Suy thoái và ô nhiễm môi trường là vấn đề mà nước ta đang phải đối mặt. Trong đó, thách thức lớn nhất là với sản xuất nông nghiệp.
Theo thống kê, mỗi năm khu vực nông thôn nước ta phát sinh trên 13 triệu tấn rác thải sinh hoạt, khoảng 1,3 triệu m³ nước thải và 7.500 tấn vỏ bao thuốc bảo vệ thực vật, hầu hết đều xả thải trực tiếp ra môi trường xung quanh; khoảng 16.700 trang trại chăn nuôi thải ra hàng chục triệu tấn chất thải các loại vào môi trường đất, nước và không khí. Dù đóng góp tới gần 9 tỷ USD kim ngạch xuất khẩu nhưng ngành trồng trọt cũng là lĩnh vực gây ô nhiễm môi trường hết sức nghiêm trọng. Do thâm canh tăng vụ, tăng sản lượng, tình trạng sâu bệnh gia tăng đi kèm với sự suy giảm độ phì nhiêu của đất khiến nông dân gia tăng việc sử dụng thuốc bảo vệ thực vật và phân bón vượt mức cho phép nhiều lần.
Nuôi trồng thủy sản cũng gây ô nhiễm môi trường rất đáng lo ngại. Bên cạnh đó còn có 5.000 nhà máy chế biến nông, lâm sản thải ra một khối lượng khí chất lỏng và chất thải rắn khổng lồ!
Tác hại của chất thải trong sản xuất công nghiệp còn đáng sợ hơn. Hiện cả nước có 283 khu công nghiệp (KCN), khu chế xuất được thành lập với tổng diện tích đất tự nhiên 80.000ha, trên phạm vi 58 tỉnh, thành phố. Ngoài ra, còn có khoảng 878 cụm công nghiệp (CCN) do các địa phương thành lập. Tuy nhiên, thực tế cho thấy các KCN, CCN hiện tại không tuân theo quy hoạch thống nhất, một số nơi thiếu cơ sở khoa học do chưa giải quyết đồng bộ giữa đầu tư cơ sở hạ tầng và bảo vệ môi trường. Nhiều KCN không xây dựng nhà máy xử lý nước thải tập trung, cũng như việc đầu tư cho hệ thống thoát nước còn manh mún, chắp vá. Ô nhiễm môi trường ở các KCN, CCN ở nước ta hiện nay chủ yếu là từ nước thải và chất thải rắn trong những năm gần đây rất lớn, tốc độ gia tăng này cao hơn rất nhiều so với tổng nước thải từ các lĩnh vực khác.
Theo số liệu thống kê của Bộ TN-MT, tỷ lệ các KCN có trạm xử lý nước thải tập trung chỉ chiếm 66%, nhiều KCN đã đi vào hoạt động mà hoàn toàn chưa triển khai xây dựng hệ thống xử lý nước thải cục bộ hoặc có nhưng không vận hành, hay vận hành không hiệu quả hoặc xuống cấp.
Trong khi đó, theo ước tính, có khoảng 70% trong tổng số hơn 1 triệu m3 nước thải ngày, đêm phát sinh từ các KCN được xả thẳng ra môi trường tự nhiên mà không qua xử lý. Chính vì nguyên nhân này, ở phía Bắc, không ít ruộng lúa chết vì ô nhiễm, đất nông nghiệp không sản xuất được. Tại vùng Đông Nam bộ, ô nhiễm từ việc xả thải của các nhà máy công nghiệp đã ảnh hưởng nghiêm trọng đến nguồn nước sinh hoạt và sản xuất của bà con nông dân. Điển hình như nhà máy bột ngọt Vedan xả thải ra sông Thị Vải.
Mới đây nhất là vụ Công ty Hào Dương xả chất thải chưa qua xử lý trực tiếp ra sông Đồng Điền. Tại ĐBSCL, nước thải từ các KCN đã gây tác động xấu lên sông rạch, hàng trăm nhà máy chế biến tôm, cá cũng góp phần đầu độc kênh rạch, dẫn đến sản xuất nông nghiệp ngày càng khó khăn do thiếu nguồn nước sạch. Nghiêm trọng hơn, dư lượng chất thải trong đất và nước ngày càng nhiều đã nhiễm độc trở lại nông phẩm, thực phẩm, gây tác hại cho môi trường sống và sức khỏe của con người.
Sản xuất nông nghiệp an toàn là mục tiêu mà chúng ta đang hướng đến, nhằm làm cho nông nghiệp phát triển bền vững. Vì vậy, trong những năm gần đây, ngành nông nghiệp đã và đang thực hiện nhiều chương trình huấn luyện cho nông dân, đặc biệt là chương trình IPM và “3 giảm, 3 tăng”, “5 phải, 1 giảm”; VietGAP, GlobalGAP… nhằm giúp nông dân hạn chế đến mức thấp nhất lượng phân bón được sử dụng trên một diện tích; số lần và lượng thuốc bảo vệ thực vật phun trên đồng ruộng, tiết kiệm nước tưới, giảm khí phát thải...
Tuy nhiên, đối với thảm họa ô nhiễm môi trường, đến nay vẫn chưa có giải pháp triệt để. Vì vậy, các cơ quan quản lý nông nghiệp cần tăng cường trách nhiệm, đề ra và thực thi những giải pháp để đảm bảo những vùng nông nghiệp không bị ô nhiễm, xử lý nghiêm các hoạt động gây ô nhiễm đất nông nghiệp; tăng cường hoạt động giám sát, phát huy hơn nữa vai trò của các cấp chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội, đoàn thể và cộng đồng dân cư trong việc bảo vệ môi trường… nhằm phát triển nền sản xuất nông nghiệp xanh, sạch cho tương lai.
HÀM LUÔNG
