Người Nhật Bản có vẻ như chưa hề ngừng say mê ba chị em nhà Bronte: Charlotte, Emily và Anne. Đó là một sự say mê vượt xa cái sự đọc và óc tưởng tượng. Cho nên, không khó để giải thích vì sao số phụ nữ Nhật Bản đến thăm nhà của ba chị em nhà Bronte ở làng Haworth, miền Bắc nước Anh mỗi năm một tăng. Đến nỗi, các chuyến “về nguồn” này mới đây đã trở thành chủ đề của cuốn tiểu thuyết Yuki Chan in Bronte Country của tác giả Mick Jackson từng đoạt giải thưởng văn học quốc tế Man Booker Prize.
Ba chị em nhà Brontes
Charlotte, Emily và Anne Bronte là ba chị em nhà văn lừng danh của đất nước Anh, nổi tiếng toàn thế giới với những tác phẩm kinh điển, như: Jane Eyre, Đồi gió hú (Wuthering Heights), Agnes Grey và Người tá điền vùng Wildfell… Là những phụ nữ trí thức, chị em nhà Bronte đã không cam chịu bị ràng buộc vô lý bởi luật lệ và truyền thống Anh thời bấy giờ, để ghi tên vào lịch sử bằng những tác phẩm thể hiện phẩm chất và sức mạnh của những người phụ nữ tầm thường nhất.
Nếu như Jane Eyre của Charlotte đã từng quyến rũ nhiều thế hệ độc giả ở Nhật Bản cho đến nay thì Đồi gió hú của Emily vẫn đang giành vị trí cuốn tiểu thuyết có ảnh hưởng nhất ở Nhật Bản được viết bởi một phụ nữ không phải là người Nhật. Đồi gió hú đã truyền cảm hứng cho một bộ phim được phóng tác theo tiểu thuyết này vào năm 1988 và cũng đã có ảnh hưởng sâu sắc lên nhiều nữ văn sĩ quan trọng nhất thế kỷ 20 ở xứ sở hoa anh đào, như Yuko Tsushima và Taeko Kono. Như bị chị em nhà Bronte thôi miên, sau khi hoàn thành kịch bản phim này, nữ văn sĩ Taeko Kono đã cùng với nữ nhà văn Taeko Tomioka thực hiện chuyến hành hương về làng Haworth năm 1985. Chỉ một năm sau đó, cả hai xuất bản tiểu thuyết thám hiểm Arashigaoka Futari-tabi (tiếng Anh là Wuthering Heights, Travelled Together) dựa theo những trải nghiệm của chuyến đi mà họ kinh qua.
Trong quyển sách sắp được xuất bản, bà Judith Pascoe, giáo sư văn chương của Trường Đại học Iowa (Mỹ), người đã dành nhiều năm để nghiên cứu về mối liên hệ giữa chị em nhà Bronte và nước Nhật, đã tìm thấy sự thích nghi phóng tác của các nhà văn Nhật với Đồi gió hú. Bà tin rằng sự cuồng si của người Nhật đối với quyển sách này là một ngoại lệ đặc biệt. Bà Pascoe so sánh: “Nếu bạn tóm lấy một người ngẫu nhiên nào ở thành phố Iowa và nói chuyện với họ về The Makioka Sisters của Tanizaki, bạn sẽ không tìm thấy nhiều người đồng hành. Nhưng người Nhật thì luôn sẵn lòng chia sẻ, say sưa và thậm chí còn mạnh dạn đưa ra những bình phẩm về quan điểm tình dục trong những tiểu thuyết của chị em nhà Bronte”. Một phụ nữ Nhật lớn tuổi đã từng thổ lộ rằng cuốn tiểu thuyết chất đầy sự khao khát của bà, sự tự do, dục vọng của thế hệ phụ nữ vốn bị kìm nén.
Trong số các nữ văn sĩ người Nhật có các tác phẩm phóng tác theo “tinh thần” của Đồi gió hú trong khung cảnh hiện đại của nước Nhật, nữ tác giả nặng ký nhất hiện nay là Minae Mizumura, người có cuốn tiểu thuyết Honkaku Shosetsu được Juliet Winters Carpenter dịch sang tiếng Anh là A True Novel năm 2013. Câu chuyện phức tạp trong tác phẩm này xảy ra trên những con phố ở New York (Mỹ) đến những rặng núi ở Karuizawa, quận Nagano nước Nhật, đã đưa xứ sở hoa anh đào trở thành trung tâm xét lại các tiểu thuyết của chị em nhà Bronte trên toàn thế giới. Chia sẻ tại liên hoan Bradford mới đây với dịch giả Carpenter, nữ văn sĩ Mizumura nhận xét rằng lúc nhỏ, khi bà đọc Jane Eyre và Đồi gió hú, bà đã thực sự xúc động về trí tưởng tượng mạnh mẽ của chị em nhà Bronte. Tháng 5 vừa qua, Mizumura và Carpenter đã thực hiện một chuyến đi không chỉ tới Haworth, mà còn tới nhà của Elizabeth Gaskell ở Manchester, ngôi nhà cũ của người bạn thân và tiểu sử gia của Charlotte Bronte.
Điều gì khiến nhiều thế hệ phụ nữ Nhật Bản không chỉ trước đây mà ngay cả thế hệ hiện đại ngày nay đã có sự đồng cảm sâu sắc với những câu chuyện đời, chuyện tình của chị em nhà Bronte? Theo nhà văn Mizumura, “chị em nhà Bronte là sản phẩm hiện đại của cuộc cách mạng công nghiệp” và bởi chính sự hiện đại này đã mang đến nhiều cơ hội chưa từng có cho phụ nữ. Ở Nhật cũng vậy, nhiều thế hệ phụ nữ đã có được sự tự do mà các thế hệ trước đây chưa từng có được. Theo đuổi các giá trị tự do, tạo nên thế đối kháng giữa các giá trị truyền thống nhạt nhẽo và niềm vui của một người chỉ biết làm vui trái tim người khác… là chủ đề mà chị em nhà Bronte khai thác trong các tiểu thuyết của họ. Các tác phẩm của chị em nhà Bronte đã vươn đến giá trị của cái gọi là “nữ quyền”. Sự lôi cuốn của các tác phẩm của chị em nhà Bronte nằm ở cách miêu tả tâm lý nhân vật nữ phức tạp, những người có khát vọng được giải thoát khỏi các ràng buộc tàn nhẫn.
Những thứ mà phụ nữ Nhật Bản đã và đang khao khát, như chị em nhà Bronte đã từng có trước họ, là cả khao khát tự do và thôi thúc những mâu thuẫn vẫn còn trung thành với truyền thống gia trưởng khắt nghiệt… ở cái thời mà một người phụ nữ trí thức, muốn độc lập về kinh tế có rất ít sự lựa chọn, nếu không muốn nói là không có sự lựa chọn nào ngoài việc lập gia đình.
Năm nay, kỷ niệm 200 năm ngày sinh của Charlotte Bronte, sự đam mê chị em nhà Bronte một lần nữa sẽ được mổ xẻ tại Liên hoan văn chương Bradford của Anh - nơi mà các chuyên gia phê bình văn học sẽ hội tụ để thảo luận về những ảnh hưởng vượt thời gian của chị em nhà này. Dù chỉ xuất hiện trong một quãng thời gian ngắn ngủi song ba chị em nhà Bronte đã làm thay đổi bộ mặt văn học thế giới mãi mãi.
HẠNH CHI
