Cách thành phố Kon Tum khoảng 40km về phía Bắc, tượng đài chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh (thuộc huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum) sừng sững uy nghiêm và hùng tráng, là biểu tượng cho niềm tự hào của người Kon Tum.
Tượng đài Chiến thắng Đăk Tô – Tân Cảnh tại trung tâm thị trấn Đăk Tô (huyện Đăk Tô, tỉnh Kon Tum).
Trong thời kỳ kháng chiến chống Mỹ, Đăk Tô - Tân Cảnh là căn cứ quân sự lớn nhất của chính quyền Sài Gòn ở Bắc Tây Nguyên. Đầu những năm 70 của thế kỷ trước, ở đây có 28 tiểu đoàn bộ binh, 6 tiểu đoàn pháo binh, 4 tiểu đoàn thiết giáp... Phần lớn lực lượng được bố trí ở dãy cao điểm phía Tây sông Pô Kô, hình thành tuyến phòng ngự từ xa.
Về lực lượng quân đội ta, gồm các trung đoàn chủ lực của Tây Nguyên như: 28, 66, 95, 24B (Sư đoàn 10 - Đoàn Đăk Tô ngày nay), phối hợp với bộ đội địa phương tỉnh Kon Tum. Vào thời khắc lịch sử, chiều 23-4-1972, pháo binh ta nã đạn dồn dập vào căn cứ Tân Cảnh, cứ điểm mạnh nhất của địch. Rạng sáng 24-4-1972, xe tăng ta xông thẳng qua thị trấn Tân Cảnh, lao lên mở cửa phía Đông căn cứ Tân Cảnh. Chớp thời cơ địch còn hoảng sợ khi thấy xe tăng ta, tiểu đoàn 9 cùng đội công tác tỉnh Kon Tum kêu gọi nhân dân nổi dậy. Đầu giờ sáng ngày 24-4-1972, thị trấn Tân Cảnh được giải phóng.
Lúc này cuộc chiến đấu ở căn cứ E42 Tân Cảnh diễn ra dữ dội. Xe tăng của quân ta đã tiêu diệt 7 xe tăng địch. Quân ta dần dần làm chủ tình hình. Trưa 24-4-1972, trung đoàn 66 của ta làm chủ hoàn toàn căn cứ Tân Cảnh. Quân ta bắn rơi 8 máy bay, thu 9 xe tăng, 20 pháo 105 ly, gần 100 xe quân sự, hàng vạn quả pháo và toàn bộ phương tiện chiến tranh của địch, bắt 429 tù binh. Lúc này quân địch đóng ở các căn cứ Tri Lễ, quận Đăk Tô... rút chạy tán loạn. Một dải đất mênh mông từ Diên Bình, qua Tân Cảnh, đến Đăk Tô, về Đăk Mốt và hàng chục ngàn đồng bào các dân tộc Kon Tum được giải phóng.
Với đồng bào các dân tộc tỉnh Kon Tum, chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh cách đây tròn 40 năm đã đi vào lịch sử của cuộc kháng chiến chống Mỹ. Bằng sức mạnh đấu tranh kiên cường như vũ bão của quân và dân Kon Tum, chiến thắng Đăk Tô - Tân Cảnh là kết quả tất yếu minh chứng hùng hồn truyền thống đấu tranh của dân tộc ta.
Thắng lợi trên đã cổ vũ lòng dân và thúc đẩy công cuộc đấu tranh của cả nước thêm mạnh mẽ, góp phần vào sự nghiệp giải phóng toàn bộ Tây Nguyên sau này. Với ý nghĩa to lớn đó, Đăk Tô - Tân Cảnh đã được công nhận là di tích lịch sử cấp quốc gia, là niềm tự hào của người Kon Tum và cả khu vực Tây Nguyên.
Đức Trung
