Những năm qua, nhiều hộ nghèo được Nhà nước hỗ trợ xây nhà, cấp gạo, mua bảo hiểm y tế, miễn nộp tiền điện... Tuy nhiên, khi sự giúp đỡ này trở thành mục tiêu quốc gia trong giảm nghèo bền vững thì ở Quảng Ngãi lại đang xuất hiện tình trạng thật như đùa: không muốn thoát nghèo và tranh nhau giữ lấy “danh hiệu hộ nghèo”
Thoát nghèo, mất quyền lợi
Hàng năm, các địa phương trong tỉnh Quảng Ngãi đều họp công khai, rà soát những hộ thoát nghèo để đưa ra khỏi danh sách hộ nghèo. Nhưng rồi một số hộ lại không muốn thoát nghèo, cho rằng việc cán bộ địa phương đưa họ ra khỏi danh sách hộ nghèo là không công bằng, làm mất nhiều quyền lợi của họ. Một cán bộ xã Đức Minh (huyện Mộ Đức) cho biết, mỗi lần họp xét hộ nghèo rất vất vả. Nhà này xin, nhà kia kiện vì… muốn được nằm trong diện nghèo.
Năm 2012, thôn Đạm Thủy Nam, xã Đức Minh có 83 hộ nghèo, theo chỉ tiêu của huyện giao thì năm 2013 số hộ nghèo phải hạ xuống còn 64 hộ. 19 hộ thoát nghèo được đưa ra khu dân cư để người dân bình xét nhưng xảy ra chuyện phản ứng trong số hộ này. Bà Trần Thị Loan nhiều năm qua thuộc diện khó khăn, có trong danh sách hộ nghèo. Hàng năm con cái bà đều được miễn giảm học phí, được nhận bảo hiểm y tế, đến các dịp lễ tết đều được tặng quà, phát gạo miễn phí và được hỗ trợ xây nhà, hỗ trợ chăn nuôi… Đùng một cái, giờ gia đình bà Loan không còn trong danh sách hộ nghèo, mọi hỗ trợ từ nhà nước không còn, thế là nảy sinh mâu thuẫn. Bà Loan cho rằng cán bộ thôn xét duyệt như vậy là chưa đúng. Cán bộ thôn cho biết, con cái bà Loan giờ đã lớn, có công ăn việc làm ổn định. Bà Loan lại còn đang trong độ tuổi lao động, có ruộng đất, nhà cửa hẳn hoi, xét theo tiêu chí hộ nghèo thì gia đình bà hoàn toàn có khả năng thoát nghèo. Không chỉ vậy, kinh tế gia đình bà thuộc diện khá trong thôn.
Một gia đình người Kor (huyện Trà Bồng) được hỗ trợ kinh phí nuôi bò để giảm nghèo. Ảnh: HÀ MINH
Năm 2012, Quảng Ngãi đã đầu tư trên 34 tỷ đồng hỗ trợ an sinh xã hội, thoát nghèo. Tuy nhiên, số lượng hộ thoát nghèo hàng năm chưa tương xứng với nguồn vốn đầu tư. Anh Thái Xuân Sơn, cán bộ văn hóa - xã hội xã Ba Liên (huyện Ba Tơ), cho biết: Có nhiều nguyên nhân khiến bà con không muốn thoát nghèo, nhưng chủ yếu là do tâm lý “làm quần quật cả năm cũng không bằng nhận hỗ trợ của nhà nước thì làm gì cho mệt” nên không muốn thoát nghèo để được hưởng trợ cấp. Tại nhiều địa phương, nhất là miền núi, nhiều gia đình được năm trước xét thoát nghèo năm sau lại “rơi” vào diện hộ cận nghèo. Nếu là hộ nghèo thì được hưởng khoảng 30 chính sách khác nhau của nhà nước, nhưng hộ cận nghèo chỉ còn vài chính sách hỗ trợ. Từ thực tế đó nên khi không còn sự hỗ trợ nào thì nhiều hộ không đủ sức bước tiếp một đoạn đường nữa để thoát nghèo bền vững.
Ép thoát nghèo
Ông Huỳnh Sản, Trưởng thôn Đạm Thủy Nam, trăn trở: “Nếu xét hộ nghèo theo đúng tiêu chí thì số hộ nghèo trong thôn còn rất thấp”. Ông Sản cho rằng do thực hiện theo chỉ tiêu giao nên xảy ra tình trạng một số hộ đạt tiêu chí thoát nghèo vẫn không thể đưa ra khỏi danh sách hộ nghèo, vì hết chỉ tiêu hoặc nếu không còn hộ nghèo thì thôn không còn được hưởng các chính sách ưu đãi của nhà nước. Mặt khác, một số hộ nghèo vẫn còn thật sự khó khăn, nhưng vì thực hiện theo chỉ tiêu nên phải “ép họ thoát nghèo”, nếu không đạt thì mất danh hiệu thi đua. Còn theo ông Phạm Văn Nhiếc, Chủ tịch UBND xã Ba Liên (Ba Tơ), Ba Liên là xã miền núi, đây là khu vực tái định cư nên người dân trong xã có rất ít đất sản xuất nông nghiệp, chăn nuôi khó phát triển, kinh tế phụ thuộc chủ yếu vào lâm nghiệp nên còn nhiều khó khăn. Bà con trong xã đã nhận được nhiều sự hỗ trợ từ các chương trình, chính sách đầu tư phát triển kinh tế của nhà nước. Tuy nhiên, tỷ lệ hộ nghèo trong xã vẫn còn khá cao.
Theo ông Nguyễn Duy Nhân, Giám đốc Sở LĐTB-XH: Để các hộ nghèo không cố giữ “danh hiệu hộ nghèo” cần có những cơ chế chính sách hỗ trợ họ sau khi thoát nghèo để duy trì tính bền vững. Đó là sự thống nhất quan điểm chỉ đạo của cả hệ thống chính trị từ tỉnh đến cơ sở; tạo mô hình cây, con giống thật sự có hiệu quả cho hộ nghèo, hộ cận nghèo và các nhóm hộ theo đặc điểm từng vùng, miền để nâng cao năng suất cây trồng, vật nuôi, cải thiện đời sống kinh tế; đầu tư có hiệu quả vào các công trình dân sinh để người dân được trực tiếp hưởng lợi lâu dài. “Điều đặc biệt là sự tự giác của hộ nghèo có ý nghĩa quyết định sự bền vững sau thoát nghèo” – ông Nhân nói.
“Nhiều hộ dân không muốn ra khỏi danh sách hộ nghèo là thực trạng chung tại nhiều địa phương trong tỉnh. Bởi việc công nhận hộ nghèo hay xã nghèo đã mang lại lợi ích không nhỏ cho người dân và cả địa phương. Đơn cử như các xã bãi ngang ven biển được công nhận là xã đặc biệt khó khăn, hàng năm kinh phí đầu tư xây dựng cơ sở vật chất của xã được nhận là 1 tỷ đồng. Ngoài ra, tất cả các hộ dân trong xã có con em đang đi học đều được miễn giảm học phí, cán bộ công chức xã được hưởng chế độ phụ cấp… Như vậy, không chỉ người dân không muốn thoát nghèo mà ngay cả lãnh đạo một số địa phương cũng có tâm lý như thế” - một cán bộ phụ trách xóa đói, giảm nghèo của UBND tỉnh Quảng Ngãi thừa nhận.
HÀ MINH - XUÂN HIẾU
