Trẻ sơ sinh đặc biệt là trẻ sinh non dễ bị mất nhiệt một cách nhanh chóng do diện tích bề mặt da lớn so với tỷ số khối của cơ thể, da mỏng, đáp ứng run chưa trưởng thành, không có khả năng co cơ và giảm lớp mỡ nâu. Trẻ càng dễ mất nhiệt nếu ở trong môi trường lạnh. Hạ thân nhiệt sẽ làm tăng tỷ lệ mắc bệnh và tử vong ở trẻ sơ sinh.
Vì vậy khi thời tiết trở lạnh là lúc các bệnh trẻ em tăng lên, đặc biệt là các bệnh nhiễm trùng hô hấp. Chăm sóc trẻ sơ sinh mùa lạnh phải đảm bảo trẻ đủ ấm nhưng phải thoáng mát, tránh hăm da, nhiễm trùng rốn do quấn trùm trẻ quá kỹ.
Phòng trẻ phải thoáng khí, đủ ánh sáng, và ấm áp. Nếu dùng máy lạnh thì giữ nhiệt độ ở 28°C, tránh để quạt gió máy lạnh thổi hơi lạnh trực tiếp vào trẻ. Cần mặc quần áo cho trẻ đủ ấm, đội nón, mang vớ cho trẻ. Nếu trời lạnh, cần đóng bớt cửa tránh gió lạnh lùa vào vì dù trẻ mặc đủ quần áo ấm nhưng tiếp xúc thường xuyên với nguồn gió lạnh sẽ nguy hiểm cho trẻ. Cho trẻ nằm chung với mẹ. Mẹ ôm trẻ vào lòng sẽ làm tăng tình cảm mẹ con, thân nhiệt trẻ ổn định. Tiếp xúc da kề da cũng rất hữu ích để giữ trẻ không bị lạnh, đặc biệt là trẻ sinh non, trẻ bị hạ thân nhiệt hay khi cần cho trẻ ra ngoài trong khi trời trở lạnh. Cho bé bú mẹ đầy đủ cũng là cách hữu hiệu giữ trẻ ấm. Thường xuyên kiểm tra tã trẻ, khi thấy ướt hãy thay ngay để tránh trẻ bị lạnh. Đo nhiệt độ trẻ hay sờ tay chân trẻ nếu thấy lạnh thì mặc thêm quần áo, đắp thêm chăn, ôm trẻ vào lòng mẹ, cho bú mẹ.
Rửa tay là biện pháp đơn giản nhưng hiệu quả phòng nhiễm trùng sơ sinh. Rửa tay bằng xà phòng trước và sau khi chăm sóc bé. Trẻ không bị nhiễm trùng sẽ tránh được thay đổi thân nhiệt. Khi tắm trẻ cần chuẩn bị đầy đủ quần áo, khăn lau, khăn tắm, xà phòng, nước ấm (đổ nước lạnh trước rồi pha nước nóng vào sau), phấn thoa, thuốc nhỏ mắt nhỏ mũi, bông ráy tai. Nơi tắm bé phải kín gió, ấm áp. Chọn xà phòng có độ kiềm thấp, dùng cho sơ sinh. Tắm bé từng phần. Dùng khăn mềm thấm nước ấm lau mắt bé trước, sau đó lau mặt, gội đầu, lau khô đầu. Sau đó tắm nửa người trên cho bé, chú ý các nếp gấp cổ, nách, sau gáy, sau đó lau khô. Tắm tiếp phần dưới cơ thể, chú ý nếp bẹn, vùng hậu môn, sinh dục. Lau khô bé. Mặc quần áo sạch, thoáng, ấm, nhỏ mắt, mũi và lau tai cho bé.
Sơ sinh không nhất thiết phải tắm hàng ngày mà có thể tắm mỗi 2 ngày. Trẻ mới sinh ra cũng không cần tắm ngay hay tắm bằng bia vì sẽ làm mất đi lớp chất gây có tác dụng bảo vệ thân nhiệt trẻ. Chỉ vệ sinh cho trẻ khi trẻ trên 24 giờ tuổi. Trẻ dưới 24 giờ tuổi chỉ cần lau khô, ủ ấm. Khi trời quá lạnh, bé không dơ quá thì có thể lau cho bé. Rốn là ngõ vào quan trọng gây nhiễm trùng sơ sinh. Cần chăm sóc rốn hàng ngày với nước muối sinh lý hoặc dùng alcohol 70°. Sau khi chăm sóc rốn, nên để hở rốn sẽ làm rốn mau khô, dễ rụng. Quấn tã dưới rốn.
Bú mẹ càng sớm càng tốt cũng là biện pháp hữu hiệu giúp giữ ấm trẻ. Nếu trẻ không bú được, hãy vắt sữa mẹ, đút trẻ bằng muỗng. Cho trẻ bú mẹ theo nhu cầu, càng lâu, càng nhiều càng tốt, ít nhất 8 lần/24 giờ. Bảo đảm tư thế bú đúng, trẻ ngậm bắt vú tốt. Mẹ cần ăn uống nghĩ ngơi đầy đủ mới giúp việc nuôi con bằng sữa mẹ thành công
BS ĐỨC TRÍ
(BV Nhi đồng 1 TPHCM)
