về vụ việc một số Nhà xuất bản (NXB) trong nước vi phạm bản quyền của thương hiệu Walt Disney. Một số báo đã đưa tin rằng: “Đại diện thương hiệu Walt Disney đánh tiếng đòi khoản tiền 3,2 tỷ đồng nhằm khắc phục thương hiệu bị xâm phạm bản quyền…”.
Trước luồng thông tin ấy, đại diện của Công ty cổ phần Truyền thông Thượng Đỉnh (APEX MEDIA JSC) - đơn vị duy nhất tại Việt Nam được nhượng quyền sản xuất và kinh doanh các ấn bản phẩm và văn phòng phẩm in mang thương hiệu Disney, sử dụng các nhân vật của Walt Disney, đã lên tiếng.
Thiếu cập nhật thông tin hội nhập
Trước thềm sự kiện Việt Nam chính thức gia nhập WTO, vào tháng 5-2006, Walt Disney đã tổ chức họp báo tại TPHCM để công bố sự có mặt chính thức của Walt Disney tại thị trường Việt Nam thông qua tập đoàn EMHI, đại diện bản quyền của Walt Disney Việt Nam, Lào, Campuchia và Công ty cổ phần Truyền thông Thượng Đỉnh (APEX MEDIA JSC) - đơn vị duy nhất tại Việt Nam được nhượng quyền sản xuất và kinh doanh độc quyền các ấn bản phẩm và văn phòng phẩm in mang thương hiệu Disney, sử dụng các nhân vật của Walt Disney.
Sau đó, vào tháng 10-2007, APEX MEDIA JSC đã tổ chức họp báo tại Hà Nội với sự tham gia TS Vũ Mạnh Chu - Cục trưởng Cục Bản quyền Tác giả (Bộ Văn hóa - Thông tin) và đại diện các cơ quan truyền thông, báo chí để công bố về việc nhượng quyền này.
Một số ấn phẩm vi phạm bản quyền của Walt Disney.
Và chưa đầy một năm sau, vào ngày 2-5-2008, đại diện của EMHI đã gửi văn bản cho các cơ quan chức năng của Việt Nam, thông báo về việc “… các ấn bản phẩm mang thương hiệu và hình ảnh các nhân vật của Walt Disney bị xâm phạm bản quyền tại Việt Nam ở mức độ nghiêm trọng…”, với các bằng chứng vi phạm của các đơn vị: NXB Văn Nghệ TPHCM, NXB Phụ Nữ, NXB Đại học Quốc gia, NXB Đà Nẵng, NXB Phương Đông (Cà Mau), NXB Mỹ Thuật (Hà Nội).
Trước mắt, đại diện của Walt Disney đã đề nghị các NXB thu hồi số sách vi phạm trên, đồng thời thông báo về việc thực hiện kiểm tra thu hồi các tựa sách vi phạm tại bốn thành phố lớn Hà Nội, TPHCM, Đà Nẵng, Cần Thơ… các đơn vị vi phạm sẽ phải chịu trách nhiệm chi trả toàn bộ chi phí thực hiện công việc trên (theo các NXB tự ước tính là khoảng 3,2 tỷ đồng)
Theo ông Nguyễn Hoàng Vĩnh Lộc- đại diện của APEX MEDIA JSC- số tiền trên hoàn toàn không phải là tiền để đền bù việc vi phạm bản quyền hoặc thương hiệu của Walt Disney, như một số báo đã nêu. Theo ông Dương Thanh Long- luật sư chuyên trách quyền sở hữu trí tuệ của công ty Luật PBC, đại diện pháp lý của APEX MEDIA JSC, nếu đưa vụ việc này ra luật pháp quốc tế, số tiền bồi thường vi phạm bản quyền, giá trị của một thương hiệu không chỉ có như vậy.
Trách nhiệm của ai?
Đến nay, tất cả các NXB vi phạm bản quyền của Walt Disney đã xác nhận việc vi phạm, đồng ý thu hồi sách và thanh minh là do… thiếu thông tin, không biết sự có mặt của Walt Disney tại Việt Nam. Tuy nhiên, mọi việc rắc rối ở chỗ, ai sẽ phải trả khoản chi phí trên cho việc kiểm tra, thu hồi số sách trên. Và vụ việc này đã bộc lộ những khe hở trong công tác quản lý xuất bản.
Theo Luật Xuất bản, các NXB sẽ phải chịu trách nhiệm hoàn toàn về mọi vi phạm. Nhưng trong thực tế, những cuốn sách vi phạm bản quyền của Walt Disney đều được NXB liên kết với các đối tác là các công ty TNHH. Nghiêm trọng hơn, có NXB lại chỉ liên kết với một nhóm biên soạn, nhóm biên soạn này lại ủy quyền cho một cá nhân (không có tư cách pháp nhân) làm việc với NXB. Trong các hợp đồng liên kết xuất bản, các đối tác đều cam kết là đã được chuyển nhượng bản quyền và chịu mọi trách nhiệm về vấn đề này. Thế nhưng, các NXB đã không kiểm tra (hoặc cố tình làm lơ) bản quyền gốc, và trong các cuốn sách không hề có trang thông tin về bản quyền (theo qui định của Luật bản quyền quốc tế)…
Chính vì việc làm lơi lỏng và thiếu trách nhiệm như vậy, đến nay, các NXB vi phạm đang trong tình trạng “dở khóc, dở cười”, bởi chắc chắn các NXB không có tiền để trả chi phí. Trong khi đó, tất cả lợi nhuận từ việc xuất bản sách vi phạm bản quyền trên, các đối tác tư nhân đều đã bỏ vào túi của họ?!
Vụ việc này sẽ được giải quyết như thế nào còn là câu chuyện dài, nhưng có thể nói, đây là một bài học “xương máu” cho tất cả các NXB về bản lĩnh nghề nghiệp trong thị trường xuất bản hiện nay.
Việt Hà
